تغییر محسوس شاخص کیفیت هوا در ماه آبان، افزایش غلظت ذرات معلق و گاز دی‌اکسید گوگرد و مه‌دود شدید در آسمان تهران نشان می‌دهد که در سال ۱۴۰۰، مصرف سوخت مازوت در پایتخت، زودتر از سال‌های قبل آغاز شده است. این در حالی است که سعید محمدی، مدیرکل محیط زیست استان تهران، به‌تازگی اعلام کرده که استفاده از سوخت مازوت در تهران ممنوع است.
سعید محمدی در گفت‌وگوی اخیر خود با خبرگزاری ایرنا مدعی شد که اداره کل محیط زیست استان تهران سال ۱۳۹۹ نیز به وزارت نیرو اجازه مازوت‌سوزی در تهران را نداده است. او درباره برنامه‌های این اداره کل در سال ۱۴۰۰ نیز گفت که برای جلوگیری از استفاده از سوخت مایع، تمام مخازن سوخت مایع نیروگاه‌ها و کارخانه‌ها پلمپ و خروجی دودکش آن‌ها شبانه‌روز کنترل می‌شود. کمتر از یک هفته پس از اعلام این خبر، وضعیت هوای تهران در شرایطی قرار گرفت که نشان می‌دهد استفاده از سوخت مازوت نه‌تنها در نیروگاه‌ها بلکه در صنایع ریخته‌گری نیز آغاز شده است.
روزنامه دنیای اقتصاد از این موضوع با عنوان «شبیخون مازوت به آسمان تهران» یاد کرده و در گزارشی نوشته است: «شاخص کیفیت هوا به لحاظ غلظت دی‌اکسید گوگرد در جو در مهرماه، زیر۳۰ و در شهریور، ۲۶ واحد بود؛ اما در آبان، شاخص کیفیت هوا به لحاظ غلظت این آلاینده گازی به یک‌باره افزایش یافت. در ابتدای آبان ماه، شاخص کیفیت هوا از نظر دی‌اکسید گوگرد ۸۴ واحد بود و پس از آن، در روزهای هفتم، هشتم و دهم نیز به ترتیب مقادیر ۷۹، ۷۱ و ۷۴ واحد برای این شاخص ثبت شد که نه‌تنها نسبت به ماه‌های اخیر، بلکه نسبت به مدت مشابه پارسال نیز افزایش چشمگیری داشته است.»
برخلاف ادعای مدیرکل محیط زیست استان تهران که گفته بود در سال ۱۳۹۹ به وزارت نیرو مجوز استفاده از سوخت مازوت داده نشده است، بررسی‌ها نشان می‌دهد که در این سال نیز نیروگاه‌ها از این سوخت استفاده کرده‌اند. با این حال مقایسه شاخص کیفیت هوا در آذر ۱۳۹۹ با ماه آبان ۱۴۰۰ حاکی از آن است که در سال ۱۴۰۰، منابع تولید آلاینده‌ها زودتر دست به کار شده‌اند.
استفاده از سوخت مازوت به دو علت است؛ دلیل اول که وزارت نفت نیز آن را تایید کرده، این است که در ماه‌های سرد سال مصرف گاز افزایش پیدا می‌کند و نیروگاه‌ها برای تامین گاز موردنیاز خود با مشکل مواجه می‌شوند. با این حال، علت دوم و اصلی مصرف مازوت این است که انبار نیروگاه‌ها از سوخت مازوت انباشته شده است و چون به دلیل تحریم‌ها نمی‌توانند مازوت تولیدی خود را بفروشند، به مصرف آن روی می‌آورند.
میزان استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه‌های ایران در سال ۱۳۹۹، شش میلیارد لیتر اعلام شد. این در حالی است که در این سال، استفاده از مازوت در فصل پاییز آغاز شد ولی در سال ۱۴۰۰، برخی نیروگاه‌ها از تابستان به مصرف مازوت روی آورده‌اند. پیش از این، محسن موسوی، مدیرعامل شرکت تولید برق آذربایجان، گفته بود که بر اساس دستورالعمل وزارت نیرو، استفاده از سوخت مازوت در نیروگاه تبریز در سال ۱۴۰۰، از شهریورماه آغاز شده است.
جواد اوجی، وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران، نیز در جریان بازدید از شرکت ملی گاز تایید کرد که در صورت کمبود گاز، نیروگاه‌ها و صنایع به مصرف سوخت مایع شامل گازوئیل و مازوت روی می‌آورند. او روز سه‌شنبه، ۱۱ آبان، نیز اذعان کرد: «اگر برای توسعه در این حوزه هزینه نشود، در آینده به واردکننده این محصولات تبدیل می‌شویم.»
در سال‌های گذشته، هم‌زمان با شدت یافتن تحریم‌ها، وضعیت هوای کلان‌شهرهای ایران و به‌خصوص تهران اغلب روزهای سال در شرایط ناسالم قرار می‌گرفت. شواهد نشان می‌دهد که دو تا سه برابر شدن مصرف مازوت در نیروگاه‌ها و صنایع عامل اصلی آلودگی هوای تهران و کلان‌شهرها بوده است. نگاهی به اعداد و ارقامی که روزنامه دنیای اقتصاد منتشر کرد، این موضوع را اثبات می‌کند؛ قبل از بروز آلودگی‌ها، سهم مصرف مازوت و گازوئیل در سوخت نیروگاه‌ها، شش و ۱۴ درصد بود که این میزان در دی‌ماه آلوده سال ۱۳۹۹ به‌ترتیب به ۱۶ و ۴۱ درصد رسید. نکته قابل‌توجه این است که هم‌زمان با کمبود گاز در فصل‌های سرد سال، صنایع نیز به مصرف مازوت روی می‌آورند.
عبدالرضا شیخان، دبیر انجمن سیمان، با تایید این موضوع به خبرگزاری ایلنا گفت: «اگر کمبود گاز اتفاق بیفتد، با توجه به برنامه‌ریزی دولت برای قطع نشدن گاز خانگی، احتمال اعمال فشار به واحد‌های تولیدی زیاد است؛ اما خوشبختانه صنعت سیمان دوگانه‌سوز است و اغلب کارخانه‌ها می‌توانند با مازوت هم تولید داشته باشند.» دبیر انجمن سیمان در حالی به صراحت این موضوع را بیان می‌کند که مدیرکل محیط زیست استان تهران مدعی است اجازه مصرف مازوت به نیروگاه‌ها و صنایع داده نمی‌شود.
میزان آلایندگی هوای تهران در روزهای نخست آبان در شرایطی افزایش یافته که هنوز مصرف گاز شهری به حداکثر نرسیده است و روزهای سرد زمستان در راه‌اند؛ اما شواهد نشان می‌دهد که برخلاف وعده‌ها، مازوت‌سوزی زودهنگام آغاز شده و سلامت شهروندان را به خطر انداخته است. بر اساس اعلام شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، پایتخت از ابتدای سال تاکنون، دو روز هوای پاک، ۱۸۲ روز هوای قابل‌قبول،۴۲ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس و یک روز هوای ناسالم برای همه افراد داشته است.
پیش‌تر علیرضا زالی، رئیس ستاد مقابله با کرونا در تهران، گفته بود که آلودگی هوا خطر ابتلا به ویروس کرونا را افزایش می‌دهد. بر اساس اعلام مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز سالیانه ۴۰ هزار نفر در ایران بر اثر پیامدهای آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند.
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی،۳ نوامبر ۲۰۲۱