روز پنجشنبه ۱۶ بهمن ماه، کارشناسان سازمان ملل متحد با انتشار بیانیه ای نسبت به افزایش اعدام شهروندان بلوچ در ایران ابراز نگرانی کردند. این کارشناسان اعدام جاوید دهقان، زندانی سیاسی را اقدامی خودسرانه خوانده و خواستار توقف فوری اعدام ها شدند. کارشناسان در این بیانیه همچنین از دولت ایران خواستند به عنوان نخستین گام در لغو مجازات اعدام، تعلیق فوری مجازات اعدام را صادر کند.
این کارشناسان اعدام آقای دهقان را اقدامی خودسرانه خوانده و ضمن ابراز نگرانی از اعدام های اخیر علیه زندانیان اقلیت بلوچ در ایران، از جمهوری اسلامی ایران خواسته اند که فورا این اعدام ها را متوقف کرده و کلیه احکام اعدام صادر شده که مغایر با قوانین بین المللی حقوق بشر هستند را لغو کند. کارشناسان همچنین از دولت ایران می خواهند که به عنوان نخستین گام در لغو مجازات اعدام تعلیق فوری مجازات اعدام را صادر کند.
ژنو (۴ فوریه ۲۰۲۱) کارشناسان سازمان ملل اعدام جاوید دهقان، ایرانی متعلق به اقلیت بلوچ را محکوم کردند. کارشناسان نگران هستند که افزایش اخیر اعدام زندانیان اقلیت بلوچ در ایران ادامه داشته باشد.
کارشناسان گفتند: «ما از اعدام آقای دهقان در ۳۰ ژانویه علی رغم درخواست فوری هفته گذشته ما از دولت ایران برای متوقف کردن آن و همچنین درخواست های دفتر حقوق بشر سازمان ملل و جامعه مدنی شوکه شدیم.»
ما به دولت ایران اطلاع دادیم که نگرانی های جدی وجود دارد که حکم اعدام آقای دهقان در پی نقض های جدی دادرسی منصفانه از جمله ادعای ارتکاب شکنجه، نگهداری طولانی مدت در سلول انفرادی و اجبار به اعتراف صادر شده است. نگرانی هایی که به نظر نمی رسد توسط مقامات ایران بررسی شده باشد.
آقای دهقان در ۵ ژوئن ۲۰۱۵ به اتهام دست داشتن در یک گروه مسلح و حمله ای که منجر به کشته شدن دو مأمور سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شد، دستگیر شد. وی پس از دستگری به مدت سه ماه در معرض ناپدیداری اجباری قرار گرفت و در سلول انفرادی در بازداشتگاه نامعلومی نگهدار ی شد. سپس به زندان مرکز ی زاهدان در استان سیستان و بلوچستان منتقل شد. پس از آن بنا بر گزارشها او برای مدت چند ماه بین زندان و مکان نامعلومی منتقل شده و در این مکان وی با شکنجه مجبور به “اعتراف” به اتهامات شده است. او در تمام این دوران از دسترسی به وکیل محروم بوده است.
در ماه مه ۲۰۱۷، دادگاه انقالب زاهدان آقای دهقان را به اعدام محکوم کرد، علیرغم اینکه وی به دادگاه گفته بود که شکنجه شده و اعترافات اجباری را پس گرفته بود. طبق گزارشها دادگاه از بررسی این ادعاها خودداری کرد و همچنین این اعترافات را بخشی از مبنای صدور حکم قرار داد. به او تجدیدنظر داده نشد و در تاریخ ۲۵ ژانویه به وکیل وی اطلاع داده شد که دیوان عالی کشور درخواست اعاده دادرسی وی را رد کرده است.
قانون بین المللی حقوق بشر روشن است. دولتی که مجازات اعدام را لغو نکرده است، فقط می تواند این مجازات را برای “شدیدترین جرایم” یعنی قتل عمد و در پی رسیدگی قضایی که کاملا به ضمانت های دادرسی عادلانه پایبند باشد، اجرا کند.
ملاحظات مطرح شده در این پرونده درباره نقض جدی اصول دادرسی عادلانه، از جمله فقدان حق تجدیدنظر مؤثر و اعترافات اجباری ناشی از شکنجه، به این معنی است که اعدام وی یک اعدام خودسرانه بوده است.
کارشناسان همچنین نگرانند که اعدام آقای دهقان یکی از چندین اعدامی است که اخیرا علیه زندانیان اقلیت بلوچ در ایران اجرا شده است. بر اساس اطلاعات دریافتی، از اواسط دسامبر سال ۲۰۲۰ حداقل ۲۱ زندانی بلوچی در زندان های زاهدان، مشهد و اصفهان اعدام شده اند. بسیاری از اعدام شدگان در پی رسیدگی های قضایی پر اشکال بر اساس اتهامات مرتبط با مواد مخدر یا امنیت ملی محکوم شده اند. گزارش شده است که ۱۲۴ زندانی دیگر نیز در زندان مرکزی زاهدان در صف اعدام هستند. از جمله بابت جرائمی که شامل قتل عمدی نمی شود.
ما از این روند اعدام زندانیان اقلیت بلوچ در صف اعدام بسیار نگران هستیم. ما همچنین از رویه ناپدیداری اجباری افرادی که از گروههای اقلیت هستند نگرانیم. ما قبلا نگرانی های خود را درباره افرادی از گروه های اقلیتی در ایران که در معرض خطر قریب الوقوع اعدام هستند یا در ایران اعدام شده اند، اعلام کرده ایم. ما از جمهوری اسلامی ایران می خواهیم که فورا این اعدام ها را متوقف کرده و کلیه احکام اعدام صادر شده که مغایر با قوانین بین المللی حقوق بشر هستند را لغو کند. ما همچنین از دولت ایران می خواهیم که به عنوان نخستین گام در لغو مجازات اعدام تعلیق فوری مجازات اعدام را صادر کند.”
پایان
کارشناسان سازمان ملل متحد: جاوید رحمان، گزارشگر ویژه وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران، آگنس کالامار، گزارشگر ویژه اعدام های غیرقانونی، شتابزده و خودسرانه؛ نیلز ملتزر؛ گزارشگر ویژه شکنجه و سایر رفتارها با مجازات های بی رحمانه، غیرانسانی یا تحقیرآمیز؛ فرناند دو وارنس، گزارشگر ویژه امور اقلیت ها؛ ته اونگ بایک، هنریکاس میکویویوس، آئو بالده، برنارد دوهایم، لوسیانو هازان؛ کارگروه ناپایداری اجباری یا غیرارادی.
صبح روز شنبه ۱۱ بهمن، جاوید دهقان خلد، زندانی سیاسی محکوم به اعدام، در زندان مرکزی زاهدان اعدام شد. این زندانی سیاسی روز پنجشنبه جهت اجرای حکم اعدام به قرنطینه زندان زاهدان منتقل شده بود. مصطفی نیلی، وکیل مدافع جاوید دهقان خلد رو پنجشنبه ۹ بهمن گفته بود “سه روز قبل رد اعاده دادرسی در سیستم ثبت شده” و قصد داشته که روز شنبه تقاضای اعمال ماده ۴۷۷ را ثبت کند.
برگرفته ای از سایت هرانا (مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران)، ۵ فوریه۲۰۲۱