افراد دارای معلولیت در حال حاضر بی‌صدا‌ترین اقلیت در ایران هستند که در کوران بحران معیشت و تشدید مشکلات مردم، مشکلات و اعتراضات آنان به حاشیه رانده می‌شود.
در همین روز‌های اخیر گروهی از نابینایان در اصفهان به خیابان‌ها آمده و نسبت به بی‌تفاوتی مقام‌های مسئول به وضعیت خود اعتراض کردند. صدای آنان اما بازتاب چندانی نداشت.
گزارشی درباره دستفروشی «سجاد پیرآیقرچمن»، قهرمان جهان در دوومیدانی ناشنوایان در تبریز همین چند روز پیش منتشر شد؛ اما توجه افکار عمومی را چندان جلب نکرد و هم‌چون بسیاری دیگر از انتقاد و اعتراض‌ها و فریاد‌های توان‌خواهان در ایران چندان شنیده نشد. آمارها و پژوهش‌های رسمی درباره توان‌خواهان در ایران چه می‌گوید؟
***
بر اساس آمار‌های رسمی در حال حاضر بیش از یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفر از جمعیت ۸۰ میلیون نفری ایران دارای دست‌کم یک نوع معلولیت هستند که نیاز به کمک سایرین دارند.
طبق برآوردهای آماری در سال ۱۳۹۹ نسبت به سال ۱۳۹۵ جمعیت افراد دارای معلولیت در ایران ۳۳.۵ درصد افزایش داشته که رشدی بالا و قابل توجهی را نشان می‌دهد.
ناشنوایان یا کم‌شنوایان هم در زمره توان‌خواهانی تعریف می‌شوند که جمعیت آن‌ها در سال ۱۳۹۹ به بیش از ۲۲۳ هزار نفر رسیده که این رقم نسبت به سال ۱۳۹۵ رشدی ۲۲.۳ درصدی را نشان می‌دهد.
از استان تهران، فارس و خراسان رضوی به عنوان سه استان اول در داشتن شمار بالای توان‌خواه ناشنوا یا کم‌شنوا نام برده می‌شود.
نابینایان یا کم‌بینایان از دیگر گروه‌های توان‌خواه در ایران هستند که بر اساس آمارها شمار آن‌ها در سال ۱۳۹۹ به ۲۰۶ هزار نفر رسیده که نسبت به سال ۱۳۹۵ بیش از ۴۷ درصد رشد را نشان می‌دهد.
این آمارها همچنین می‌گوید طی سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۹ انواع معلولیت‌های شنوایی، جسمی-حركتی و ذهنی در ایران روند كاهشی داشته، اما معلولیت‌های بینایی، صوت و گفتار و روانی از روند رو به رشدی برخوردار بوده است.
از گسترش مصرف نوشیدنی‌های الکلی غیراستاندارد و سوءمصرف الکل به منظور مبارزه با ویروس کرونا به عنوان دو عامل اصلی این افزایش نام برده می‌شود.
توان‌خواهان به هر علت و عللی که دچار معلولیت شده باشند، با محدودیت‌ها و بی‌اعتنایی‌های گسترده‌ای در جامعه دست و پنجه نرم می‌کنند که صدا و خواسته‌های آنان چندان مورد توجه افکار عمومی قرار نمی‌گیرد.
آمار‌های رسمی می‌گوید که دست‌کم ۱۱ درصد از توان‌خواهانی که زیر نظر بهزیستی قرار دارند، اختلال بینایی دارند که ۳۵ تا ۴۰ درصد آن‌ها هم دانشجو هستند.
نتایج یافته‌های ۱۱ پایان‌نامه دانشگاهی و ۴۹ مقاله تحقیقی هم نشان می‌دهد که نیازهای اجتماعی، روانی و درمانی در صدر نیازهای توان‌خواهان در ایران قرار دارد.
تمام این تحقیقات و پژوهش‌ها نشان می‌دهد امکانات شهری برای توان‌خواهان در شرایط بسیار نامناسبی قرار دارد و خدمات و فضاهای اجتماعی، آموزشی، اشتغال، برابری فرصت‌ها و منابع اقتصادی هم برای این دسته از اعضای جامعه شرایط غیرقابل قبولی دارد.
این در حالی است که از زمان تدوین نخستین مجموعـه ضـوابط و مقـررات شهرسازی و معماری برای معلولان در ایران بـیش از ۲۰ سال می‌گذرد، اما آنچه در طول این مدت كاملاً مشخص و غیر قابل انكار است، ناكام بودن این دستورالعمل‌ها، در مقام اجراست. شاهد این ادعا وضعیت فعلی معابر و فضاهای عمومی است كه تردد و استفاده معلولان را از آنان عملاً غیرممكن ساخته است.
نتایج یک تحقیق تازه انتشار یافته درباره وضعیت بیش از ۱۶ هزار معلول یا همان توان‌خواه در شهر اهواز استان خوزستان می‌گوید که در ترسیم فضای این شهر، توجه کافی به حال این دسته از افراد برای حضور در مجامع عمومی نشده است.
نتایج یک تحقیق تازه دیگر که در استان خراسان رضوی منتشر شده نشان می‌دهد که حتی معلولان برای زیارت آرامگاه امام هشتم شیعیان با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند.
این تحقیق نشان داده که «اختصاص مسیری برای تشرف، روشنایی مناسب در مسير و فضاهای معلولان، ایجاد رمپ، آسانسور، ابعاد مناسب در ورودی سـرویس‌های بهداشتی، ارتفاع مناسب آبخوری‌هـا و ارتفاع مناسب ایسـتگاه‌های سیار راهنمای زائر از جملـه نیازهای اساسی و مهم زائرین معلول برای دسترسی سریع و راحت بـه امکانات و تسهیلات فراهم شده در حرم اسـت.»
در بخش دیگری از این تحقیق آمده که «وجـود کفپوش متناسب با سـنگفرش‌های لغزنده، وجـود شـیب‌راهه‌ها با شیب مناسب، وجــود دستگیره مخصوص معلولان در ســرویس‌های بهداشتی و سایر فضاهای خدماتی، استاندارد طراحی مناسب ورودی‌هــا، پارکینگ‌هــا و صحن‌هــا، نصب تجهیزات مناسب در مسیر معلولان، کف‌ســازی ویژه نابینایان، استفاده از علائم تصویری برای ناشنوایان، اسـتفاده از علائم شنیداری برای نابینایان و وجود فضای کافی برای مانور صندلی چرخدار به عنوان مولفه‌هــای اساسی و ضروری در زمینـه مناسب‌ســازی فضاهــا» باید مـورد توجـه قـرار بگیرد.
یک تحقیق دیگر هم که در سال ۱۴۰۰ درباره شرایط کتابخانه‌های ایران برای استفاده از معلولان منتشر شده هم می‌گوید که كمتر از ۰.۱ درصد از اعضای كتابخانه‌های عمومی ایران را معلولان تشکیل می‌دهند؛ اما كتابخانه‌ها، برنامه مشخصی برای معلولان ندارند و آن‌ها از «کافی نبودن منابع، نامناسب بودن فضا، عدم رعایت استانداردهای ساختمانی و تجهیزاتی رنج می‌برند.»
این گروه در سال‌های اخیر مورد سوءاستفاده سیاسیون هم قرار گرفته‌اند و مقام‌های جمهوری اسلامی با پنهان شدن پشت کمبود‌های این دسته از توان‌خواهان، تلاش کرده‌اند تا به جهان نشان دهند که این کمبود‌ها بیشتر ناشی از تحریم‌های بین‌المللی است که زندگی توان‌خواهان و بیماران را به خطر انداخته و شرط بهبود وضعیت آن‌ها نیز در گرو لغو تحریم‌هاست.
برگرفته ای از سایت ایران وایر،۳ نوامبر ۲۰۲۱