فیلترینگ اپلیکیشن‌های فراگیر وعدم دسترسی به اکثر وبسایت‌های خارجی، با قدرتمندتر شدن صدای مردم در روزهای اعتراضات سراسری، شدیدتر شده است. اتفاقی که علاوه بر کسب و کار، امنیت جانی و روانی بسیاری از مردم جامعه را هدف گرفته است.
اعمال محدودیت‌های شدید برای دسترسی به اینترنت و پیام‌رسان‌های پرکاربر مثل اینستاگرام که از هر رسانه رسمی، صدای رساتری دارد، به جایی رسیده که علاوه بر معیشت، جان بسیاری از افراد حوزه فناوری اطلاعات را به خطر انداخته است.
اگرچه جمهوری اسلامی با فیلترهای گسترده سعی دارد به ضرب و زور هم که شده مردم را به سمت نصب اپلیکیشن‌های داخلی هدایت کند، اما مسلم است که کمپانی‌های داخلی ناتوان‌تر از آن هستند که بتوانند به میلیون‌ها ایرانی خدمات ارائه کنند.
در این میان زمزمه اپلیکیشن ناامن و محبوب حکومتی «روبیکا» که گردش‌های نجومی مالی‌اش همیشه سوژه رسانه‌ها بوده به عنوان جایگزین معرفی شده است.
رئیس انجمن تجارت الکترونیک تهران، اخیرا از حمایت‌های مالی از روبیکا خبر داده و گفته: «شنیده می‌شود قرار است ۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد دراختیار روبیکا که دستاورد صفری دارد، قرار داده شود. این مبلغ از کل سرمایه در اکوسیستم استارت‌آپی بیشتر است.»
خبرگزاری فارس متعلق به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی هم چندی قبل روبیکا را گزینه جایگزین اینستاگرام معرفی کرد. بی‌اعتمادی نسبت به حفظ امنیت اطلاعات کاربر، نگرانی از به خطر افتادن حریم خصوصی کاربران، ضعف‌های فنی و زیرساختی این شاهکار جمهوری اسلامی بر کسی پوشیده نیست و ماجرای ساخته شدن اکانت‌های جعلی که روبیکا بدون اطلاع کاربران برایشان حساب جعلی می‌ساخت و به بعضی‌ها حتی تیک آبی هم می‌داد، هنوز از یادها فراموش نشده است.
با بالا آمدن دوباره همین افتضاحات روی خط خبرها، روبیکا اکنون از نظام اعلام برائت کرده و ضمن تکذیب ادعای پرداخت کمک هزینه‌های هنگفت به این مجموعه در گذشته و آینده با انتشار بیانیه‌ای گفته است: «روبیکا با سهامداری همراه‌اول و ایرانسل، ماهیتی خصوصی دارد و تا کنون حمایت ویژه‌ای از دولت‌ها دریافت نکرده است. این اپلیکیشن با توجه به مدل درآمدی بر اساس سهم درآمد از ترافیک مصرفی کاربران، برای سهامداران خود سودآور بوده و نیازی به حمایت‌های مالی دولتی ندارد.»
در ادامه این بیانیه آمده است: «ترجیح می‌دهیم در یک فضای رقابتی، بر اساس مزیت‌های بومی با سایر پلتفرم‌ها رقابت کنیم.»
به موازات تلاش‌های ابلهانه مسئولان نظام براپاک کردن تصویر شاخصی تحمیل نرم‌افزارهای جاسوسی‌شان، میلیون‌ها ایرانی که از طریق پیام‌رسان‌های اینستاگرام و واتس‌اپ به تازه‌ترین اخبار دسترسی داشته و فضایی برای کسب و کارشان مهیا کرده بودند، به مشکلات مالی و حتی جانی برخورده‌اند.
بسیاری از مشاغل مجازی بطور کامل نابود شده‌اند و حتی فعالان حوزه علم و فناوری که سعی در آگاهی‌رسانی در این زمینه داشته‌اند، این روزها در زندان بسر می‌برند. امیر میرمیرانی معروف به جادی، میلاد نوری، آرین اقبال، حسین درواری، عادل طالبی و محسن طهماسبی از کارشناسان حوزه فناوری اطلاعات هستند که هنوز مشخص نیست دقیقا به چه علت دستگیر و زندانی شده‌اند!
حسین رونقی کنشگر سیاسی نیز که سال‌ها در حوزه برنامه‌نویسی، ساختن وبلاگ و فراهم آوردن زمینه‌هایی برای عبور از سد فیلترینگ، تلاش‌های گسترده‌ای برای مبارزه با سانسور انجام داده، این روزها زیر شکنجه‌های وحشیانه ماموران با آسیب‌های بسیاری جدی جسمی امکان دسترسی به وکیل و مداوا را هم ندارد.
به دنبال اینهمه سرکوب و محدودیت، ۹۶ روزنامه‌نگار و فعال رسانه‌ای حوزه علم و فناوری در کشور با انتشار بیانیه مشترکی خواستار دسترسی آزاد مردم کشور به اینترنت و آزادی «هرچه سریع‌تر» بازداشت‌شدگان به ویژه فعالان فضای مجازی زندانی شدند. در بیانیه منتشر شده توسط این افراد نوشته شده: «بازداشت‌های گسترده فعالان فضای مجازی و محدودسازی اینترنت، حیات اجتماعی و اقتصادی و امنیت مردم را تهدید می‌کند. سیاست‌های محدودسازی جریان آزاد اطلاعات هرگز کارآمد نبوده و اجرای تصمیمات رسوایی مانند طرح موسوم به صیانت، نتیجه‌ای جز شکست و انداختن کشور به مسیر سنگلاخ تغابن نخواهد داشت.»
کنشگران اجتماعی این روزها از هر راهی برای شنیده شدن صدای‌شان در دنیا استفاده می‌کنند. در همین راستا چندی قبل ده‌ها فعال فضای مجازی در نامه‌ای سرگشاده به شرکت‌های بزرگ فناوری مانند گوگل، آمازون، متا و مایکروسافت ضمن اشاره به زندانی شدن فعالان فضای مجازی در ایران، خواستار بلند کردن صدای آنچه «زندانیان تکنولوژی» در ایران نامیدند، شده‌اند.
آنان ضمن اشاره به تلاش‌های نظام حاکم بر تهران برای سانسور اینترنت، از این شرکت‌ها خواسته‌اند با فراهم آوردن تسهیلاتی امکان دسترسی شهروندان معترض ایرانی را به اینترنت آزاد فراهم کنند.
رسانه‌های ایران گزارش داده‌اند که طی دو هفته اول فیلتر شدن اینستاگرام، به هر فروشگاه ایرانی در این شبکه حدود ۵۰ میلیون تومان خسارت وارد شد. همچنین یک مقام اتاق بازرگانی از اختلال در سرعت اینترنت انتقاد کرده و گفته است این وضعیت باعث شده معاملات بورسی هم با دشواری انجام شود.
با وجود اما و اگرهای فراوان تجهیزات استارلینک در ایران نیز باز برخی کاربران فضای مجازی امیدوارند شاید از این طریق برای همیشه از شرّ اختناقی که حکومت بر جامعه تحمیل کرده رها شوند. اگرچه به نظر نمی‌رسد دستاورد ایلان ماسک به همین سادگی قابل استفاده باشد.
دیاکو افخم عضو سابق اتاق ایران و عراق گفته است: «در شهرهای مرزی تجهیزات استارلینک با قیمت‌های نجومی به فروش می‌رسد و فروشندگان ادعا می‌کنند که تجهیزات را طی ۱۵ روز به دست مشتریان در سراسر کشور می‌رسانند. آنطور که می‌گویند هر یک دستگاه مودم می‌تواند به ۲۰۰ دستگاه تلفن همراه بطور همزمان اینترنت ارائه دهد. همچنین این مودم‌ها تا شعاع ۴۰۰ متری نیز قابل استفاده هستند.»
یکی از افرادی که در این عرصه فعالیت می‌کند نیز به پایگاه خبری تجارت نیوز گفته برای وارد کردن تجهیزات استارلینک به کشور در ابتدا ۳۵۰ دلار (۱۱ میلیون تومان) به عنوان پیش پرداخت از مشتریان دریافت می‌کند و پس از ۱۵ روز تجهیزات را تحویل می‌دهد.
وی همچنین اضافه کرده که اگر مشتری بخواهد می‌تواند حضوری به شهر بانه و دیگر شهرهای مرزی جهت دریافت تجهیزات مراجعه کند؛ همچنین ارسال تجهیزات در بسته‌بندی‌های تحت پوششی دیگر به‌وسیله اتوبوس‌های برون‌شهری ممکن است.
فارغ از اینکه هزینه‌های سنگین اجرای استارلینک شاید فقط برای زیر یک درصد مردم ایران قابل پرداخت باشد، موضوع کارآیی آنهم آنطور که در جوامع عادی ممکن ا ست، برای ایران همچنان مبهم است.
این در حالیست که وزارت خزانه‌داری آمریکا چندی پیش کمپانی استارلینک را از قوانین تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی معاف اعلام کرد. از سوی دیگر گزارش‌هایی حکایت از این دارد که شرکت عظیم اسپیس ایکس برای فعال ساختن پروژه اینترنت ماهواره‌ای و آزاد در ایران، دکل‌های مخابراتی با برد ۸۰۰ کیلومتر در ترکیه نصب کرده است. با اینهمه افکار عمومی در ایران نسبت به سیاست‌های کشورها و شرکت‌های خارجی اعتماد ندارد.
برگرفته ای از سایت کیهان لندن، ۱۹ اکتبر ۲۰۲۲