۲۴ بهمن ۱۳۴۵؛ ۵۴ سال پيش در چنين روزی فروغ فرخزاد در تهران درگذشت: “پرواز را به خاطر بسپار / پرنده مردنی‌ست”.
فروغ‌الزمان فرخزاد در سال ۱۳۱۳ در تهران زاده شد.
مادرش خانه‌دار بود و پدرش سرهنگ ارتش:”به محض اينكه صدای چكمه‌هايش بلند می‌شد، همه خودمان را از ديدرس و دسترس او دور می‌كرديم. ولی همين پدر تمام خانه را به كتابخانه تبديل كرده بود”.
آيا او به همين خاطر عنوان نخستين جُنگ‌هايش را “اسير”، “ديوار” و “عصيان” گذاشت؟
“۱۳ يا ۱۴ ساله كه بودم خيلی غزل می‌ساختم و هيچوقت چاپ نكردم. توی آشپزخانه، پشت چرخ خياطي، همين‌طور می‌گفتم. هنوز ساخته نشده بودم”.
۱۵ ساله بود كه دبيرستان را رها كرد و در هنرستان زير نظر چند آموزگار بنام، نقاشی آموخت.
يك سال پس از آن به نويسنده “كاريكلماتور” پرويز شاپور دل داد و بر خلاف ميل خانواده‌اش با او پيوند زناشويی بست و به اهواز رفت: “بيش از هر چيز به هنرم و بعد به پسرم (كاميار) علاقه دارم”.
۱۸ ساله بود كه “اسير” نخستين جُنگ شعرش را به چاپ رساند و از آن پس بيان احساسات صميمانه و بی‌پروای زنانه را پايه ريخت و به ويژه با شعر “گناه” در دومين جُنگش “ديوار” شور و آشوبی در ميان روشنفكران برانگيخت:
“گنه كردم گناهی پر ز لذت
در آغوشی كه گرم و آتشين بود”.
۲۰ ساله بود كه از همسرش جدا شد، افسردگی و محروميت از ديدار فرزندش را پشت سر گذاشت و دو سال بعد به اروپا رفت و ايتاليايی و آلمانی آموخت: “تصور نمی‌كردم اين سفر اينقدر در روحيه‌ام مؤثر باشد و تا اين درجه سلامت و آرامش از دست‌رفته‌ام را بازگرداند”.
۲۴ ساله بود كه در “سازمان فيلم گلستان” استخدام شد و به دارنده آن ابراهيم گلستان نويسنده و فيلساز نامدار دل باخت و در تدوين چند فيلم مستند با او همكاری كرد و سپس در چند فيلم مانند “خواستگاری” به كارگردانی ابراهيم گلستان نقش آفريد.
۲۸ ساله بود كه با تهيه فيلم “خانه سياه است” پرده از زندگی سخت و ناگوار جذاميان تبريز برداشت و يكی از آنها را به فرزندی پذيرفت.
دو سال بعد “تولدی ديگر” را به چاپ رساند:
“در مورد كار خودم قاضی ظالمی هستم. ۳۰ سالگی برای زن سن كمال است. اما محتوای شعر من جوانتر است”.
او در اين جُنگ از بيان احساسات شخصی‌اش به بيان احساسات لطيف انسانی و ترسیم نارسايی‌های زندگی رسيد:
“نگاه كن كه غم درون ديده‌ام
چگونه قطره قطره آب می‌شود”.
آيا او اسير ديواری بود كه عصيان كرد تا در تولدی ديگر ايمان بياورد به آغاز فصل سرد؟
فروغ فرخزاد در ۳۲ سالگی در زادگاهش درگذشت.
برگرفته ای از سایت صدای آلمان (دویچه وله) به زبان فارسی، ۱۲ فوریه۲۰۲۱