قیمت گوشت مرغ طی چند هفته اخیر یکباره بیش از ۵۰ درصد افزایش یافت و بار دیگر بر دایره کسانی که ناچارند گوشت را از سفره‌هایشان حذف کنند افزوده شد. مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی، شش عامل را در گرانی مرغ ذکر کرده است. گزارش‌هایی که نشان می‌دهد نهاد‌های نظارتی و اجرایی به خوبی از ریشه‌های گرانی سرسام‌آور آگاهی دارند اما این آگاهی مانع ثمری در پی ندارد.
با افزایش قیمت هر کیلوگرم گوشت مرغ به بیش از ۳۶ هزار تومان، شمار افرادی که دیگر نمی‌توانند در ایران گوشت سفید مصرف کنند باز هم افزایش یافت.
قیمت گوشت مرغ در همین چند روز اخیر ۵۰ درصد افزایش داشت و صدای مردم را در آورد و آنها را راهی صف‌های دریافت مرغ سهمیه‌‌ای کرد.
مردم ایران سال‌هاست با بحران تامین مواد غذایی مواجه‌اند؛ یک روز دنبال کره می‌‌‌گردند، یک روز پنیر پیدا نمی‌کنند، یک روز گوجه فرنگی از سبد مصرفی‌اشان حذف می‌شود و حالا با بحران کمبود و گرانی گوشت مرغ دست و پنجه نرم می‌کنند.
گوشت مرغ که فروردین‌ماه امسال هر کیلوگرم حدود ۱۲ هزار تومان بود در آبان‌ماه بیش از ۳۶ هزار تومان شد و معلوم نیست چه زمانی و به چه میزانی قیمت آن کاهش خواهد یافت.
مقام‌های مسئول هم افزایش قیمت نهادههای دامی و کمبود آن به عنوان عامل اصلی بروز این بحران اعلام کرده‌اند.
همین مساله نیز منجر به افزایش ریسک جوجه‌ر‌یزی و کاهش شدید حاشیه سود مرغداران شده که در اردیبهشت‌ماه امسال هم باعث کشتار صد‌ها هزار جوجه در شهر‌های مختلف ایران شد.
مرکز پژوهش‌های مجلس، در پی بروز این بحران، گزارش مفصلی از ریشه‌ها و زمینه‌های بروز این بحران منتشر کرده که نشان می‌دهد مشکلات و موانع عمیق‌تر از این حرف‌هاست و سابقه‌ای دراز دارد که به هزار و یک دلیل تاکنون رفع نشده است.
این مرکز در گزارش خود آورده که «اصلی‌ترین مشکل حال حاضر تولید مرغ و تخم‌مرغ، کمبود عرضه نهادهها از سوی دولت، عدم مدیریت صحیح مصرف توسط واحدهای پرورش‌دهنده و قیمت بسیار بالای نهادهها در بازار آزاد است، به طوری که تولیدکنندگان، علاوه بر متحمل شدن قیمت چندبرابری، به دلیل عرضه پایین و قطره‌چکانی، در تهیه این نهادهها نیز با مشکل روبه‌رو شده‌اند.»
این گزارش می‌گوید مرغداران در این شرایط کمبود و گرانی هم «مجبور به استفاده از مواد بی‌کیفیت و یا مضر برای طیور» می‌شوند که علاوه بر کاهش بهره‌وری منجر به خطر افتادن سلامت مرغ‌ها می‌شود.
مرکز پژوهش‌های مجلس پس از این مقدمه به سراغ مهمترین عوامل بروز بحران در بازار مرغ رفته و به تفصیل درباره این عوامل توضیح داده است.
در گزارش این مرکز از شش عامل اصلی یعنی توزیع ناکارآمد، قیمت‌گذاری دستوری، انحصار در واردات نهادههای دامی، ضعف در خدمات بازرگانی، تعلل در ایجاد هماهنگی بین دستگاهی و عدم استفاده از ظرفیت‌های تشکل‌های توزیع کننده نهادهها به عنوان ریشه‌های بروز بحران در بازار مرغ نام برده شده است.
توزیع ناکارآمد: آن‌طور که این مرکز نوشته در حوزه توزیع، همچنان امکان دستکاری و تبانی برای ارائه آمار غیرواقعی و دریافت سهمیه نهاده برای مرغداری‌ها خارج از ضوابط وجود دارد که این مساله از مهمترین عوامل منفی تاثیرگذار در صنعت مرغداری است.
الزام مرغدار به پرداخت نقدی در یک بازه بسیار کوتاه، تأخیر در تحویل خوراک مرغ‌ها، کم‌فروشی و عدم رعایت سهمیه رسمی مرغدار در بارگیری و نبود نظارت بر کیفیت خوراک مرغ‌ها از دیگر شاخص‌های منفی در حوزه توزیع در صنعت مرغداری اعلام شده است.
قیمت‌گذاری دستوری: این گزارش همچنین نوشته در حالی که دولت حمایت اندکی از مرغداران می‌کند، اما ۱۰۰ درصد تولید یک مرغدار را به‌‌صورت دستوری قیمت‌گذاری کرده و موجب ضرر مرغدار می‌شود؛ به نحوی که در حال حاضر اختلاف قیمت تمام شده مرغ و تخم مرغ با قیمت مصوب، سبب نارضایتی حداکثری مرغداران شده است.
در این گزارش رسمی آمده، آنچه که از مقایسه قیمت‌های بازاری گوشت مرغ و تخم‌مرغ با قیمت‌های مصوب مشاهده می‌شود، ناکارایی سیستم فعلی قیمت‌گذاری و عدم تبعیت قیمت‌های بازاری از قیمت‌های دستوری است.
در نمودار زیر قیمت بازار و قیمت مصوب برای مرغ زنده در مهرماه سال جاری نشان داده شده است. همان طور که در این نمودار مشخص است، این اختلاف دارای روند فزاینده است.
انحصار در واردات: این گزارش در تشریح سومین عامل بروز بحران در بازار مرغ هم نوشته «بخش عمده‌ای از واردات نهادهها توسط چند واردکننده محدود انجام می‌شود و مرغداران مجبور به تهیه نهادههای مورد نیاز با قیمت و شرایط یک‌طرفه و نامناسب هستند» که باعث بروز بحران در این بازار شده است.
ضعف در خدمات بازرگانی: مرکز پژوهش‌ها درباره چهارمین عامل منفی تاثیرگذار بر بازار مرغ نوشته «زیرساخت‌های حمل و نقل و انبارداری در کشور منطبق بر زمان رسیدن محموله‌های وارداتی و توزیع حجم وسیعی از آنها (۵۰ هزار تن در روز) فراهم نیست و این موضوع باعث تاخیر در ارسال محموله‌ها و عدم دسترسی به‌موقع تولیدکنندگان به این نهادهها» شده است.
ناهماهنگی بین دستگاه‌ها و عدم استفاده از ظرفیت‌ها: در بخش دیگری از این گزارش به پیامد‌های نابسامانی تامین و توزیع خوراک طیور بر قیمت محصولات پرداخته شده است.
در این گزارش آمده که مشکلات ساختاری صنعت مرغداری در ایران به سرعت تاثیر منفی خود را بر بازار مرغ می‌گذارد به طوری طی یک سال گذشته قیمت هر کیلو مرغ ۶۵ درصد افزایش داشته است.
این مرکز نوشته که «در شرایط موجود، امنیت روانی و ثبات وضعیت و توانایی برنامه‌ریزی در تولید صنعت مرغ کشور به شکل مناسبی وجود ندارد و این موضوع سبب سردرگمی مرغداران شده و آنها را دچار تردید درباره آینده کرده است؛ به طوری که جوجه ریزی و شروع فعالیت برای آنها جذابیت گذشته را ندارد.»
نه تنها مرکز پژوهش‌های مجلس، بلکه بسیاری دیگر از نهاد‌های نظارتی و اجرایی و مطالعاتی، از ریشه‌های بحران در بازار مواد غذایی آگاهی کامل دارند؛ اما این آگاهی مانع از افزایش سرسام‌آور قیمت انواع مواد غذایی طی سال‌های اخیر در شهر‌های مختلف نشده است.
گروهی می‌گویند ناکارآمدی دولت علت این افزایش قیمت و کمبود کالاست، گروهی هم می‌گویند مافیا و فساد در این گرانی‌ها دست دارد و برخی هم معتقدند تحریم‌هاست که باعث کوچک‌تر شدن سبد غذایی مردم ایران شده است.
برگرفته ای از سایت ایران وایر، ۱ دسامبر ۲۰۲۰