بارش‌های سیل‌آسای مرداد ۱۴۰۱ که خسارت‌های بسیاری به جا داشت، کم‌بارشی‌ها را جبران نکرد و این به معنای آن است که ایران همچنان در وضعیت خشکسالی متوسط تا شدید و استثنایی قرار دارد. این را احد وظیفه، رئیس مرکز اقلیم و مدیریت خشکسالی، اعلام کرد. به گفته او، «تا قبل از بارندگی‌ها، میزان کم‌بارشی‌ها ۲۸.۵ درصد زیر حد عادی بود و بعد از بارندگی‌ها به ۲۴ درصد کاهش یافت؛ یعنی تنها ۴.۵ درصد از کم‌بارشی‌ها جبران شد».
به گفته رئیس مرکز اقلیم و مدیریت خشکسالی، در برخی استان‌ها همچون کرمانشاه، ایلام، کردستان، لرستان و بیشتر نقاط خوزستان بارشی ثبت نشد و در این استان‌ها، خشکسالی شدید همچنان ادامه دارد. بارش‌های تهران هم ۳۴ درصد پایین تر از حد عادی است.
احد وظیفه با اشاره به اینکه ذخیره آب سدها نیز به‌طور متوسط ۲۵ درصد است، به خبرگزاری ایسنا گفت: «این وضعیت اصلا مطلوب نیست؛ چون بارندگی‌های اخیر به‌رغم ایجاد خسارت جانی و مالی، در شرایط بارشی کشور چندان تغییری ایجاد نکرد و همچنان بسیاری از مناطق کشور جزو مناطق کم‌بارش و به‌شدت زیر حد نرمال‌اند.»
متخصصان بین‌المللی می‌گویند در صورتی که برای مهار گرمایش زمین اقدام فوری انجام نشود، احتمال اینکه خشکسالی‌ها تا پنج سال دیگر ادامه پیدا کنند، بسیار است. ایران جزو کشورهایی است که روند بیابانی شدن را با سرعت طی می‌کند. تعداد استان‌های بیابانی ایران در آغاز «برنامه چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران» ۱۴ مورد بود اما حالا در آستانه پایان «افق ۲۰ ساله»، به ۲۱ مورد افزایش یافته است؛ در حالی که قرار بود از تعداد آن‌ها کاسته شود.
پیش‌تر، عباس نوبخت، رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری، با استناد به نقشه‌ها و مدل‌سازی‌های سازمان ملل متحد گفته بود: «ایران جزو کشورهایی است که به دلیل تغییرات اقلیمی و خشکسالی در سال ۲۰۲۵ (۱۴۰۴) با بحران شدید آب مواجه می‌شود و این بحران در سال ۲۰۴۰ (۱۴۱۹) به اوج خواهد رسید.» او وضعیت جنگل‌های زاگرس را مثال زد و افزود: «از شش میلیون هکتار جنگل زاگرس نزدیک به ۱.۲ میلیون هکتار به دلایل مختلف با مشکلاتی همچون خشکیدگی درختان بلوط و هجوم آفات درگیرند.»
جنگل‌های شمال ایران هم وضعیت بهتری ندارند. در چنین شرایطی، توصیه کارشناسان این است که منابع آبی به شکل اصولی مدیریت و حفاظت شوند اما شواهد حاکی از آن است که در جمهوری اسلامی ایران، آبخیزداری جدی گرفته نمی‌شود. به همین دلیل بارش‌های شدید مردادماه و سال‌های پیش در میزان ذخیره سدها تاثیر زیادی نداشت.
هوشنگ جزی، مدیرکل دفتر آبخیزداری سازمان منابع طبیعی، روز سه‌شنبه، ۱۸ مرداد، به خبرگزاری ایسنا گفت که علت اجرایی نشدن عملیات آبخیزداری در تمام حوزه‌های آبخیز، ناکافی بودن منابع مالی است. به گفته او، دولت‌ها برای عملیات عمرانی بزرگ مثل راهسازی و سدسازی هزینه می‌کنند چون «نمود عینی و منفعت مالی» دارند اما برای اقدام‌هایی در راستای حفظ محیط زیست، کاری انجام نمی‌دهند چون منفعت مالی ندارد.
هوشنگ جزی در پاسخ به این سوال که روی چند درصد از اراضی ایران عملیات آبخیزداری انجام شده است، گفت: «۱۲۵ میلیون هکتار اراضی فرسایش آبی داریم که از این میزان روی ۳۹ میلیون هکتار آن مطالعات آبخیزداری انجام شده است. از این میان، قرار است عملیات ۱۹ میلیون هکتار انجام شود اما اکنون فقط روی هفت میلیون هکتار آن عملیات آبخیزداری در دست اجرا است و برای حدود ۱۱ میلیون هکتار آن هنوز هیچ اقدامی انجام نشده است.»
مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت از خاک سازمان منابع طبیعی در ادامه افزود: «در برنامه ششم توسعه، اجرای ۱۰ میلیون هکتار عملیات آبخیزداری پیش‌بینی شد که با اختصاص یک میلیون تومان به هر هکتار، ۱۰ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز بود ولی از این میزان اعتبار، تنها ۴۰ تا ۴۵ درصد آن با کمک صندوق توسعه ملی در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹ تامین شد و مابقی تخصیص نیافت.»
به گفته او، برای ۱۹ میلیون هکتار اراضی حوزه آبخیز مطالعه‌شده، حدود ۴۷ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است و اگر منابع مالی کاملا تامین شود، آبخیزداری بر اساس برنامه پیش خواهد رفت.
بر اساس اعلام فیروز قاسم‌زاده، سخنگوی صنعت آب، پس از بارش‌های اخیر ورودی سدها نسبت به سال قبل پنج درصد رشد داشت. مقام‌های دولتی ادعا می‌کنند که بارش‌های موسمی به دلیل شرایط ناپایدار، در میزان ذخیره آب سدها تاثیر زیادی ندارند اما کارشناسان تاکید کرده‌اند اینکه بارش‌های سیل‌آسا با وجود تمام خسارت‌هایی که بر جان و مال مردم وارد کرد، در کاهش روند خشکسالی و بحران آب در ایران تاثیری نداشت، نتیجه روی زمین ماندن طرح‌های آبخیزداری است.
خشکسالی در ایران از سال ۱۳۷۶ به بعد آغاز شد و حالا با گذشت ۲۵ سال، به بحرانی‌ترین وضعیت رسیده است. رصدخانه مهاجرت ایران پیش‌تر در گزارشی، اعلام کرد که بیش از ۸۰ درصد جمعیت ایران آثار بیابان‌زایی را حس می‌کنند و در سال‌های آینده، مهاجرت‌های اقلیمی با شتاب بیشتری ادامه خواهند یافت.
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی،۹ اگوست ۲۰۲۲