بیلان گزارشگران بدون مرز
گزارشگران بدون مرز(RSF) امروز۲۴ آذر/قوس ۱۳۹۹ ( ۱۴ دسامبر۲۰۲۰) بیلان سالانه خشونت علیه آزادی اطلاع رسانی را منتشر کرد. این بیلان آماری از خشونت‌های و رفتارهای آزارگرایانه علیه روزنامه‌نگاران و فعالان رسانه‌‌ای زندانی، در سال ۲۰۲۰ میلادی ۳۸۷ روزنامه‌نگار بازداشت و زندانی شده‌اند. ۵۴ روزنامه نگار به گروگان گرفته شده‌اند و ۴ تن دیگر « ناپدید» شده‌اند. شمار روزنامه‌نگاران زندانی با توجه به رویداهای خشونت بار و بازداشت‌هایی در رابطه با بحران سلامت در جهان نسبت به سال گذشته ثابت است.
بیلان سالانه ۲۰۲۰ را به انگلیسی بخوانید
شمار خبرنگاران بازداشت شده هنوز هم در سطح بالایی از نظر تاریخی قرار دارد. در کل به تعداد ۳۸۷ خبرنگار در رابطه با تهیه خبر و اطلاعات در جهان از آغاز دسامبر (دسمبر) سال ۲۰۲۰ میلادی بازداشت شده اند، این رقم در شروع دسامبر (دسمبر) سال ۲۰۱۹ میلادی ۳۸۹ تن بود. این عدم تغییر افزایش ۱۲٪ در سال ۲۰۱۹ را دنبال می کند. در کل تعداد خبرنگاران بازداشت شده (حرفه ای و غیر حرفه ای) در پنج سال گذشته ۱۷ درصد (۳۲۸ تن در سال ۲۰۱۵) افزایش یافته است.
پنج زندانبان بزرگ جهان
پنج کشور با بیشترین خبرنگاران زندانی
چین : ۱۱۷
عربستان سعودی : ۳۴
مصر: ۳۰
ویتنام : ۲۸
سوریه : ۲۷
سال گذشته شمار خبرنگاران زن بازداشت شده با ۴۲ تن که اکنون در بازداشت به سر می برند در مقایسه با ۳۱ تن در یک سال گذشته، ۳۵ درصد افزایش یافته است. در حال حاضر زنان ۹ ٪ از خبرنگاران بازداشت شده را تشکیل می‌دهند که این رقم سال گذشته هشت درصد بود.
بیش از نیمی از خبرنگاران بازداشت شده در جهان (۶۱٪) در پنج کشور هستند. چین، مصر، عربستان سعودی، ویتنام و سوریه پنج کشوری هستند که بیشترین خبرنگاران زندانی را دارند. ایران ششمین زندان بزرگ جهان برای فعالان رسانه است.
چین با ۱۱۷ زندانی در صدر کشورهایی است که بیشترین خبرنگاران زندانی را در خود دارند. یک سوم این زندانیان (۴۵ تن) خبرنگاران غیر حرفه ای اند. آزار و اذیت رژیم فقط خبرنگاران را هدف قرار نمی دهد. چنگ لی خبرنگار چینی تبار استرالیایی که با یک شبکه تلویزیون دولتی چین کار می کند از چهاردهم اوت (اگست) سال ۲۰۲۰ میلادی بدینسو در حبس مجرد و محروم از ارتباط نگهداری می شود. گوی مینهای شهروند چینی-سوئدی که در هنگ کنگ (هانگ کانگ) اقامت داشت و کتاب هایی بر اساس گزارشدهی تحقیقی نوشته است، در جریان سفر به تایلند در سال ۲۰۱۵ میلادی ربوده شد و به چین منتقل گردید. وی در فوریه (فبروری) ۲۰۲۰ میلادی به اتهام “تهیه غیر قانونی اطلاعات به کشورهای خارجی ” به ده سال زندان محکوم شد.
سه کشور دارای بیشترین خبرنگاران زندانی در خاور میانه قرار دارند. عربستان در حال حاضر ۳۴ خبرنگار و وبلاگ نویس را در زندان های خود دارد که سازمان گزارشگران بدون مرز حمایت جهانی برای آنان در آستانه اجلاس سران گروه ۲۰ که در ماه نوامبر (نوومبر) در ریاض برگزار شد را درخواست کرد. هرچند برخی از آنان از سال ۲۰۱۲ میلادی بدینسو در زندان به سر می برند، مقامات دولت سعودی هرگونه محاکمه آنان را از زمان شیوع ویروس کرونا به تعویق انداخته اند و این زندانیان باشیوه غیر شفاف نگهداری می شوند.
در مصر بیشتر خبرنگارانی که در جریان موجی از بازداشت ها در سپتامبر (سپتمبر) سال ۲۰۱۹ میلادی زندانی شدند، هنوز هم در بند هستند. عده ای دیگر که از آن زمان تا کنون زندانی هستند، عمدتا به اتهام های “عضویت در یک گروه تروریستی” و “انتشار اخبار نادرست” روبرو اند. هانی گریشا و سید شهتا خبرنگاران روزنامه یوم ۷، شیما سامی و اسلام الکلهی که برای سایت خبری داراب گزارش تهیه می کنند، از جمله این زندانیان هستند.
در سوریه جایی که بیشتر بازداشت ها بر می گردد به سال های نخست و پس از آغاز جنگ داخلی در سال ۲۰۱۱ میلادی، تغییری در فهرست خبرنگاران زندانی دیده نمی شود و شمار اندکی از خانواده های این زندانیان از وضع آنان باخبر شده اند. خبرهایی که آنان به دست آورده اند، اکثرا در باره مرگ عزیزان شان بوده است. یکی از این موارد برای همسر سابق جهاد جمال وبلاگ نویس در اوایل سال ۲۰۲۰ میلادی اتفاق افتاد. جمال در سال ۲۰۱۱ میلادی به زندان افتاد. وی به گواهینامه مرگ جهاد دست یافت که تایید کننده ترس وی از این که جهاد احتمالا در زندان و بر اثر شکنجه جان داده است، بود. در گواهینامه فقط نوشته شده بود که او در سال ۲۰۱۶ میلادی مرده است اما علت مرگ را نگفته بودند.
ویتنام، کشوری که در حال حاضر هفت خبرنگار حرفه ای و ۲۱ وبلاگ نویس در زندان هستند، مقامات خودشان را با موج تازه ای از بازداشت ها در ماه های می و ژوئن (جون) که احتمالا به هدف نزدیکی به کنگره حزب کمونیست در ژانویه (جنوری) سال ۲۰۱۲ راه اندازی شد. تعداد زیادی از اعضای انجمن خبرنگاران آزاد ویتنام از جمله فام چی دنگ رییس این انجمن زندانی شدند. دستگیری فام دوان ترانگ که در سال ۲۰۱۹ میلادی موفق به دریافت جایزه تاثیرگذاری آزادی رسانه ها از سوی گزارشگران بدون مرز شده بود، اتخاذ سیاست سختگیرانه تر در ویتنام را تایید کرد.
سرکوب بی پیشینه در بلاروس
هشت خبرنگار اهل بلاروس در آغاز ماه دسامبر (دسمبر) هنوز هم در زندان بودند. حد اقل ۳۷۰ خبرنگار از زمان انتخابات جنجال برانگیز ریاست جمهوری در نهم اوت (اگوست) دستگیر شده اند و برای دوره های مختلف که جمعا بیشتر از ۸۸۰ روز است، در بند قرار دارند.
رسانه های غیر وابسته از مدت زیادی هدف سوی رژیم آلکساندر لوکاشنکو رییس جمهوری بلاروس قرار داشته اند، اما آزار و اذیت و اعمال خشونت در برابر آنان از زمان انتخابات ریاست جمهوری و آغاز اعتراض های صلح آمیز تا کنون ده برابر افزایش یافته است. یک روز پس از انتخابات ۲۳ خبرنگار دستگیر شدند. تعدادی از آنان به زودی آزاد شدند اما دیگران مورد بدرفتاری های وحشتناک از جمله ضرب و شتم خودسرانه، وادار به برهنه شدن، محرومیت از مراقبت های پزشکی، غذا و دسترسی به دستشویی و همچنین نگهداشته شدن در سلول های پر ازدحام در شرایط نامناسب قرار گرفتند. حدود ۶۰ خبرنگار در آخر هفته از هفته پایانی ماه اوت (اگست) جمع آوری شدند. اکنون خبرنگاران با خطر پیگرد کیفری و محکومیت های سنگینتر مواجه اند. دستگیری های خودسرانه خبرنگاران که به هدف اثر لرزش آور بر رسانه ها طرحریزی شده حالا به احتمال زیاد منجر به محکومیت جرمی در پایان محاکمه های نادرست می شود. این خبرنگاران با خشونت های جدی، خروج از اعتبار، اخراج خبرنگاران خارجی و اعمال سانسور بر اینترنت و رسانه های چاپی همراه خواهند بود در حالیکه تبلیغات رسانه های دولتی بیشتر می شود.
تاثیرکووید-۱۹
آمار گردآوری شده در Tracker-19 (ردیاب -۱۹) گزاش گران بدون مرز (نام‌گذاری ردیاب- ۱۹ که ارجاعی است به کوید -۱۹ و ماده ۱۹ اعلامیه جهانی حقوق بشر است، نام وب سایتی است که در ماه مارس سال ۲۰۲۰ میلادی برای همه گیری ویروس کرونا ایجاد شد)، نشاندهنده موجی از نقض آزادی رسانه ها در بهار سال ۲۰۲۰ در نیمکره شمالی است زمانی که بیماری کرونا در حال گسترش در جهان بود. از بیش از ۳۰۰ موردی که مستقیما به پوشش خبری ویروس کرونا از اول فوریه (فبروری) تا سی ام نوامبر سال ۲۰۲۰ربط داشت (دربرگیرنده حدودا ۴۵۰خبرنگار)، دستگیری های خودسرانه ۳۵ درصد از بدرفتاری های ثبت شده (خشونت های جسمانی و روانی ۳۰ درصد) را تشکیل می دهد.
تعداد دستگیری ها از مه مارس (مارچ) تا می سال ۲۰۲۰ چهار برابر شده اند. وضعیت های استثنایی قوانین و اقدامات عاجل که به هدف مبارزه با شیوع ویروس کرونا در اکثر نقاط جهان اتخاذ شدند به گونه مشهود در “تعطیلی خبرها و اطلاعات” کمک کردند که این امر منجر به دستگیری و بعضا زندانی شدن خبرنگاران گردید. به گونه مثال در هندوستان تحقیقات قضایی در مورد ۴۸ خبرنگار اجرا شد و ۱۵ تن آنان دستیگر و به مدت یک تا چهار هفته در بازداشت بودند قبل از که به قید ضمانت آزاد شوند.
افزایش دیگر در تعداد چنین رویدادها از آغاز پاییز در نیمکره شمالی که شاهد آغاز موج دوم بیماری کرونا به ویژه در اروپا بود، قابل لمس است. این پدیده به همان اندازه نبود و به طور عمده مربوط به خشونت و حملات می شود. با این وجود سرکوب هایی که در نیمه اول سال ۲۰۲۰ میلادی مشاهده شدند اثرات ماندنی به جا گذاشتند. در حالیکه بیشتر این خبرنگاران چند ساعت و یا در مواردی چند روز یا چند هفته پس از دستگیری آزاد شدند، ۱۴ تن هنوز هم در سه منطقه آسیا، خاور میانه و آفریقا در بازداشت هستند.
آسیا، بدترین سرکوبگران
اینجا آسیاست، قاره ای که ویروس کرونا در آنجا ظهور کرد و جایی که بیشترین موارد نقض آزادی رسانه ها در رابطه با همه گیری کرونا به حساب می آید و بیشترین بازداشت شدگان در پیوند به این ویرس قرار دارند (۱۰).
انتقاد رسانه های اجتماعی توسط حکومت چین در نحوه مدیریت بحران کرونا به شدت سانسور شد و حد اقل هفت خبرنگار، افشاگر و مقاله نویسان بانفوذ سیاسی که در پیوند به تهیه معلومات در باره شیوع ویروس کرونا دستگیر شدند، هنوز در بازداشت به سر می برند. از جمله کای وی و چن می دو خبرنگار غیر حرفه ای هستند که متهم به “دامن زدن به نزاع و مشکل آفرینی” پس از کمک در بازنشر گزارش های سانسور شده آنلاین و مصاحبه ها در مورد مسایل مربوط به ویروس کرونا در برنامه منبع باز گیتهب می باشند. ژانگ ژان قانوندان و خبرنگار غیر حرفه ای که به همین اتهام به خاطر توییت هایش و پخش زنده در یوتیوب از ووهان در اوایل فوریه (فبروری) دستگیر شد اکنون در شانگهای در بازداشت و در انتظار دادگاه است. او پس از وادار شد جرمش را بپذیرد دست به اعتصاب غذا زد.
پرسش های دادگاه خیلی سخت خواهند بود. زن ژیکیانگ مقاله نویس سیاسی و عضو حزب کمونیست چین که پس از انتقاد از کاستی های رژیم در میریت بحران کرونا در نیمه ماه مارس (مارچ) ناپدید شد، در ماه سپتامبر (سپتمبر) به ۱۸ سال زندان و پرداخت ۴.۲ میلیون یوان (معادل ۵۳۵۰۰۰ یورو) جریمه به خاطر آنچه ادعا می شود “دریافت رشوه و سوء استفاده از وجوه عمومی” محکوم شد.
در میانمار (برمه) نیز نقض آزادی رسانه ها در زمان شیوع بیماری کرونا افزایش یافته است. زاو یه هتیت دبیر خبرگزاری آنلاین دای پیاو در بیستم ماه می و تنها پنج هفته پس از دستگیری به خاطر نشر گزارشی در مورد مرگ یک شخص در اثر بیماری کرونا در ایالت کارن در شرق این کشور، پس از یک محاکمه کوتاه به دو سال زندان محکوم شد.
در بنگلادش احمد کبیر کیشور کاریکاتوریست معروف و همچنین مشتاق احمد نویسنده و وبلاگ نویس در بازداشت قبل از دادگاه به سر می برند. وی همراه با عده ای دیگر از افراد سرشناس به اتهام “انتشار شایعات و اطلاعات غلط در باره وضعیت کرونایی در فیسبوک” در ماه می دستگیر شد. جرم این نویسنده نشر مقاله ای در مورد فقدان تجهیزات حفاظتی برای پزشکان بود، در حالیکه کاریکاتوریست ژورنالی از کارتون با عنوان “زندگی در زمان کرونا” که مربوط به سیاست می شد را در زمان بحران با خود داشت.
در خاور میانه جایی برای انتقاد از مدیریت بحران کرونا وجود ندارد
در خاور میانه جایی که چندین کشور از گسترش بیماری کرونا برای افزایش کنترل بر رسانه ها و گزارشدهی بهره برده اند، سه خبرنگار هنوز به خاطر نوشتن مقاله های مربوط به کرونا در بازداشت هستند.
در اردن، سلیم آکاش خبرنگار بنگلادشی مقیم امان (پایتخت اردن) پس از انجام تحقیقات در مورد سرنوشت کارگران بنگلادشی در اردن که به دلیل تعطیلی ناشی از کرونا قادر به کار کردن نبودند و مقامات اردنی آنها را به حال خود شان رها کرده بودند، در چهاردهم آوریل (اپریل) دستگیر شد و تا کنون در زندان ال سالت زندانی است. تنها حرفی که وی از مقامات اردنی شنیده است این است که وی “یک قانون مهم” را نقض کرده است.
ایران کشوری که در آن خبرنگاران تلاش می کنند تا مقیاس واقعی اثرات همه گیری کرونا را پوشش دهند، هدف آزار و اذیت های زیادی قرار گرفته اند. حمید حقجو مدیر کانال تلگرام خبرگزاری کارگران ایران به خاطر نشر کاریکاتوری که در آن روحانیون ایران که شیوه های سنتی درمان بیماری کرونا را توصیه می کنند، به تمسخر گرفته شده بودند، در چهاردهم آوریل (اپریل) دستگیر و تا کنون در بازداشت به سر می برد.
قیه (اشرف) نفری، دانشجو و خبرنگار نیز به خاطر توییت های انتقادی اش از دولت برای مدیریت بحران بهداشت عمومی در بازداشت شد
دستگیری در آفریقا طی سه ماه سه برابر شده است
دیودونی نیونسنگا خبرنگار اهل رواندا تنها گزارشگری است که ظاهرا به خاطر نقض مقررات تعطیلی ناشی از بیماریی کرونا در بازداشت به سر می برد. وی که مدیر تلویزیون اینترنتی ایشیما است، در ماه آوریل (اپریل) حین پوشش اثرات تعطیلی ناشی از کرونا بر وضعیت عمومی و نیز تحقیق در مورد ادعاها مبنی بر موردی از تجاوز سربازان که مسوول اجرای مقررات منع رفت و آمد بودند، دستگیر شد.
گرچند صحرای آفریقا از ویروس کرونا کمتر و بعدتر متاثر شد، خبرنگاران حرفه ای در این منطقه هدف موجی از بدرفتاری ها قرار گرفتند. در یک نظر سنجی که سازمان گزارشگران بدون مرز مشترکا با نهاد کارتون برای صلح منتشر کرد، آمده است که تعداد خبرنگاران دستگیر شده در صحرای آفریقا از پانزدهم مارس (مارچ) تا پانزدهم می در مقایسه با همین مدت در سال ۲۰۱۹ میلادی، سه برابر بوده است. جمعا ۴۰ مورد دستگیری در رابطه با پوشش اخبار مربوط به بیماری کرونا از آغاز ماه مارس (مارچ) تا پایان نوامبر به ثبت رسیده است. هوپ ول چین اون خبرنگار تحقیقی اهل زیمبابوه یکی از این قربانیان است که به دلیل افشای یک مورد هزینه بیش از حد برای تهیه تجهیزات پزشکی جهت مبارزه با بیماری کرونا در ماه ژوئیه (جولای) دستگیر گردید و به مدت یک ماه و نیم در بازداشت نگهداشته شد.
افزایش آزار و اذیت خبرنگاران منتقد در آمریکای لاتین
در زمان نوشتن، دیگر کسی در رابطه با گسترش ویروس کرونا در سایر نقاط جهان از جمله در قاره آمریکا در بازداشت نبود، ولی فضا برای رسانه ها از زمان شیوع این بیماری در آمریکای مرکزی و آمریکای جنوبی به گونه قابل ملاحظه ای بدتر شده است. حملات فیزیکی و لفظی، آزار و اذیت و همچنین پیگردهای خودسرانه در حال افزایش اند. بحران ناشی از ویروس کرونا فرصت خوبی به دست دولت های مستبد به رهبری نیکلاس مادورو در ونزوئلا، خوان اورلاندو ارناندز در هندوراس، دانیل اورتگا در نیکاراگوئه و میگل دایاز-کانل در کوبا داد تا به آزار و اذیت منتقدان خود، خبرنگاران غیروابسته و مخالف این دولت ها بیافزایند. خبرنگاران بسیاری در این کشورها به خاطر نشر گزارش هایی در باره گسترش ویروس کرونا و وضاحت خواستن از مقامات، به گونه خودسرانه بازداشت شدند و تحت بازجویی قرار گرفتند. یکی از آنان داروینسون روخاس خبرنگار آزاد اهل ونزوئلا است که از سوی سازمان گزارشگران بدون مرز لقب قهرمان اطلاع رسانی سال ۲۰۲۰ را دریافت کرده است. وی به خاطر توییتی که در آن قابل اطمینان بودن دولت را در باره ارایه آمار درست از ویروس کرونا سوال برانگیز خوانده بود، برای مدت ۱۲ روز زندانی شد.
اروپا و آسیای مرکزی: استفاده از ویروس کرونا برای تشدید آزار و اذیت
همه گیری ویروس کرونا برای کاهش هرچه بیشتر آزادی رسانه ها تقریبا در تمام اروپای شرقی و آسیای مرکزی مورد استفاده قرار گرفته است. قانون خودسرانه در مورد انتشار اطلاعات غلط و اتهامات در باره نقض مقررات حفظ فاصله اجتماعی زمینه خوبی را برای دستگیری خبرنگاران و خفه کردن رسانه ها به ویژه در فصل بهار فراهم کرد. چنین مواردی مخصوصا در کشورهای آذربایجان، قزاقستان، تاجیکستان و روسیه دیده شد. در روسیه تاتیانا وولتسکایا خبرنگار سوییر رییلی (یک سایت خبری وابسته به رادیو آزادی/رادیو اروپای آزاد که از سوی ایالات متحده آمریکا حمایت مالی می شود) پس از نشر گفتگویی با پزشکی که هویتش اافشا نشده در مورد دستگاه های تهویه در بیمارستان ها، مورد بازجویی پلیس قرار گرفت و به نشر “اطلاعات نادرست” متهم شد. در بلاروس، سرگیی ساتسوک خبرنگار تحقیقی که در پوشش موضوعات مروبط به بهداشت تخصص دارد، بعد از نشر یک مقاله که پرسش های زیادی را در مورد آمار رسمی ابتلا به بیماری کرونا و مدیریت این بیماری توسط آلکساندر لوکاشنکو رییس جمهوری بلاروس برانگیخت، دستگیر شد و متهم به دریافت رشوه گردید. او در نتیجه فشارهای بین المللی آزاد شد، ولی هنوز محکومیت به ده سال زندان برایش محتمل است.
مقامات در اروپای مرکزی و منطقه بالکان نیز از گسترش بیماری کرونا به هدف افزایش آزار و اذیت رسانه های انتقادی چه از طریق اعمال قوانین سخت که در مجارستان (هنگری) و صربستان به اجرا درآمد و یا با دستگیری خبرنگاران در صربستان، کوزوو، لهستان (پولند) و اروبا جزیره ای تحت اداره هلند در منطقه کارائیب بهره برده اند.
بازداشت شدگان نمادین
به زندان انداختن خالد دوارنی خبرنگار الجزایری سازمان گزارشگران بدون مرز و شبکه تلویزیونی موندی ۵ و همچنین دبیر سایت خبری کاسباه تریبون که در شهر الجزیره پایتخت این کشور فعالیت دارد، یکی از تحولاتی که در سال ۲۰۲۰میلادی رقم خورد. وی که از ماه مارس (مارچ) تا حالا در بازداشت است، در فرجام خواهی به جرم تهدید تمامیت ارضی الجزایر، رویهمرفته به خاطر نشر دو مقاله در رسانه های اجتماعی که یکی از آنها با عبارت “زنده باد آزادی رسانه ها!” به پایان می رسد، در ماه سپتامبر (سپتمبر) به دو سال زندان محکوم شد. او از سال ۲۰۱۹ میلادی به خاطر پوشش جنبش اعتراضی هیراک هدف آزار و اذیت و اقدامات رشوه خواری بوده است. درستی و صداقت وی و نیز مورد آزار و اذیت قرار گرفتنش، وی را به نماد آزادی رسانه ها در الجزایر تبدیل کره است. نهادهای ملی و بین المللی فشارها برای آزادی وی را به راه انداخته اند.
در مراکش کشور همسایه الجزایر، عمر رادی خبرنگاری که طی بیش از یک دهه به تحقیق در مورد موضوعات حساس می پردازد و یکی از بنیانگذاران سایت خبری لی دسک نیز است، هدف آزار و اذیت مقامات قضایی بود. در ماه ژوئن (جون) تنها ۴۸ ساعت پس از آن که گزارش داده شد که از یک برنامه نرم افزار جاسوسی که شرکت اسرائیلی ان اس او فقط به دولتها می فروشد برای هک کردن تلفن رادی استفاده شده است، رادی برای بازجویی در مورد مظنون بودن به جاسوسی فراخوانده شد و در نهایت در ۲۹ ژوئیه (جولای) جاسوسی و تجاوز جنسی روانه زندان شد.
فام دوان ترانگ یکی از معروفترین خبرنگارانی است که امسال بازداشت شد. این خبرنگار ویتنامی در سال ۲۰۱۹ میلادی موفق به دریافت جایزه تاثیرگذاری آزادی رسانه ها از سوی گزارشگران بدون مرز شده بود. او در ششم اکتبر در منزلش در شهر هوشی مین به اتهام تبلیغات ضد دولتی دستگیر شد، اتهامی که مربوط می شود به حقیقتی که وی مجله آنلاین لوات خوا که راجع به مسایل حقوقی معلومات می دهد را راه اندازی کرد و همچنین ویراستار نشریه دیگری به نام ویتنامیز است که این نشریه شهروندان ویتنام را در دانستن قوانین کشور، دفاع از حقوق خود و مقاومت در برابر حاکمیت خودسرانه حزب کمونیست کمک می کند. یک ماه قبل از دستگیر شدن، خانم ترانگ یافته های تحقیقاتش راجع به کشتار جمعی روستاییان در یک حمله پلیس که به هدف سرکوب اهالی روستای دونگ تام در حومه هانوی پایتخت این کشور به خاطر مقاومت در برابر غصب زمین های شان توسط مقامات دولت صورت گرفته بود را نشر کرد. خانم ترانگ در نامه ای که برای نشر در مورد دستگیری اش فرستاد، نوشته بود که او آزادی را تنها برای خودش نمی خواهد، بلکه “چیزی بزرگتر از آن – آزادی برای ویتنام” را می خواهد.
وقتی باید از بدترین ترسید
خبر بازداشت سه تن دیگر از خبرنگاران برنده جایزه آزادی رسانه ها از سوی گزارشگران بدون مرز به مثابه زنگ خطر است. یکی از این سه تن هوانگ کی برنده جایزه آزادی رسانه ها از سوی گزارشگران بدون مرز در سال ۲۰۰۴ میلادی و بنیانگذار وبگاه ۶۴ تیانوانگ (وبگاه نیز جایزه گزارشگران بدون مرز را در سال ۲۰۱۶ میلادی دریافت کرد) است. وی که در سال ۲۰۱۹ میلادی در چین به ۱۲ سال زندان محکوم شد، در حال حاضر ۵۷ ساله است و از مشکلات جدی صحی رنج می برد.
رایف بداوی که جایزه “نتیزن” را در سال ۲۰۱۴ میلادی از سوی گزارشگران بدون مرز به دست آورد، هشتمین سال را در زندانی در عربستان سعودی سپری کرده و چند بار در اعتراض به وضعیت زندان دست به اعتصاب غذا زده است. آخرین اطلاعاتی که از وی در دست است، به گونه نگران کننده متناقض است.
بالاخره سهیل عربی عکاس ایرانی که در سال ۲۰۱۵ میلادی به هفت سال و نیم زندان محکوم شد و در سال ۲۰۱۷ میلادی جایزه ضهروند-خبرنگار را به دست آورد نیز در اعتراض به وضعیت زندان دست به اعتصاب غذا زد و به گفته مادرش، اکنون در سلول انفرادی است. فرنگیس مظلوم مادر آقای عربی نیز در ماه اکتبر به جرم تبلیغات ضد دولت به ۱۸ ماه زندان محکوم شد. او خواستار تجدید نظر شده است.
در سال روان و به تاریخ ۳۰ ژوئن (جون) دولت ایران اعلام کرد وه روح الله زم مدیر وبگاه و کانال تلگرام آمدنیوز محکوم به اعدام شده است. آقای زم منتقد شناخته شده رژیم ایران و به خاطر داشتن ارتباط با سرویس های اطلاعات خارجی شخصیتی جنجالی است. وی چند سال در تبعید خودخواسته در فرانسه زندگی کرد، اما در اکتبر سال ۲۰۱۹ میلادی در جریان سفر به عراق توسط نیروهای سپاه پاسداران ربوده شد و به زور به ایران بازگردانده شد و در آنجا در پایان یک محاکمه نادرست محکومیت او کمتر از ۱۳ مورد نبود. روح الله زم در سحرگاه ۲۲ آذر/قوس در زندان گوهردشت اعدام شد.
وضعیت صحی جولیان آسانژ ناشر ویکی لیکس که در زندانی با امنیت بالا در بلمار بریتانیا در انتظار نتیجه جلسات رسیدگی به درخواست ایالات متحده برای استرداد وی به آمریکا به سر می برد، در زمان تعطیلی ناشی از بیماری کرونا به طور قابل ملاحظه وخیم شده است و او چندین جلسه استماع را به دلیل خطرات صحی دسترسی به اتاق ویدئو کنفرانس زندان از دست داده است. در روزهای پایانی سال ابتلا به بیماری کرونا به طرز خطرناک در ساختمان زندانی که آسانژ در آن در بلمار نگهداشته می شود که منجر به انفرادی شدن اتاق وی در زندان و ایجاد خطرات جدی صحت جسمانی و روانی وی شد که از قبل ضعیف شده بود.
سرنوشت داویت ایساک خبرنگاری که طولانی ترین مدت را در جهان در بازداشت بوده است نیز موضوعی نگران کننده به شمار می رود. این خبرنگار اهل اریتره که تابعیت سوئد را در مدت اقامت و پیش از دستگیر شدن در زادگاهش در سال ۲۰۰۱ میلادی به دست آورده بود، از بیش از ۷۰۰۰ روز در زندان است. وی که بدون هیچ اتهامی دستگیر شده است به هیچ وجه امکان تماس گرفتن را ندارد و تا کنون محاکمه هم نشده است و خانواده اش از سال ۲۰۰۵ میلادی تا حالا هیچ اطلاعی که ثابت کند وی زنده است، ندارد. در اکتبر سال ۲۰۲۰ میلادی سازمان گزارشگران بدون مرز شکایتی را در اداره دادستان جرایم بین المللی سوئد ثبت کرد که در آن ایسایاس آفورکی که از سال ۱۹۹۳ بدینوس رییس جمهوری اریتره است همراه به هفت تن از دیگر مقامات اریتره به جنایت علیه بشریت متهم شده است.
خبرنگارانی که گروگان گرفته شده اند
۴۱ خبرنگار حرفه ای
۷ خبرنگار غیر‌حرفه ای
۶ کارمند رسانه
جمعا ۵۴ خبرنگار در حال حاضر گروگان هستند (کمتر از پنج درصد)
۵۰ گروگان داخلی (۹۳ درصد)
چهار خبرنگار خارجی (هفت درصد)
کشورهایی با ریسک بالا
سوریه : ۳۴
یمن : ۹
عراق : ۱۱
بزرگترین گروگان گیران
دولت اسلامی (داعش) ۲۵
حوثی ها ۷
گروه های دیگر (القاعده، هیئت تحریر الشام، مقامات ناشناس، گروه های مسلح تندرو) ۱۳
ناشناس‌ها : ۹
در حال حاضر حد اقل ۵۴ خبرنگار در سراسر جهان گروگان گرفته شده اند که پنج درصد کمتر از سال گذشته است.
گروگان ها: گزارشگران بدون مرز نگران وضعیت خبرنگارانی است که از سوی بازیگران غیر دولتی به گروگان گرفته شده اند و از سوی گروگان گیران تهدید به کشتن، زخمی کردن و یا در بند نگهداشتن می شوند. گروگان گیران از این خبرنگاران به عنوان اهرم فشار علیه گروه های سوم (دولت، سازمان یا گروه دیگر) استفاده می کنند تا گروه ثالث را وادار به انجام خواسته های خود کنند. خبرنگاران به علل گوناگون از جمله دلایل سیاسی و یا اقتصادی (باج گیری) به گروگان گرفته می شوند.
آزادی های اندک، مذاکرات راکد
استانیسلاو آسیوف خبرنگار اوکراینی بعد از دو سال و نیم بازداشت در ۲۹ دسامبر (دسمبر) سال ۲۰۱۶ میلادی در یک معامله تبادل زندانیان که بین دولت اوکراین و جدایی طلبان هواخواه روسیه در بدل رهایی ۲۰۰ زندانی در منطقه شرقی دونباس آزاد شد. سوریه، یمن و عراق تنها کشورهایی اند که خبرنگاران در آن هنوز هم زندانی اند.
پنج خبرنگار یمنی که از سوی شورشیان حوثی گروگان گرفته شده بودند طی یک مبادله زندانیان در سال ۲۰۲۰ میلادی آزاد شدند. خبرنگاران اما به عنوان وسیله چانه زنی استفاده می شوند و هفت خبرنگار هنوز هم در اسارت حوثی به سر می برند از جمله عبدالخالق آرمان، اکرم الولیدی، حارث حمید و توفیق المنصوری چهار خبرنگاری که به اعدام محکوم شده اند. آنها با رساانه های وابسته به الاصلاح و در مناطقی تحت اداره دولت کار می کردند و در سال ۲۰۱۵ میلادی از سوی حوثی ها ربوده شدند. بالاخره آنها در آوریل (اپریل) سال ۲۰۲۰ میلادی به جاسوسی به عربستان سعودی محکوم شدند و حکم اعدام شان ممکن است هر زمان به اجر درآید.
در سوریه و عراق بیشترین موارد ربودن خبرنگاران در سال های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ میلادی اتفاق افتاد زمانی که گروه نیرومند دولت اسلامی مناطقی از این دو کشور را در کنترل خود داشت. با آنکه بخش های زیادی از این مناطق از سوی نیروهای دولتی این کشور ها آزاد شده اند، اما از سرنوشت اکثر این خبرنگاران ربوده شده اطلاعی در دست نیست. فقط یکی از آنها در آخرین روزهای سال ۲۰۱۹ میلادی و پس از سه سال اسارت آزاد شد. وی شیراز محمد عکاس خبری اهل آفریقای جنوبی است که در ژانویه (جنوری) ۲۰۱۷ میلادی در شهر درکوش در شمالشرق سوریه در نزدیکی مرز با ترکیه و ۳۵ کییلومتری شرق ادلب ربوده شده بود. یک نهاد غیر دولتی آفریقای جنوبی که محمد در زمان اسارت با آن کار می کرد، گفت وی موفق به فرار از چنگ ربایندگان شد و افراد مهربان وی را کمک کردند تا مرز را عبور و وارد خاک ترکیه شود. اطلاعاتی از هویت ربایندگان محمد در دست نیست اما هیأت تحریر الشام گروه جهادی ای که منطقه ادلب را تحت کنترل دارد، در چنین مواردی مقصر شناخته می شود. هیأت تحریر الشام جانشین جبهه النصره (شاخه القاعده در سوریه) است که در حال حاضر منطقه ای در شمالشرق سوریه را که به عنوان آخرین پایگاه شورشیان شناخته می شود در کنترل دارد. از این گروه همچنین در تازه ترین مورد آدم ربایی در سال ۲۰۲۰ میلادی نام برده شده است. قربانی این آدم ربایی بلال عبدالکریم شهروند آمریکا مقیم در منطقه که یک کانال معلوماتی رسانه های اجتماعی با نام On the Ground News (اخبار میدانی) را راه اندازی کرده بود. وی پیش از آن که مصاحبه با همسر یکی از کارگر بشردوست که توسط هیأت تحریر الشام ربوده و شکنجه شده بود را در رسانه های اجتماعی نشر کند، روابط خوبی با گروه تحریر الشام داشت. کریم از ماه اوت (اگست) تا حالا در مکانی نامعلوم نگهداشته می شود.
همچنین سوریه شاهد تلاش های مجدد در ردیابی آستین تایس خبرنگار آمریکایی است که هیچ اطلاعی از وی از زمان دستگیری اش در سال ۲۰۱۲ میلادی در یک ایست بازرسی در نزدیکی دمشق در دست نیست. مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا سفر یک مقام آمریکایی به سوریه که طی گفت و گوهای مستقیم با مقامات سوری در سال ۲۰۲۰ میلادی خواستار رهایی تایس شده بود را تایید کرد، اما دولت سوریه از ارایه معلومات در مورد این که چه بر سر تایس آمده خودداری کرد. تایس فقط یکبار و یک ماه پس از دستگیری اش در ویدئویی ظاهر شد که ربایندگانش شناسایی نشدند. تلاش برای مذاکره با دولت بشار الاسد امیدها در باره زنده بودن تایس و این که وی در زندان دولت سوریه است را تقویت می کند.
خبرنگاران ناپدید شده
گزارش ها حاکی از ناپدید شدن چهار خبرنگار در سال ۲۰۲۰ میلادی است
برخلاف سال ۲۰۱۹ میلادی که هیچ موردی از ناپدید شدن گزارش نشد، در سال ۲۰۲۰میلادی چهار خبرنگار (در خاور میانه، صحرای آفریقا و آمریکای لاتین) ناپدید شدند.
گزارشگران بدون مرز نگران وضعیت خبرنگاران مفقود شده ای است که مدارک کافی در مورد مرگ و یا ربوده شدن شان و نیز قبول مسوولیت معتبری در باره مرگ و یا ربوده شدن آنان وجود ندارد.
توفیق التمیمی دبیر روزنامه الصباح به تاریخ نهم مارس (مارچ) سال ۲۰۲۰ میلادی هنگامی که منزلش را به قصد رفتن به اداره ترک گفت در یکی از خیابان های بغداد پایتخت عراق ربوده شد. هیچ گروهی مسوولیت اختطاف وی را به عهده نگرفته است و تقاضای پول نیز بابت آزادی او نشده است. وی قبل از این که اختطاف شود پیامی را در فیسبوک گذاشت که در آن نگرانی اش را در مورد سرنوشت مالک یک بنگاه نشراتی ابراز داشت که قبلا دستگیر شده بود. مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق گفت مقامات دولتش “هر اقدام ممکن را برای پیگیری قضیه” و به عدالت کشاندن عاملان آن انجام خواهند داد. اما خانواده تمیمی در مدت ۹ ماه از ربوده شدنش اطلاعی از سرنوشت وی ندارند.
بویرا بوالیتسی مدیر کانال رادیویی باکومبول در استان (ولایت) نورد-کیفو جمهوری دموکراتیک کنگو زمانی که روانه دفتر کارش بود در ۱۶ ژوئن (جون) سال ۲۰۲۰ میلادی توسط افراد مسلح ربوده شد. ربایندگان با استفاده از تلفن همراه وی به خانواده اش خبر دادند و خواستار ۵۰۰۰ دلار (۴۰۰ یورو) در بدل آزادی وی شدند، مبلغی که خانواده وی از پرداخت آن عاجز بود. سه روز بعد از این رویداد ربایندگان به خانواده اش اطلاع دادند که وی را اعدام کرده اند. بنابراین، تلاش ها برای برقراری تماس با آنان بی نتیجه بود و بوالیتسی با وجود هشدار از سوی گزارشگران بدون مرز و یک نهاد غیر دولتی کنگو، نهاد خبرنگاران در خطر ( (Journalists in Dangerکه از مقامات محلی خواستار جستجو شده بودند، هرگز پیدا نشد.
ابرایمو مباروکو رادیو کمونیتاریا دی پالما ( (Radio Comunitaria de Palma شهر ساحلی دورافتاده ای در استان کابو دلگادو در شمالشرق موزامبیک از هفتم آوریل (اپریل) سال ۲۰۲۰ میلادی تا حالا ناپدید است. مباروکو در آخرین پیام خود گفت که وی از سوی “نظامیان در محاصره” است. خانواده مباروکو از آن زمان تا کنون هیچ اطلاعی در مورد وی ندارد و مقامات موزامبیک که سعی می کنند جلو هرنوع پوشش رسانه ای از حملات شورشیان اسلامگرا که همواره در آن بخش از استان به وقع می پیوندد را بگیرند نیز چیزی نمی گویند. اخیرا رییس جمهوری موزامبیک از “اطلاعات نادرست” رسانه ها در مورد وضعیت در آن منطقه شکایت کرده است. خبرنگاران از ناپدید شدن مباروکو نگران هستند زیرا ارتش این کشور در سال ۲۰۱۹ میلادی دو خبرنگار را به گونه کاملا غیرقانونی در کابو دلگادو برای چندین ماه در بازداشت نگهداشتند.
دیسی لیزت مینا هوامان، خبرنگار کانال تلویزیونی ورایم ((VRAEM در شهر آیاکوچو مرکز پرو در ۲۶ ژانویه (جنوری) سال ۲۰۲۰ میلادی بعد از پوشش خبری انتخابات شهرداری در همان روز ناپدید شد. خانم هوامان ۲۱ ساله در بخش اخبار عمومی گماشته شده بود و قبلا از سوی کسی در رابطه با کارش تهدید نشده بود. آخرین بار وی در جاده ای که به سوی شهر سان فرانسیسکو می رود دیده شده بود که به دیدن دوست پسرش می رفت. دوست پسرش در ابتدا فردی مظنون بوده است. اما تحقیقات برای پیدا کردن وی از آن وقت تا حالا جواب نداده است. نام شبکه تلویزیونی ورایم VRAEM از حروف اول منطقه ای با سه رودخانه (Valley of the Rivers Apurimac, Ene and Mantaro) گرفته شده است. شهر آیاکوچو در این منطقه واقع است جایی که بیشترین مقدار کوکائین نسبت به هر نقطه دیگر پرو تولید می شود. به گفته اداره بازرس پرو، بیش از ۳۰۰۰ زن از ژانویه (جنوری) تا ژوئیه (جولای) سال ۲۰۲۰ میلادی در این کشور ناپدید شده اند.
برگرفته از سایت گزارشگران بدون مرز، ۱۵ دسامبر ۲۰۲۰