منابع محلی مستقر در شهرستان بانه از توابع استان کردستان به «ایران‌وایر» می‌گویند در طول یک سال گذشته معضل و تنش بی‌آبی، قطع شدن طولانی‌مدت و کدورت شدید آب شرب شهری در این شهر به قدری شدت یافته که تشنگی اکثر ساکنان بانه عملا به عامل اصلی بازار گرم فروشندگان سیار آب چشمه روستاهای اطراف این شهر تبدیل شده است.
مردم شهرستان‌های سنندج و سقز نیز به دلیل آب گل‌آلود و بوی نامطبوع آب شهری، بیش از یک سال و نیم است که به ناچار بسیاری از شب‌ها با دبه‌های خالی در صف‌های طویل منتظر می‌مانند تا آب شرب مورد نیاز خود را از چشمه‌های این دو شهر تامین کنند.
ایران‌وایر، در همین رابطه علاوه بر منابع محلی مستقر در شهرستان بانه، با یکی از کارمندهای «اداره آب و فاضلاب سنندج» در مرکز استان کردستان گفت‌وگو کرده و از دلایل معضل و تنش بی‌آبی در شهرستان‌های سنندج، سقز و بانه پرسیده است.
«انجمن پاژین» (مدافعان محیط زیست بانه) طی یک هفته گذشته با سامان دادن کمپینی اعتراضی تحت نام «پویش تامین آب شرب پایدار شهرستان بانه» و جمع‌آوری امضای بیش از ١٠ هزار شهروند بانه‌ای بر روی پارچه خام سفید، خواستار حق‌آبه خود از سه سد «ویسک» سردشت، «شهید کاظمی» بوکان و «چراغ‌ویس» سقز شده است.
یک منبع نزدیک به این نهاد مدنی که نخواست نامش در گزارش آورده شود، با اشاره به فقدان مدیریت منابع آبی در استان کردستان به ویژه ضایع شدن حق‌آبه شهرستان بانه در شبکه توزیع منابع آبی در این استان به ایران‌وایر گفت: «مردم بانه در یک شبانه‌روز ٢٣ ساعت از آب شهری محروم شده و برای تامین آب شرب مجبورند یا از سوپرمارکت‌های سطح شهر آب معدنی مورد نیاز خود را تامین و یا از آب‌فروش‌های سیار و دوره‌گرد یک دبه ٢٠ لیتری آب شرب را به قیمت چهار هزار تومان خریداری کنند.»
در حالی که به گفته این منبع آگاه، مردم بانه علاوه بر سد شهید کاظمی بوکان و چراغ‌ویس سقز، از ٣٠ درصد حق‌آبه خود در سد ویسک سردشت نیز محروم شده‌اند: «حدود ٢٤٠ هکتار از اراضی بخش نمشیر بانه به عنوان بخشی از زیرساخت سد ویست زیر آب رفت.»
او همچنین تصریح کرد که آب‌فروشی با تانکر بدون رعایت موازین بهداشتی، به یک پدیده شایع در بانه تبدیل شده است و ادامه این روند را برای سلامت جسمی شهروندان «خطرناک» توصیف می‌کند: «در حال حاضر شماری از شهروندان و حتی تعدادی از روستاییان بانه با نصب تانکرهای غیراستاندارد بر روی وانت‌های باری بدون نظارت آبفا به فروش آب چشمه‌ها مشغول شده و مردم نیازمند نیز بدون اطلاع از سلامت آن چون چاره‌ای ندارند؛ ناگزیر از این آب می‌خرند.»
او اضافه کرد: «اگرچه آب شرب بانه از دو سد سبدلو و سد عباس‌آباد (کیله) تامین می‌شد؛ اما این دو سد به دلیل کمبود بارش باران، خشکسالی، تبخیر آب و حفر چاه‌های بی‌رویه برای کشاورزی دیگر قادر به تامین آب شرب مردم بانه نیست؛ به نظر می‌رسد مسوولان اداره آب و فاضلاب بانه نیز جز انتظار برای بارش باران عملا تمهیدی برای خروج از این بحران ندارند.»
یکی از شهروندان ساکن بانه که خود از مشتری‌های ثابت آب‌فروشان سیار این شهر است، به ایران‌وایر می‌گوید: «در حال حاضر مردم بانه مثل مردم اقلیم کردستان عراق مجبور شده‌اند بر روی بام خانه‌های‌شان تانکر آب نصب کنند و برای تامین آب مورد نیاز خود از آب‌فروشان سیار در سطح شهر یک تانکر آب را به قیمت ٨٠ تا ١٥٠ هزار تومان خریداری کنند.»
این شهروند بانه‌ای، ضمن ابراز ناراحتی از بی‌توجهی نهادهای دولتی در حل معضل و تنش بی‌آبی در بانه، به فشار اداره آب و فاضلاب این شهر برای پرداخت قبض آب شهروندان اشاره کرد: «در طول ٢٤ ساعت فقط یک تا دو ساعت آب شهری داریم و هنگامی هم که شیر آب را باز می‌کنیم تا نیم ساعت فقط آب گل‌آلود و لجن از شیر آب خارج می‌شود. با این وجود اداره آب و فاضلاب می‌خواهد بابت لجن و آب گل‌آلود از مردم پول بگیرد. شخصا بیش از پنج ماه است که به رغم دریافت پیامک اخطار قطع شدن آب شهری از سوی اداره آب و فاضلاب بانه، قبض آب را پرداخت نمی‌کنم و مردم را هم تشویق کرده‌ام که مطلقا قبض آب را پرداخت نکنند؛ مگر می‌شود بابت لجن و آب گل‌آلود پولی هم به دولت پرداخت کرد؟»
یکی از کارمندهای اداره آب و فاضلاب مرکز استان کردستان، که نامش نزد ایران‌وایر محفوظ است، در رابطه با حل معضل و تنش بی‌آبی در شهرستان بانه گفت: «اواخر خرداد ماه سال جاری، اداره مرکزی آب و فاضلاب استان استان کردستان طی بخش‌نامه‌ای از ریاست اداره آب و فاضلاب شهرستان سقز خواست اقدامات لازم برای اجرای طرح لوله‌گذاری و انتقال آب شرب از سد چراغ‌ویس سقز به بانه را آغاز کنند. اما به نظر می‌رسد به علت محدودیت منابع مالی و هزینه سنگین آن، این پروژه در حال حاضر به حالت تعلیق درآمده باشد.»
این منبع آگاه، در رابطه بوی نامطبوع آب شرب سنندج و سقز و روی‌آوری بسیاری از شهروندان به استفاده از آب چشمه‌های اطراف این دو شهر، معتقد است که همسو با خشکسالی، کمبود بارندگی و کاهش نزولات جوی، فرسودگی شبکه آبرسانی و نقص جدی خطوط انتقال مجاری آب شرب شهری را علل عمده بوی نامطبوع آب شرب در این شهرها می‌داند.
به گفته او، دست‌کم نیم قرن از عمر شبکه آبرسانی آب شهری بسیاری از محله‌های قدیمی سنندج و سقز می‌گذرد: «بنابراین، بسیار طبیعی است که آب شرب شهری بوی لجن و جلبک بدهد؛ چون مدتهاست که عمده مجاری اصلی آبرسانی و شبکه‌های آب شهری در این شهرها کیفیت و کارایی خودشان را از دست داده‌اند.»
این منبع آگاه با اشاره به ترکیدن مکرر شاه‌لوله‌ها و شبکه‌های اصلی توزیع آب شهری در بسیاری از محله‌های قدیمی شهرهای این استان معتقد است تقسیم شهرها به مناطق گوناگون به منظور جیره‌بندی آب شهری بر اساس تغییر الگوی مصرف و استفاده بهینه از منابع آبی، یکی دیگر از علت‌های اصلی بوی نامطبوع آب شرب سقز و سنندج است؛ او می‌گوید: «زمانی که آب شرب یک محله خاص رهاسازی می‌شود، شدت آب به قدری است که علاوه بر کندن رسوب، لجن و جلبک داخل شبکه‌های آبرسانی شهری، اغلب شبکه اصلی آب شهری در این محله خاص آسیب دیده و می‌ترکد. در حالی که آب شرب شهری بدون آزمایش و سنجش کیفیت، دبی، کدورت و سختی آب و غیره در تصفیه‌خانه‌های اداره آب و فاضلاب مرکز استان کردستان، هیچگاه در شهرهای این استان رهاسازی نمی‌شود. به عنوان مثال، آب شرب مخازن و تصفیه‌خانه شهرهای تابعه استان کردستان، دو هفته یک بار در مرکز استان مورد آزمایش قرار می‌گیرند و پس از اطمینان از سلامت آن اجازه رهاسازی داده می‌شود.»
این کارمند اداره آب و فاضلاب سنندج در جواب به این سوال که چرا با وجود تصفیه آب شرب شهری بسیاری از مردم این شهر آب آشامیدنی خود را از چشمه‌های داخل و اطراف سنندج تامین می‌کنند، به ایران‌وایر گفت: «استفاده مردم از آب چشمه‌ها برای شرب و پخت غذا تازگی ندارد. از سوی دیگر، مردم سنندج گمان می‌کنند که آب شرب شهری به خاطر بوی نامطبوعی که دارد آلوده است. همین سبب شده شماری از شهروندان از آب معدنی و آب چشمه‌ها برای شرب استفاده کنند یا برای اطمینان از آب آشامیدنی خود با قیمت‌های گزاف دستگاه‌های تصفیه خانگی آب می‌خرند.»
منبع مطلع ایران‌وایر اگرچه در مقایسه با سنندج شدت بوی نامطبوع آب شرب شهری سقز را تایید کرد؛ اما به نظر او چون شبکه آبرسانی عمده محله‌های این شهرستان، از جمله محله‌های «کریم‌آباد» (خیابان معلم)، «چم ولی‌‌خان»، «بلور»، «بازار» و «خیابان ساحلی» فرسود شده است، علاوه بر ترکیدن مکرر مجاری اصلی و لوله‌های انشعابی، آب گل‌آلود و بوی نامطبوع لجن و جلبک هم به مراتب بیش‌تر است. اما محلاتی مثل «شهرک ١١ گولان» و «دانشگاه» چون دارای شبکه آب شرب تازه‌ساخت و به‌روز هستند، مشکلی خاصی ندارند.
او در ادامه گفت‌وگو با اشاره به هزینه سنگین تعویض و به‌روزرسانی شبکه آب بسیاری از محلات قدیمی شهرهای استان، از جمله سنندج، سقز و بانه گفت: «فعلا راه‌حل عاجل مسوولان مربوطه برای تعویض شبکه‌های فرسوده آبرسانی آب شرب شهری در سطح استان، تکه‌بندی است، نه به‌روزرسانی آن. چون تامین منابع مالی و تصمیم‌گیری برای تغییر و تعویض مجاری و شبکه‌های آبرسانی این سه شهر فراتر از اختیارات اداره آب و فاضلاب استان کردستان است.»
برگرفته ای از سایت ایران وایر،۲۴ نوامبر ۲۰۲۱