فرهاد کاس نژاد
گرایش‌های خرافی و سوء‌رفتارهایی که با عنوان جادوگری در فوتبال ایران از آن نام برده می‌شود، چنان رواج یافته است که در رسانه‌های ورزشی فارسی هر روز ردی از آن می‌توان یافت؛ گاهی به طنز و کنایه و گاهی جدی و به عنوان یک اتفاق عجیب در حاشیه فوتبال.
شهاب‌الدین عزیزی خادم، رئیس فدراسیون فوتبال ایران، پس از موفقیت‌های اخیر تیم ملی در راه جام جهانی قطر، هر بار در مصاحبه‌هایش با کلیدواژه «خوبان عالم» گرایش خود را به خرافات و جادوگری نشان می‌دهد و یا دست‌کم به تعبیر رسانه‌های ورزشی، اشاره عزیزی خادم به اثرگذاری «خوبان عالم» در نتایج تیم ملی، بیان‌گر تصور رئیس فدراسیون از آثار خرافاتی است که او باور دارد.
هرچند بدیهی است که گرایش‌های خرافی نمی‌تواند در ناکامی یا کامیابی ورزشی اثری داشته باشد، نسبت‌دادن موفقیت‌های تیم ملی به چنین امر نامفهومی، هم ترویج خرافات است و هم به شأن حرفه‌ای تیم ملی، مربیان، و بازیکنانش آسیب می‌رساند.
حتی خبرنگاران ورزشی بارها، گاهی در لفافه و گاهی واضح، اشاره کرده‌اند که در تیم ملی ایران شماره پیراهن بازیکنان به خواست کسانی که به عنوان «جادوگر» با فدراسیون ارتباط دارند، انتخاب می‌شود. شماره‌های ۲، ۳، ۷ و ۱۱ باید همیشه در تیم ملی بازی کنند. مثلا روزی که (در بازی با سوریه) علیرضا جهانبخش، کاپیتان و شماره ۷ تیم ملی ایران غایب است، پیراهنش را امید نورافکن می‌پوشد. این مرسوم نیست که در روز غیبت یک بازیکن مطرح در قواره کاپیتان، پیراهنش به بازیکن دیگری پوشانده شود. اما این اعداد، به تعبیر خرافی باورمندان به آن خرافه‌ها، رمز موفقیت محسوب می‌شوند.
گرایش به «بهره‌گیری» از جادوگری در فوتبال ایران البته تازگی ندارد. از سال‌ها پیش، مدیران و مربیان در چند باشگاه با کسانی رابطه داشتند که به عنوان «جادوگر» شناخته می‌شدند، و مربیانی بوده‌اند که «جادوگر» ترکیب تیمشان را در هر بازی تعیین می‌کرد. طنزآلود به نظر می‌رسد، اما در مواردی، تعویض‌ها در جریان بازی به دستور همان «جادوگر» انجام می‌شد. مربیانی که چنین گرایش‌های خرافاتی و هپروتی دارند، چهره‌های شناخته‌شده‌ای در فوتبال ایران هستند.
در سال‌های گذشته، در حول و حوش باشگاه‌های پیکان و سایپا، همیشه درباره رفت‌وآمد کسانی که خود را «جادوگر» می‌دانند، حرف زده می‌شد. این حرف‌ها چنان میان اهالی فوتبال آسان به زبان می‌آمد که انگار چنین گرایشی طبیعی است.
«جادوگر»ها با دراختیار گرفتن پست‌هایی در حاشیه باشگاه، قرارداد رسمی می‌بندند، یا دریافتی‌های پنهانی از مدیران و مربیان دارند و از این فعالیت عجیب و بی‌معنا درآمد کسب می‌کنند.
این ناآگاهی و خرافاتی بودن مایه نگرانی است، چون کسانی برای فوتبال تصمیم‌های سرنوشت‌ساز می‌گیرند که پایه تصمیمشان همین گرایش‌هاست.
شهاب‌الدین عزیزی خادم، رئیس فدراسیون فوتبال، در برنامه تلویزیونی «فوتبال برتر» از شبکه سوم صداوسیما، وقتی با پرسش مجری درباره جادوگری در تیم ملی مواجه شد، درباره «خوبان عالم» حرف زد.
فدراسیون فوتبال به عنوان عالی‌ترین مرجع تصمیم‌گیری در فوتبال یک کشور، باید ترویج‌کننده دانش فوتبال و فناوری باشد، جریان‌سازی فکری کند، و به توسعه فوتبال بپردازد، نه آن‌که با باور به خرافات شناخته شود.
در فوتبال ایران خرید تجهیزات ساده‌ای مثل کمک‌داور ویدیویی که از الزامات فیفا و ای‌اف‌سی برای برگزاری بازی‌های رسمی است، ماه‌ها به بحث و خبر و شایعه تبدیل می‌شود، اما سرانجام نصب این تجهیزات، دست‌کم حتی در ورزشگاه آزادی برای بازی‌های ملی، هم مقدور نمی‌شود. بازیکنان تیم ملی برای دریافت پاداش پیروزی‌های خود اعتراض می‌کنند، اما وقتی که موفقیت تیم محصول جادو و جمبل تلقی شود، همه این موضوعات اهمیت خود را برای فدراسیون از دست داده است.
در فوتبال باشگاهی ایران و در لیگ‌های دسته دوم و سوم، این گرایش‌های خرافی به جریانی رایج تبدیل شده است. بارها برنامه‌های تلویزیونی تصاویری نشان داده‌اند که در آن‌ها دروازه‌بان یا یکی از بازیکنان تیم تکه کاغذی را درون دروازه می‌گذارند، یا حتی سال‌ها پیش، قرار دادن بطری حاوی ادرار درون دروازه فاش شده بود. اما با این ناآگاهی و خرافات به اندازه‌ای که در فوتبال رواج یافته است، مقابله نمی‌شود. خرافات در نتایج بازی‌ها اثری ندارد، اما ترویج آن درون تیم‌ها، مخاطب را دچار بدگمانی می‌کند و تصویر زننده‌ای از مربی و ورزشکار حرفه‌ای می‌سازد.
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی، ۲۶ دسامبر ۲۰۲۱