سایه رحیمی
در ادامه تلاش‌های فزاینده حکومت برای افزایش جمعیت ایران، شرایط و سقف جدید تسهیلات فرزندآوری اعلام شد؛ اما بر اساس اطلاعیه بانک مرکزی، وام فرزندآوری به پدرها تعلق می‌گیرد و مادران از آن سهمی ندارند. از طرفی مبلغ وام هم که به ازای تولد هر فرزند ۲۰ میلیون تومان است، نه‌تنها گره‌ای از مشکلات اقتصادی خانواده‌ها باز نمی‌کند که حتی برای تامین هزینه‌های یک بارداری و زایمان امن هم کافی نیست.
بر اساس قانون «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت»، وام تولد فرزند اول ۲۰ میلیون تومان است، برای تولد فرزند دوم ۴۰ میلیون و برای تولد فرزند سوم ۶۰ میلیون وام پرداخت می‌شود. مبلغ تسهیلات برای فرزند چهارم یک خانواده ۸۰ میلیون و برای فرزند پنجم نیز ۱۰۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده است. منتها پرداخت همین مبالغ ناچیز هم شرایطی دارد؛ نخست اینکه فرزندان باید از اول فروردین ۱۴۰۰ به بعد به دنیا آمده باشند؛ یعنی سالی که قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در مجلس شورای اسلامی تصویب شد و شورای نگهبان نیز آن را به‌سرعت ابلاغ کرد. به عبارت دیگر، جمهوری اسلامی ایران فقط به خانواده‌هایی وام فرزندآوری می‌دهد که به فراخوان حکومت برای زادآوری پاسخ مثبت داده باشند.
نکته دیگر اینکه به دلیل رویکرد ضدزن و قوانین تبعیض‌آمیز جمهوری اسلامی ایران، حق دریافت تسهیلات فرزندآوری از مادران سلب و به پدران اعطا شده است و فقط سرپرست خانواده می‌تواند درخواست استفاده از تسهیلات را در «سامانه تسهیلات قرض‌الحسنه فرزندآوری» ثبت کند. در بخش ارائه مدارک هم ارائه اصل و فتوکپی شناسنامه و کارت ملی پدر و فرزند کفایت می‌کند. در اطلاعیه بانک مرکزی نیز به‌صراحت آمده است: «پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه فرزندآوری به پدر، یک بار برای هر فرزند، امکان‌پذیر است.»
این به معنای آن است که اگر زنی پس از تولد فرزند یا قبل از آن از همسرش جدا شود، جمهوری اسلامی ایران باز هم تسهیلات فرزندآوری را به پدر پرداخت می‌کند. چنین رویکرد تبعیض‌آمیزی آشکار می‌کند که مقام‌های جمهوری اسلامی ایران به زنان همچون دستگاه فرزندآوری نگاه می‌کنند و هیچ حق دیگری برای آنان قائل نیستند. پیش‌تر روح‌الله حریزاوی، قائم‌مقام سازمان تبلیغات اسلامی، به‌صراحت گفته بود: «هشت میلیون و ۵۰۰ هزار خانم مستعد باروری در کشور وجود دارند که با فرهنگ‌سازی، مطالبه‌گری و قانون‌گذاری می‌توانیم آن‌ها را برای افزایش جمعیت تشویق کنیم.»
پولی که برای هیچ‌چیز کافی نیست
سومین نکته قابل‌توجه تسهیلات فرزندآوری مبلغ ناچیز آن است. حکومت ایران برای اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت ۱۲ هزار میلیارد تومان بودجه در نظر گرفت که این بودجه در بخش‌های مختلف در حال توزیع است و بخشی از آن همین تسهیلات فرزندآوری است. یک حساب سرانگشتی از هزینه‌های مراجعه به پزشک متخصص، زایمان، تامین نیازهای اولیه و ضروری نوزاد و دیگر هزینه‌های جاری زندگی نشان می‌دهد مبلغی که حکومت به خانواده‌ها بذل و بخشش می‌کند، حتی برای پرداخت هزینه‌های دوره ۹ ماهه بارداری زن هم کافی نیست.
زنان باردار باید ماهی یک‌بار به پزشک متخصص زنان مراجعه کنند. سونوگرافی شدن نیز با هر بار مراجعه الزامی است. نرخ ویزیت پزشک متخصص زنان دست‌کم ۱۰۰ هزار تومان است و هر بار سونوگرافی نیز در بهترین حالت ۱۲۰ هزار تومان تمام می‌شود. تا اینجای کار یک زن در طول دوران بارداری باید حداقل دو میلیون تومان برای مراقبت‌های پزشکی بپردازد. تازه این در شرایطی است که بارداری روندی کاملا طبیعی داشته باشد؛ وگرنه هزینه خدمات درمانی و پزشکی افزایش می‌یابد.
مطابق ماده ۵۳ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، غربالگری جنین قبل از تولد دیگر اجباری نیست؛ بنابراین اگر خانواده‌ای بخواهد برای اطمینان از سلامتی جنین، غربالگری قبل از تولد انجام دهد، باید تعرفه آزاد آن را پرداخت کند که آن هم مبلغی بین ۷۰۰ هزار تا یک میلیون تومان است؛ البته برخی مراکز درمانی ممکن است هزینه‌های بیشتری هم دریافت کنند.
زنان باردار به تغذیه مناسب نیاز دارند و باید با رژیم غذایی مناسب، ویتامین‌ها و موادمعدنی موردنیاز بدن آنان تامین شود. با توجه به افزایش فزاینده نرخ موادغذایی، با یک حساب سرانگشتی می‌توان محاسبه کرد که متوسط هزینه خورد و خوراک مناسب یک زن باردار در طول ۹ ماه بیش از ۱۰ میلیون تومان آب می‌خورد.
به این موارد باید هزینه‌های زایمان را نیز اضافه کرد. تعرفه سزارین ضروری از بیمارستانی به بیمارستان دیگر و بسته به خدماتی که ارائه می‌دهند، فرق می‌کند؛ اما مروری بر نرخ‌های فعلی نشان می‌دهد مبلغی که بیمارستان‌ها برای سزارین دریافت می‌کنند، بین ۱۰ تا ۲۰ میلیون تومان است. البته برخی پزشکان متخصص هزینه‌‌ای جداگانه هم مطالبه می‌کنند.
بعد از تولد فرزند، نیز دردسر تامین مایحتاج اولیه نوزاد مثل لباس، پوشک و شیر خشک شروع می‌شود. مروری بر قیمت‌های روز نشان می‌دهد که میانگین بهای یک بسته پوشک ۲۸ عددی بین ۶۰ تا ۲۰۰ هزار تومان متغیر است. متخصصان توصیه می‌کنند که پوشک بچه روزانه دست‌کم هشت تا ۱۰ بار تعویض شود؛ بنابراین هر نوزاد ماهانه به ۱۰ بسته پوشک نیاز دارد که میانگین قیمت آن حدود یک میلیون تومان می‌شود؛ یعنی یک‌پنجم حقوق کارگری که حداقل دستمزد را می گیرد.
حالا اگر نرخ شیر خشک هم به آن اضافه شود، این مبلغ افزایش پیدا می‌کند؛ نوزادان زیر شش ماه هر سه تا چهار روز یک بار یک قوطی شیر خشک مصرف می‌کنند. نرخ شیر خشک هم در فروشگاه‌های اینترنتی بین ۵۰ تا ۱۰۰ هزار تومان متغیر است اما اگر میانگین این نرخ را در نظر بگیریم، هزینه ماهیانه آن دست‌کم ۶۰۰ هزار تومان می‌شود.
در کنار همه این موارد باید آسیب‌های بارداری‌های زودهنگام و پی‌درپی را نیز در نظر گرفت. نگاهی به وضعیت اقتصادی ایران و بحران‌هایی که حکومت برای مردم ایجاد کرده، نشان می‌دهد که مشوق‌های فرزندآوری حکومت فقط برای آن دسته از خانواده‌ها قابل‌اعتنا است که با فقر فزاینده دست‌وپنجه نرم می‌کنند و به‌ناچار کیفیت زندگی خود را کاهش داده‌اند و در واقع، خانواده‌های متوسط تحت‌تاثیر این مشوق‌ها قرار نمی‌گیرند.
فعالان حقوق کودک بارها هشدار داده‌اند که مشوق‌های فرزندآوری حکومت جمعیت کودکان فقیر و گرسنه در ایران را افزایش می‌دهد؛ اما مقام‌های جمهوری اسلامی ایران بدون توجه به این هشدارها قصد دارند به هر قیمتی جمعیت ایران را بالا ببرند تا نظر علی خامنه‌ای را تامین کنند. جمهوری اسلامی ایران با تبلیغات گسترده، ادعای «بحران جمعیتی» در ایران را به‌تناوب تکرار می‌کند اما ناظران می‌گویند به فرض اینکه بحران جمعیت درست باشد، باید زمینه‌های به وجود آمدن آن را اصلاح کرد که مهم‌ترین آن رفع تنگناهای اقتصادی است. با این حال گفته می‌شود رهبر جمهوری اسلامی ایران قصد دارد از طریق افزایش جمعیت، حوزه نفوذ و قدرت خود در منطقه را گسترش دهد.
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی، ۲۷ ژوئن ۲۰۲۲