محمدجواد ظریف در نامه‌ای به مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اطمینان داده که ایران برای بازگشت به تعهدات برجامی آمادگی کامل دارد. همزمان یک مقام دولتی از آمادگی ایران برای “بازگشت همزمان” به برجام خبر داده است.
وزیر خارجه جمهوری اسلامی در نامه‌ای به مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با انتقاد از عملکرد آمریکا و اروپا در ارتباط با توافق هسته‌ای و برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) اطمینان داده که اگر طرف‌های مقابل به تعهدات برجامی خود عمل کنند ایران نیز همین کار را خواهد کرد.
خبرگزاری ایسنا روز شنبه ۲۳ اسفند (۱۳ مارس) گزارش داد که محمد جواد ظریف در این نامه به جوزپ بورل نوشته است: «می‌خواهم بار دیگر تعهد جمهوری اسلامی ایران به برجام و آمادگی کامل برای بازگشت کامل به اجرای کامل آن را یادآوری کنم.»
دولت دونالد ترامپ اردیبهشت ۱۳۹۷ از توافق هسته‌ای و برجام خارج شد و پس از آن تحریم‌های لغو یا تعلیق‌شده ایالات متحده علیه جمهوری اسلامی دوباره اعمال شدند.
این تحریم‌ها تا زمان حضور ترامپ در کاخ سفید مدام تشدید شده‌اند. جمهوری اسلامی در واکنش به این اقدام از نخستین سالروز خروج آمریکا از برجام اجرای تعهدات برجامی خود را در چند مرحله کاهش داد و این روند همچنان ادامه یافته است.
جمهوری اسلامی با توجه به ابراز تمایل رئیس جمهوری جدید آمریکا، جو بایدن برای بازگشت به توافق هسته‌ای امیدوار بود که این کار پس از تشکیل دولت او رخ دهد و تحریم‌ها برداشته شود.
رهبر جمهوری اسلامی، علی خامنه‌ای شرط بازگشت ایران به تعهدات برجامی را رفع کامل تحریم‌ها علیه این کشور عنوان کرده و مقام‌های ارشد دولت نیز به شیوه‌های مختلف سخنان او را تکرار می‌کنند.
در این میان دولت جو بایدن نیز شرط بازگشت به توافق هسته‌ای و برداشته شدن تحریم‌ها را مذاکره برای دست یافتن به یک توافق جامع‌تر عنوان کرده است.
ظاهرا این موضوع که کدام طرف گام اول را بردارد، مسئله را تا حدودی پیچیده کرده است. با وجود تاکید مقام‌های جمهوری اسلامی بر مواضع خود درباره پیش‌شرط برداشته شدن تحریم‌ها، به نظر می‌رسد مذاکرات غیرمستقیمی میان تهران و واشنگتن در جریان است.
تا کنون از محتوای این مذاکرات اطلاع زیادی در دست نیست اما جک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید روز جمعه تائید کرد که “دیپلماسی غیرمستقیم” با ایران بر سر برجام در جریان است.
نامه ظریف به مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا می‌تواند بخشی از این دیپلماسی غیرمستقیم تلقی شود؛ خبرگزاری ایسنا می‌گوید این نامه در پنج صفحه نوشته شده اما منابع خبری تا کنون فقط به چند سطر آن اشاره کرده‌اند.
بنابر این گزارش وزیر خارجه جمهوری اسلامی در نامه به بورل نوشته است: «ایران در بالاترین سطح مقامات اعلام تعهد کرده است که همه اقدامات متقابل خود را که تحت پاراگراف ۳۶ برجام اجرا کرده است، به محض برداشته‌شدن کامل تحریم‌های اعمال‌شده، بازاعمال شده و یا با نام دیگر اعمال‌شده از ۲۰ ژانویه ۲۰۱۷، متوقف کند.»
ظریف کاهش اجرای تعهدات برجامی توسط ایران را “مقابله به مثل” و کاملا منطقی خواند و با اشاره به اظهارات اخبر همتای آمریکایی خود در کنگره تاکید کرده که این گونه موضع‌گیری‌ها “هرگونه پیشرفت در آینده را مشکل‌تر می‌کند”.
آنتونی بلینکن روز چهارشنبه گذشته (۲۰ اسفند / ۱۰ مارس) در نشست کمیته خارجی مجلس نمایندگان ایالات متحده ضمن تشریح سیاست خارجی دولت بایدن اطمینان داد که آمریکا برای انجام مذاکرات مستقیم با جمهوری اسلامی هیچ امتیازی نمی‌دهد.
وزیر خارجه آمریکا تصریح کرد که هر گونه تعامل با ایران مشروط به بازگشت جمهوری اسلامی به اجرای تعهدات برجامی خواهد بود.
با ادامه فشار تحریم‌ها مسئولان جمهوری اسلامی شرط خامنه‌ای مبنی بر برداشته شدن کامل تحریم‌ها برای بازگشت ایران به تعهدات برجامی را تا حدودی تعدیل کرده‌اند.
حسام‌الدین آشنا، رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری در گفت‌وگویی با روزنامه لبنانی الاخبار که روز جمعه ۲۲ اسفند منتشر شد گفته است، مواضعی که ظریف بیان کرده “نهایت آن چیزی است” که ایران می‌تواند عرضه کند، به این معنا که “بپذیرد بازگشت به تعهدات به‌صورت همزمان باشد”.
این اظهارات در پاسخ پرسشی درباره سخنان وزیر خارجه ایران بیان شده که ظاهرا پیشنهاد شکل‌گیری “مکانیسمی برای هماهنگ‌سازی و همزمان کردن اقدامات واشنگتن و تهران” را مطرح کرده است.
سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه سخنان حسام‌الدین آشنا را موضع شخصی او عنوان کرده و افزوده که این اظهارات با این وزارت‌خانه و شخص ظریف “هماهنگ نشده” است.
خطیب‌زاده با استناد به صحبت‌های چندی پیش خامنه‌ای می‌گوید ایران “اقدامات جبرانی” خود را پس از رفع تحریم‌ها توسط آمریکا متوقف می‌کند.
این موضع‌گیری در حالی مطرح شده که رئیس دولت دوازدهم، حسن روحانی به تازگی گفته بود ایران هم برای انجام اقدامات کلی در برابر اقدامات کلی آماده است “هم برای تعهد در برابر تعهد، و هم برای بخشی از تعهد در برابر بخشی از تعهد”.
اعلام آمادگی روحانی برای بازگشت به بخشی از تعهدات برجامی با رفع برخی تحریم‌ها با پیش‌شرط خامنه‌ای درباره رفع کامل تحریم‌ها همخوان نیست. عقب‌نشینی احتمالی جمهوری اسلامی درباره شرط رفع کامل تحریم‌ها می‌تواند به علت فشار سنگین محدودیت‌های آمریکا بر وضعیت اقتصادی باشد که کارشناسان آن را در آستانه فروپاشی ارزیابی می‌کنند.
محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی به خبرگزاری مهر گفته است: «امروز به واسطه عدم اجرای برجام و مفاد مربوط به رفع تحریم‌های اقتصادی، روزانه بیش از هزار میلیارد تومان هزینه به اقتصاد ایران تحمیل می‌شود.»
این نماینده مجلس در عین حال معتقد است که هرگونه مذاکره جدید بدون رفع تحریم‌ها “به جز خیانت به کشور و آثار زیانبار اقتصادی” چیزی نصیب مردم نخواهد کرد.
برگرفته ای از سایت صدای آلمان (دویچه وله) به زبان فارسی، ۱۴ مارس ۲۰۲۱