مقامات جمهوری اسلامی می‌گویند روند واکسیناسیون سرعت گرفته است. این در حالی است که بنا بر گزارش‌های مردمی و رسانه‌ها در ایران، بسیاری از مراکز واکسیناسیون به دلیل کمبود و نبود واکسن، تعطیل شده‌اند.
براساس آمارهای ارایه شده، روند واردات واکسن خارجی، به ویژه از سوی جمعیت هلال احمر در ابعاد میلیونی هم‌چنان ادامه دارد. سوالی که مطرح می‌شود اما هم‌چنان بی‌پاسخ مانده است؛ این واکسن‌ها کجا هستند؟
«زهرا عرب»، روزنامه‌نگار اجتماعی در ایران روز پنج‌شنبه ۱۱ شهریور ۱۴۰۰ در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: «امروز پنج‌شنبه یازدهم شهریور، همه مراکز واکسیناسیون غرب تهران به دلیل نبود واکسن تعطیل بود. از ایران‌مال بگیرید تا چندین مرکز را ما سر زدیم و مردم علاف و مستاصل از نبود واکسن، نمی‌دانستند چه کنند.»
او خطاب به «کیانوش جهانپور»، سخن‌گوی سازمان و غذا و دارو نوشت: «لااقل اعلام کنید واکسن ندارید بی‌انصاف‌ها. شما اینجوری الگوی جهانی شدید؟!»
این در حالی است که ساعتی پس از انتشار این توییت و ده‌ها مورد مشابه مبنی بر تعطیلی مراکز واکسیناسیون در سراسر ایران، «نادر توکلی»، معاون درمان ستاد کرونا در تهران به «ایسنا» گفت: «در حال حاضر واکسیناسیون عمومی در مراکز تجمیعی واکسیناسیون با سرعت خوبی در حال انجام است.»
آمار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نشان می‌دهد در ۲۴ ساعت منتهی به ظهر روز پنج‌شنبه ۱۱ شهریور، ۳۷۵ هزار دوز واکسن تزریق شده که این میزان در روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه چیزی حدود ۵۶۰ هزار دوز بوده است.
گزارش شهروندان در مورد نبود واکسن و تعطیلی مراکز واکسیناسیون و از طرف دیگر، آمارهای وزارت بهداشت مبنی بر تزریق چند صد هزار دوزی واکسن باعث شده‌اند تا اعتراض‌ها و انتقادها به سیاست واکسیناسیون کرونا در ایران بالا بگیرد؛ آن هم در وضعیتی که به گفته مسوولان، ایران در حال حاضر در قله پیک پنجم کرونا است.
جمهوری اسلامی مانند بسیاری از دولت‌های جهان، واکسیناسیون را در ابتدا برای کادر درمان فراهم کرد. این روند با اختصاص واکسن به سالمندان ادامه یافت اما عدم تحقق وعده تولید انبوه واکسن داخلی و هم‌چنین ممانعت از واردات واکسن خارجی باعث شدند تا شیوع دو ویروس جهش یافته انگلیسی و هندی (دلتا) از روند واکسیناسیون پیشی بگیرد؛ تا آن جا که شمار فوتی‌های قطعی مبتلا به کرونا در روز به حدود ۶۰۰ نفر رسیده و در بعضی روزها از ۷۰۰ فوتی نیز گذشته است.
کمبود و نبود واکسن و افزایش اعتراض‌ها اما باعث شدند جمهوری اسلامی برای کنترل شرایط، به واکسینه کردن شهروندان از طریق اصناف روی آورد.
باب شدن اصطلاح واکسن «سِنی» و «صنفی» در میان افرادی که واکسن را دریافت کردهاند، حاصل همین روشی است که وزارت بهداشت جمهوری اسلامی در پیش گرفت.
طی ماه‌های اخیر، گفته شد خبرنگاران، رانندگان تاکسی، «تپسی»، «اسنپ» و حمل‌ونقل عمومی، فرهنگیان، دانشجویان، اساتید، کارکنان «ایرانسل» و «همراه اول»، برخی کارمندان و کارگران و حتی طلبه‌های بالای ۱۸ سال واکسن کرونا دریافت کردهاند. این در حالی است که حتی واکسن برای اصناف نیز به اندازه کافی موجود نیست؛ به طور مثال، در استان اصفهان که این روزها برخی از مراکز واکسیناسیون آن تعطیل شده‌اند، گفته شده است رانندگان اسنپ و تپسی برای واکسن مراجعه نکنند. مسوولان در اصفهان می‌گویند موجودی واکسن «آسترازنکا» صفر است. حتی به فرهنگیان و کارمندان بانک‌ها نیز گفته شده است حتماً براساس فراخوان مراجعه کنند.
«محمد رضا رئوفی»، مدیر مرکز بهداشت و درمان دانشگاه تربیت مدرس در خصوص واکسیناسیون دانشجویان و اساتید این دانشگاه می‌گوید: «ما به ترتیب اولویت در حال انجام واکسیناسیون بودیم تا این که به ما گفته شد فرآیند واکسیناسیون متوقف شود.»
او دلیل صدور چنین دستوری را کمبود واکسن عنوان می‌کند.
دانشگاه علوم پزشکی کردستان نیز اعلام کرد به علت کمبود واکسن، روزهای شنبه و یک‌شنبه هفته آینده (۱۳ و ۱۴ شهریور) در این استان واکسیناسیون انجام نمی‌شود.
یکی از مسوولان این دانشگاه پروسه انتقال، ارسال و توزیع واکسن از مرکز به استان کردستان را دلیل کمبود واکسن عنوان کرده است.
بنا بر اعلام دانشگاه علوم پزشکی یزد، کلیه مراکز واکسیناسیون در این شهرستان نیز عصر پنج‌شنبه و روز جمعه تعطیل شده‌اند.
همان‌طور که پیش از این عنوان شد، روند واکسیناسیون در تهران نیز حال خوشی ندارد. مرکز واکسیناسیون «ایران‌مال» که از آن به عنوان یکی از بزرگ‌ترین و منظم‌ترین مراکز یاد می‌شود، روز پنج‌شنبه در اطلاعیه‌ای اعلام کرد فعالیت این مرکز تا اطلاع ثانوی تعطیل است.
بلبشوی تعطیلی مراکز واکسیناسیون در سراسر ایران به دلیل کمبود واکسن، روز پنج‌شنبه ۱۱ شهریور به گوش «ابراهیم رئیسی» رسید. رییس جمهوری ایران در آخرین اظهار نظر خود، به صورت تلویحی به دلیل اصلی تعطیلی مراکز واکسیناسیون اشاره کرد.
او گفت: «یکی از مسایل ضروری در روند واکسیناسیون، توزیع عادلانه واکسن بر اساس اولویت‌های تعیین شده است که باید پیش‌بینی‌های لازم درباره آن صورت گیرد تا در روند و سرعت تزریق واکسن خللی پیش نیاید.»
خللی که ابراهیم رئیسی کمی دیر از آن آگاه شد، حالا تبدیل به برگه‌هایی با خط درشت در ورودی مراکز واکسیناسیون کشور شده است: «این مرکز تا اطلاع ثانوی واکسن ندارد، مراجعه نفرمایید.»
کاربران شبکه‌های اجتماعی: واکسن نیست
یک پزشک در ایران که نخواست نامش فاش شود، با غلط دانستن سیاست واکسیناسیون در کشور، به «ایران‌وایر» می‌گوید: «چرا واکسیناسیون متوقف شد؟ بروید از مقامات بپرسید. چند ماه دیگر یک مسوولی می‌آید و موضوع را افشا می‌کند. در حال حاضر چه کار کنیم؟ فحش بدهیم به کسانی که اولویت‌های واکسیناسیون را تغییر داده‌اند؟»
او در ادامه می‌گوید: «واکسیناسیون صنفی بر اساس اولویت‌ها در سراسر جهان انجام شد اما برای کادر درمان و در نهایت برای نظام آموزشی. ولی در ایران تا حدودی افراد ۵۰ سال به بالا واکسن زدند و پس از آن کلا معطوف شد به واکسیناسیون صنفی. این را هم در نظر بگیرید که طبق آمار رسمی، ۲۵ درصد واجدین شرایط از زدن واکسن خودداری کردند. در واقع، این عدد در آمار غیر رسمی چیزی حدود ۴۰ درصد است. این یعنی با توجه به عدم شفافیت در واردات واکسن و مشخص نبودن فاز سوم واکسن داخلی برکت، واکسن هراسی نسبت به کیفیت محتوای ویال‌ها در کشور شکل گرفته است.»
او با بیان این که جمهوری اسلامی اولویت سنی پروتکل‌های جهانی واکسیناسیون را به هم زده و اولویت‌های صنفی را جایگزین کرده است، می‌گوید: «این روزها واکسیناسیون عمومی کاملا متوقف شده است اما صنفی به صورت مقطعی ادامه دارد؛ مثلا هم‌چنان واکسیناسیون کارکنان صداوسیما، هنرمندان یا حتی کارکنان ایرانسل و همراه اول و… انجام می‌شود. به عبارتی، واکسن کم است و در اوج بی‌عدالتی، به صنوفی می‌رسد که قدرت لابی‌گری و چانه‌زنی بالاتری دارند.»
یکی از کاربران شبکه‌های اجتماعی دراین باره نوشته است: «این مملکت هیچ‌وقت درست نمیشه. یعنی سازمان‌ها و ارگان‌هایی که زورشون بیشتره (و نه مشاغل پر خطر)، دارند بدون محدودیت سنی، سهمیه واکسن می‌گیرند برای کارمندها و اعضای خانواده‌شان؛ و خب (سایت) سلامت محدوده سنیش تکان نمی‌خوره و واکسن نیست!»
یک معلم با اشاره به این که واکسیناسیون صنفی یعنی سوء مدیریت مسوولان وزارت بهداشت، به «ایران‌وایر» می‌گوید: «گفتند فرهنگیان خط مقدم کرونا هستند و از این دست حرف‌ها. آقای نمکی الان که نیستند ببینند من رفتم برای تزریق دوز دوم، می‌گویند نیست. نه این که بگویند برو فردا بیا، می‌گویند نداریم. چه انتظاری دارند واکسن در ایران اثربخشی لازم را داشته باشد؟»
«حمیده امینی فرد»، روزنامه‌نگار نیز نوشته است: «برای تزریق دوز دوم واكسن مادرم به يكی از پايگاه‌های اورژانس رفتيم. فقط ٢٠٠ نفر سهميه داشتند كه البته دوز دومی‌ها تو اولویت بودن. ولی بعد از چند ساعت تو صف ايستادن و ازدحام، راحت اعلام كردن كه واكسن نيست، برگردين!»
این روزنامه‌نگار در پایان توییت خود با استفاده از هشتگ «#واكسن_نيست»، مانند بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی نسبت به سیاست‌های جمهوری اسلامی در انجام واکسیناسیون کرونا اعتراض کرده است.
وضعیت واکسیناسیون هر هفته وارد چالش جدیدی می‌شود. واکسیناسیون سنی متوقف شده است و این روزها تنها برخی از اصناف به صورت محدود واکسن دریافت کردهاند. حال این که آمار تزریق روزانه که از سوی وزارت بهداشت اعلام می‌شود، عکس آن را نشان می‌دهد.
سوالی که مجدداً باید پرسید، این است که پس واکسن‌های تزریق شده را چه کسانی دریافت کردهاند؟ آیا این امکان وجود دارد که به کشورهای دیگر، از جمله کشورهای هم‌پیمان با ایران ارسال شده باشند؟
پیش از این، در مرداد امسال خبرهایی در خصوص ارسال محموله ۳۰ میلیون دوزی واکسن از ایران به ونزوئلا خبرساز شده بود. مسوولان جمعیت هلال احمر با اشاره به این که میزان این واکسن‌ها سه میلیون دوز بوده است، گفته بودند: «این محموله واکسن ترانزیت از چین به سمت ونزوئلا بوده و متعلق به ایران نبوده است.»
شاید بتوان پرسید آیا در کشتی‌های حامل سوختی که اخیراً از ایران برای «حزب‌الله» لبنان ارسال شد، محموله‌ای از واکسن وجود داشت؟
این سوالات تا زمانی که نظام سلامت در ایران روی شفافیت را نبیند، مشخص نخواهند شد.
بنا بر اعلام هلال احمر جمهوری اسلامی، تا کنون ۲۰ میلیون و ۳۰۰ هزار دوز واکسن از سوی این سازمان به وزارت بهداشت تحویل داده شده است. با احتساب واکسن‌های اهدایی ژاپن و واکسن‌های رسیده از برنامه «کواکس»، تا صبح روز شنبه ۱۱ شهریور مجموع واکسن‌های دریافتی وارد شده به ایران، به ۳۰ میلیون و ۳۴۹ هزار و ۲۱۰ دوز رسیده است. هم‌چنین تاکنون بیش از چهار میلیون دوز واکسن ایرانی «کوو ایران برکت» وارد چرخه تزریق شده است.
مجموع واکسن‌های تزریق شده به شهروندان ایرانی بنا به آمار وزارت بهداشت، چیزی حدود ۲۸ میلیون و ۵۰۰ هزار دوز است.
براساس اظهارات «بهرام عین‌اللهی»، وزیر بهداشت دولت سیزدهم، ایران برای ایمنی شهروندانش در مقابل ویروس کرونا، دست‌کم به ۱۲۰ میلیون دوز واکسن نیاز دارد.
او مدعی شده است تا پایان مهر، حدود ۴۰ تا ۵۰ میلیون دوز واکسن وارد کشور و بهمن ماه پایان واکسیناسیون اعلام خواهد شد.
برگرفته ای از سایت ایران وایر، ۳ سپتامبر ۲۰۲۱