۸۰ درصد پاسخ‌دهندگان گفته‌اند دادگاه، حمید نوری را محکوم خواهد کرد و به باور ۴۱,۵ درصد حکم او سنگین خواهد بود. ۸۸ درصد گفته‌اند دادگاه حمید نوری به آگاهی‌بخشی جهانی در مورد نقش رئیس جمهوری جدید ایران در کشتار زندانیان سیاسی در تابستان ۶۷ کمک خواهد کرد. به نظر ۲۴,۵ درصد، این موضوع که حمید نوری به اتهام « جنایت جنگی» محاکمه می‌شود و نه مثلا به اتهام «جنایت علیه بشریت» می‌تواند باعث مخدوش شدن حقیقت تاریخی شود، در مقابل ۶۲ درصد گفته‌اند که باید عملگرا بود و از تمام ظرفیت‌های حقوقی استفاده کرد.
حمید نوری ۶۰ ساله، متهم است در کشتار زندانیان سیاسی در دهه شصت و مشخصاً در تابستان سال ۱۳۶۷ نقش مستقیم داشته است. در دهه شصت، او با نام مستعار حمید عباسی، دادیار سابق قوه قضائیه زندان گوهردشت بوده است.
همزمان با با آغاز ریاست‌جمهوری ابراهیم رئیسی (عضو هیأت مرگ)، دادگاه حمید نوری در کشور سوئد به جریان افتاده است. سی و دومین نظرسنجی زمانه به این دادگاه و مسائل آن اختصاص داشت.
نظرسنجی از تاریخ ۲ شهریور/۲۴ اوت تا ۹ شهریور برابر با ۳۱ اوت میان اعضای پنل نظرسنجی زمانه و دیگر مخاطبان برگزار شد که ۱۱۳۷ نفر در آن شرکت کردند و از این میان ۸۰۲ نفر به تمام سؤالات پاسخ دادند. ۵۸ درصد پاسخ‌دهندگان ساکن ایران بودند و ۴۲ درصد در خارج سکونت داشتند.
حمید نوری در تاریخ ۹ نوامبر ۲۰۱۹ برابر با ۱۸ آبان ۱۳۹۸ در فرودگاه بین‌المللی آرلاندای استکهلم، با حکم دادسرای این شهر به صورت موقت بازداشت شد. پس از یک سال ونه ماه بازداشت موقت، دادگاه رسیدگی به اتهامات او از تاریخ ۱۰ اوت ۲۰۲۱ آغاز به کار کرد.
اهمیت دادگاه؟
این نخستین بار است که یکی از متهمان به عاملیت و مشارکت در کشتار زندانیان سیاسی در تابستان ۶۷ در خارج از مرزهای ایران محاکمه می‌شود.
اگنس کالامار، گزارشگر ویژه وقت اعدام‌های فراقانونی در سازمان ملل گفته که «این نخستین گام مهم به سوی عدالت درباره اعدام‌های سال ۱۳۶۷ است.»
حدود ۹۰ درصد پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی نیز بر اهمیت این دادگاه صحه گذاشته‌اند. بیش از ۷۵ درصد گفته‌اند که این دادگاه بسیار مهم است.
ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور کنونی ایران، به همراه مرتضی اشراقی، حسینعلی نیری، مصطفی پورمحمدی اعضای اصلی هیأت مرگی بودند که در تابستان ۶۷ در مورد سرنوشت زندانیان تصمیم می‌گرفتند و آنها را به کام مرگ می‌فرستادند؛ گروهی که آیت الله منتظری خطاب به آنها در جلسه‌ای در همان زمان گفته: « شما را در آینده جزو جنایتکاران توی تاریخ می‌نویسند.»
نزدیک به ۷۰ درصد پاسخ‌دهندگان نظرسنجی زمانه معتقد اند که دادگاه می‌تواند زمینه‌ساز دستگیری و محاکمه دیگر عامل کشتار زندانیان سیاسی در دهه شصت باشد.
۸۸ درصد پاسخ‌دهندگان گفته‌اند دادگاه حمید نوری به آگاهی‌بخشی جهانی در مورد نقش رئیس جمهوری جدید ایران در کشتار زندانیان سیاسی در تابستان ۶۷ کمک خواهد کرد. ۸ درصد جوابشان به این پرسش «بسیار کم» و ۴ درصد هم مطلقاً خیر بوده است.
آیا دادگاه حمید نوری می‌تواند زمینه‌ساز دستگیری و محاکمه دیگر عاملان کشتار زندانیان سیاسی در دهه شصت در دادگاه‌های خارج از ایران باشد؟
شکل برگزاری دادگاه
بر اساس کیفرخواست دادستانی سوئد، حمید نوری با دو اتهام اصلی روبه‌روست: جنایت جنگی (نقض حقوق عمومی بین‌الملل، از نوع سنگین) و قتل. هر دوی این اتهام‌ها به دلیل نقش مستقیم حمید نوری در کشتار زندانیان سیاسی مجاهد خلق و کمونیست و مارکسیست در سال ۱۳۶۷ در زندان گوهردشت مطرح شده است.
به دلیل قوانین حقوقی طرح شکایت در خصوص جرایم بین‌المللی در دادگاه‌های سوئد، حمید نوری به اتهام « جنایت جنگی» محاکمه می‌شود و نه مثلا به اتهام «جنایت علیه بشریت»؛ این در حالی است که زندانیان اعدام شده «اسیر جنگی» نبوده‌اند. در این مورد نظر مخاطبان زمانه را پرسیده‌ایم:
۲۴,۵ درصد پاسخ‌دهندگان معتقد اند که این موضوع می‌تواند باعث مخدوش شدن حقیقت تاریخی شود یا به آن ضربه بزند، در مقابل ۶۲ درصد گفته‌اند که باید عملگرا بود و از تمام ظرفیت‌های موجود حقوقی برای محاکمه متهمان به نقض حقوق بشر استفاده کرد.
۸۲ درصد پاسخ‌دهندگان گفته‌اند که مشکلی ندارند با اینکه یک متهم ایرانی به نقض حقوق بشر در داخل ایران در دادگاهی در خارج ایران محاکمه می‌شود. به نظر آنها، دادخواهی مرز نمی‌شناسد، نظام قضایی سوئد شفاف و مستقل است و محاکمه به شکلی عادلانه برگزار خواهد شد. در مقابل ۴ درصد نیز معقتد اند که دادگاه متهمان ایرانی، وقتی جرم در داخل این رخ داده، باید در داخل ایران برگزار شود.
آیا دادگاه حمید نوری در سوئد می‌تواند الگویی برای محاکمه ناقضان حقوق بشر در ایران باشد؟
نتیجه دادگاه؟
۸۰ درصد پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی گفته‌اند دادگاه حمید نوری را محکوم خواهد کرد و به باور ۴۱,۵ نیز این محکومیت سنگین خواهد بود.
پوشش رسانه‌ها از روند دادگاه؟
دادگاه حمیدنوری در مجموع ۹۳ دادگاه شامل جلسه خواهد بود که جلسه آخر آن در تاریخ ۱۲ آوریل ۲۰۲۲ برگزار خواهد شد. در طی این جلسات ۳۵ شاکی و ۲۵ شاهد که همه از خانواده‌های قربانیان کشتار ۶۷ یا جان به دربردگان هستند، روایت‌های خود را بیان خواهند کرد. تاکنون هفده جلسه دادگاه برگزار شده است.
حدود ۹۰ درصد پاسخ‌دهندگان نظرسنجی گفته‌اند که اخبار جلسات دادگاه حمید نوری را دنبال می‌کنند.
چه قدر اخبار دادگاه را دنبال می‌کنید؟
همین پرسش را مستقلاً از مخاطبان زمانه در اینستاگرام و توییتر پرسیدیم. در اینستاگرام ۶۴ درصد گفتند که اخبار دادگاه را دنبال می‌کنند و در توییتر:
زمانه تا امروز مرحله به مرحله اخبار دادگاه و روند آن ، روایت شاهدان و ناظر کارشناسان را بازتاب داده است. از مخاطبان زمانه در خصوص پوشش رسانه‌های ایرانی خارج از کشور از روند دادگاه پرسیدیم:
بیش از نیمی از کسانی که اخبار دادگاه را اصلا دنبال نمی‌کنند، به گفته خودشان از زمینه‌های تاریخی و سیاسی کشتار زندان سیاسی در سال ۶۷ اطلاع بسیار کمی دارند.
آگاهی از زمینه تاریخی و سیاسی دادگاه؟
در ماه‌های مرداد و شهریور ۱۳۶۷، چندین هزار نفر از زندانیان سیاسی و عقیدتی در زندان‌های جمهوری اسلامی ایران به طور مخفیانه اعدام شدند و در گورهای دسته‌جمعی دفن شدند. گورستان خاوران در اطراف تهران، محل دفن بسیاری از اعدام شدگان تابستان ۶۷ است.
تنها ۶ درصد پاسخ‌دهندگان گفته‌اند که «بسیار کم» در مورد کشتار تابستان۶۷ می‌دانند. در مقابل، ۵ درصد گفته‌اند که آگاهی «بسیار زیادی» در این مورد دارند و ۴۱ درصد باقی مانده نیز «تاحدی» می‌دانند ماجرا چه بوده است.
۴۴ درصد آنهایی که آگاهی بسیار کمی در مورد این واقعه دارند، ۳۰ تا ۴۰ ساله‌اند. و ۲۰ درصد نیز ۵۰ تا ۶۰ سال دارند. و مابقی در گروه‌های سنی مختلف پراکنده‌اند.
۴۰ درصد کسانی که بسیار کم در مورد کشتار تابستان ۶۷ می‌دانند، اولین بار در سال ۹۸ یا پس از آن در مورد کشتار ۶۷ شنیده‌اند، یعنی کم وبیش مقارن با ماجرای دستگیری و دادگاه حمید نوری.
به طور کلی بیشتر پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی زمانه، در همان سالهای نخست پس از واقعه در مورد آن شنیده‌اند.
چه زمانی اولین بار در مورد کشتار زندان سیاسی در سال ۶۷ شنیدید؟
حدود ۶۰ درصد کسانی که اولین بار پس از سال ۹۸ در مورد کشتار تابستان ۶۷ شنیده‌اند ۳۰ تا ۵۰ ساله‌اند.
نظرسنجی‌های آینده
پنل نظرسنجی زمانه همزمان با روز جهانی آزادی مطبوعات سال گذشته (سوم مه) راه‌اندازی شد. زمانه تاکنون ۳۲ نظرسنجی برگزار کرده است.
رساندن صدای شما بدون کم‌و‌کاست در مورد مسئله‌های اساسی کشور وظیفه ماست و پنل نظرسنجی زمانه در همین راستا راه‌اندازی شده است. به همین دلیل از شما خواهش می‌کنیم که برای شرکت در نظرسنجی‌های آینده و نیز برای پیشنهاد موضوعات مورد نظرتان برای نظرسنجی در پنل ما عضو شوید. برای عضویت در پنل کافی است به چند سوال در این لینک پاسخ دهید. اطلاعات شما به صورت امن و ناشناس ذخیره خواهند شد و در اختیار هیچ طرف دیگری قرار نخواهد گرفت. پس از عضویت در پنل، در هر نظرسنجی ایمیلی با لینک آن برای شما فرستاده خواهد شد.
توضیحات بیشتر و تحلیل نظرسنجی‌های دیگر در: پنل نظرسنجی “زمانه”
برای ارتباط با پنل نظرسنجی از این ایمیل استفاده کنید:
panel@radiozamaneh.com
برگرفته از سایت رادیو زمانه، ۲۴ سپتامبر ۲۰۲۱