روشنک آسترکی
هفته گذشته و در آخرین روزهای دی‌ماه بار دیگر ریزش شدید شاخص‌های بورس ایران، بازار سرمایه را در صدر اخبار اقتصادی قرار داد. این نوسان دومین ریزش بزرگ این بازار طی سال ۹۹ تا کنون بوده است. نخستین بار شاخص در امردادماه و در حالی که از رقم بی‌سابقه دو میلیون واحد عبور کرده بود، روند بازار معکوس شد و نمادها قرمز شدند. ریزش پی در پی در بازار بورس تا اوایل پاییز ادامه داشت و سهامداران امیدوار شدند تا بازار شاید تا پایان سال وضعیتی بهتر پیدا کند.
اُفت و خیز بازار طی پاییز با نوسان کمتری ادامه داشت اما در نخستین ماه زمستان روزهای جهنمی بازار برای سهامداران حقیقی آغاز شد.
شاخص کل بورس در دی‌ماه با ریزش ۲۰ درصدی روبرو شد و در آخرین روز دی وارد کانال یک میلیون و ۱۰۰ هزار واحدی شد.
ریزش بازار بورس در این روزها اعتراض گسترده سهامداران خُرد را در پی داشت. مردم معترض روزهای کاری هفته گذشته با حضور در مقابل ساختمان بورس و اوراق بهادار تهران تجمع کرده و شعار سر دادند. این اعتراضات با شعارهای تندی چون «مرگ بر روحانی» و «مسئول ناظر ما، گوسفند بازار ما» و پایین کشیدن پرچم سازمان بورس همراه بود. همزمان حسن قالیباف اصل رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار تهران با حاشیه‌های خبری زیادی که نشان از درگیری مقامات و هیئت دولت داشت، استعفا داد.
هشدارهایی که شنیده نشد؛ فسادهایی که نادیده گرفته شد
کسب درآمد دولت از بازار بورس به عنوان جایگزینی برای درآمدهای از دست رفته‌ی نفتی و جبران کسری بودجه از اواسط سال ۹۸ در دستور کار قرار گرفت. از نیمه دوم سال گذشته، تبلیغات گسترده‌ای برای ورود مردم به بازار سرمایه آغاز شد. کارگزاری‌های بورسی راه‌اندازی شده و کانال‌های تلگرامی را افزایش دادند و در شبکه‌های اجتماعی فعال‌تر شدند.
اظهار نظر درباره سودده بودن بازار سرمایه برای مردم از زمستان گذشته آغاز شد و نه تنها رسانه‌های وابسته به دولت تبلیغات سازماندهی شده‌ای را در این‌باره به راه انداختند بلکه مقامات دولتی نیز تلاش کردند توجه مردم را به سوی بازار بورس جلب کنند.
با شیوع کُرونا در کشور و تداوم بحران درآمد ارزی به دلیل عدم امکان فروش نفت، قابل پیش‌بینی بود که سال ۱۳۹۹ سال دشوار اقتصادی برای دولت خواهد بود و تأمین هزینه‌های جاری کشور نیز می‌تواند به گره کور تیم اقتصادی دولت «تدبیروامید» تبدیل شود.
نیمه دوم زمستان ۹۸ تبلیغات حکومتی به شکل سازماندهی شده از سوی رسانه‌ها و مقامات برای سرمایه‌گذاری در بازار بورس آغاز و این روند تا اوایل تابستان ۱۳۹۹ ادامه داشت.
همزمان با شیوع کُرونا در زمستان و بهار گذشته، بازار سهام همه کشورهای درگیر با این ویروس با ریزش همراه بود اما بازار سهام ایران هر روز رشد می‌کرد!
کارشناسان رشد بازار بورس را ناشی از حضور مداخله‌گرانه دولت در این بازار زیر عنوان «حمایت» ارزیابی کرده و نسبت به عاقبت بازی خطرناکی که دولت در این بازار به راه انداخته بود، هشدار می‌دادند.
برخی تحلیلگران بازار بورس را «خر مفت» دولت می‌خواندند و برخی دیگر کشاندن مردم به بازار بورس را «بازی با بمب بورس» ارزیابی می‌کردند.
بر اساس گزارش‌های اعلام شده از سوی شرکت اطلاع‌رسانی و خدمات رسانی بورس در سه ماهه نخست امسال یک میلیون و ۶۰۰ هزار کد بورسی صادر شد و ۱۰ میلیون نفر نیز در همین مدت در سامانه جامع اطلاعات مشتریان(سجام) ثبت نام کردند.
تعداد کدهای بورسی صادر شده تا پایان شهریور ۱۳۹۹ به ۵۰ میلیون رسید و به گفته مدیر آموزش و فرهنگ‌سازی شرکت اطلاع‌رسانی و خدمات‌رسانی بورس، طی شش ماهه نخست امسال ۳۰ میلیون نفر حداقل یکبار در بازار بورس ایران خرید انجام دادند.
این آمار نشان می‌دهد که دولت روحانی موفق شد با ارائه تصویر خیالی «سودده بودن بازار بورس» به مردمی که به دنبال داشتن کمک‌درآمدی اندک برای تأمین هزینه‌های ضروری زندگی بودند، میلیون‌ها نفر را بدون داشتن دانش و تجربه کافی از بازار سرمایه، به این بازار بکشانند. همانهایی که در نهایت با سرمایه‌هایشان کسری بودجه دولت را جبران کردند و خودشان «مالباختگان بورس» شدند!
اردیبهشت ۹۹ اعلام شد که روزانه تقریبا ۱۲ هزار میلیارد تومان در بورس و فرابورس معامله می شود. گفتنی است به ازای هر خرید و فروش در بازار بورس مبلغی به عنوان مالیات به جیب دولت سرازیر می‌شود؛ مالیات‌های بورس طی ۹ ماه نخست امسال ۱۳ هزار و ۴۱۳ میلیارد تومان درآمد برای دولت ایجاد کرد.
بازده ۱۲۴ درصدی برای دولت و حقوقی‌ها
شاخص کل بازار سرمایه از ابتدای سال تا پایان دی‌ماه در مجموع رشد ۶۳۸ هزار واحدی داشته و بازدهی ۱۲۴ درصدی را از آن خود کرده است.
این شاخص که با فرازِ تند تا پایان امرداد ۹۹ به بالای دو میلیون واحد رسید و در پنج ماه دوم ۹۹ به سرازیری افتاد، سود سرشاری نصیب دولت کرد.
درآمد دولت از بازار بورس طی ۹ ماه نخست امسال رقمی معادل ۴۶ هزار و ۴۱۳ میلیارد تومان برآورد شده. دولت در مجموع ۱۳ هزار و ۴۱۳ میلیارد تومان درآمد مالیاتی از نقل و انتقال سهام در بورس و فرابورس داشته و همچنین آنطور که فرهاد دژپسند وزیر امور اقتصادی و دارایی گفته است، دولت در نیمه اول امسال ۳۳ هزار میلیارد تومان درآمد از محل واگذاری سهام شرکت‌های دولتی در بورس داشته است.
این در حالیست که درآمد دولت در مدت مشابه سال ۹۸ تنها ۴ هزار و ۷۳۱ میلیارد بود. این بدان معناست که جمهوری اسلامی با کشاندن مردم به بازار بورس با افزایش ۸۸۱ درصدی درآمدهای حاصل از بازار سرمایه روبرو شده است.
ولع حکومت از هزاران میلیارد سرمایه‌ای که از سوی مردم به سمت بورس سرازیر شده بود آنقدر زیاد شد که علی خامنه‌ای هم وارد میدان شد و توصیه کرد مردم برای تقویت اقتصاد در بازار بورس سرمایه‌گذاری کنند.
ادامه هشدار کارشناسان نسبت به فاجعه‌ای که حکومت با دستکاری و دخالت در بازار سهام در حال رقم زدن آن بود، واکنش غیرمسئولانه و سخیف علی آقامحمدی مشاور اقتصادی علی خامنه‌ای و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام را در پی داشت که گفت: «بگذارید مردم خوش باشند»!
نمادهایی که قرمز شدند؛ سرمایه‌هایی که به باد رفتند!
نخستین ماه‌های امسال هرچند برای مردم عادی نیز روزهای شیرین بورس بود که سودی کم یا زیاد نصیب آنها کرد اما از امردادماه که ورق برگشت و بازار بورس منفی شد، بخش زیادی از سرمایه‌ی آنها آب رفت.
قرمز شدن نمادهای بورس از امرداد تا کنون سبب ریزش بیش از ۸۰۰ هزار واحد از شاخص بازار سرمایه شده اما این حجم قابل توجه از سرمایه‌ی همه سهامداران کسر نشده است.
گروه‌های مافیایی که به صورت حقیقی و حقوقی در بازار فعال هستند با استفاده از رانت اطلاعاتی در دولت، از تلاطم‌های بازار بورس بیشترین سود را می‌برند.
یکی از ترفندهای مافیاهای بورس چنین است که سهامداران مربوطه با هماهنگی و همزمان صف فروش در یک سهم را تشکیل داده و سبب ریزش ارزش آن می‌شوند. بعد از مدتی سهامداران خُرد و معمولی از هراس اینکه ارزش سهم‌شان به سرعت کاهش می‌یابد، برای جلوگیری از زیان بیشتر، در صف فروش قرار می‌گیرند. به این ترتیب، ارزش سهام به حدی ریزش پیدا می‌کند که اصطلاحا به «کف» می‌رسد؛ بعد مافیاهای سازماندهی شده، سهام این سهامداران خُرد را خریداری و بعد از صف فروش خارج می‌شوند! ارزش سهام در پی تقاضایی که همین افراد با خرید سهم سهامداران خُرد ایجاد کرده‌اند، افزایش می‌یابد و سود این کلاهبرداری به جیب همین گروه‌های مافیایی می‌رود.
از سوی دیگر این بخش از بازار بورس که «خودی»های نظام به شمار می‌روند با اطلاعاتی که از آینده‌ی برخی نمادها با توسل به رانت خبری از درون حکومت کسب می‌کنند می‌توانند پیشاپیش سهم‌هایی را که بنا به تصمیم دولت افزایشی خواهند بود، خریداری کنند و یا سهم‌هایی را که با دخالت دولت کاهشی می‌شوند بفروشند و به این ترتیب ریسک خود را در بازار سرمایه به حداقل برسانند.
اما مردم عادی که با نمایش چند ماهه حکومت به بازار بورس وارد شدند، سرمایه‌هایشان دود شده و به هوا رفته. به بیان دیگر، مالباختگان بورس مردمی هستند که با تبلیغات سازماندهی شده از سوی حسن روحانی و علی خامنه‌ای اندک سرمایه خود را به امید سودی برای کمک‌هزینه زندگی به این بازار آورده‌اند.
بازار بورس نیز نشان داد اعتماد مردم به فضاسازی‌های جمهوری اسلامی در سیاست و اقتصاد چیزی جز هزینه‌های سنگین برای آنها ندارد. دولت روحانی در آخرین سال از دوره هشت ساله خود، مردم را به بازار بورس کشاند و کلاهبردارانه دستش را به جیب قشر متوسط و آسیب‌پذیر فرو برد تا بخشی از کسری بودجه خود را جبران کند و بار هزینه‌های ایدئولوژی نظام و «اقتصاد مقاومتی» را به دوش ملت بیاندازد.
برگرفته ای از سایت کیهان لندن، ۲۴ ژانویه ۲۰۲۱