عفو بین‌الملل در گزارش تازه‌ای درباره ایران شکنجه‌های هولناک کودکانی که گاه سن آن‌ها به ۱۲ سال هم نمی‌رسد را فاش کرده است. این کودکان در جنبش اعتراضی که شش ماه از آن می‌گذرد بازداشت شدند.
سازمان عفو بین‌الملل پنج‌شنبه ۲۵ اسفند / ۱۶ مارس گزارشی درباره ایران منتشر کرد که در آن گفته‌شده نیروهای اطلاعاتی و امنیتی جمهوری اسلامی در تلاش برای سرکوب کودکانی که در جنبش اعتراضی جاری شرکت دارند، اعمال هولناکی از شکنجه، ضرب‌وشتم، شلاق، شوک الکتریکی، تجاوز جنسی تا سایر خشونت‌های جنسی علیه آن‌ها مرتکب شده‌اند.
این گزارش تحقیقی شکنجه‌های سپاه پاسداران، بسیجی‌ها، پلیس و سایر دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی علیه دختران و پسران نوجوان در بازداشت را به‌منظور تنبیه و تحقیر و گرفتن «اعتراف» از آن‌ها، افشا می‌کند.
«جنایت‌های نفرت‌انگیز»
دیانا الطحاوی، معاون بخش خاورمیانه و شمال آفریقای عفو بین‌الملل در این‌باره گفت: مأموران کودکان را می‌ربایند و ظلم‌های غیرقابل تصوری بر آن‌ها وارد می‌کنند. این نفرت‌انگیز است که آن‌ها چنین قدرتی را به‌گونه‌ای جنایتکارانه بر جوانان آسیب‌پذیر و هراسان اعمال و درد و رنج شدیدی بر آن‌ها و خانواده‌هایشان تحمیل می‌کنند و آسیب‌های جسمی و روحی جدی به آن‌ها وارد می‌کنند. این خشونت‌ها نشان‌دهنده راهبرد عمدی [مأموران حکومتی] با هدف درهم شکستن روحیه پویای جوانان کشور و جلوگیری از دستیابی به خواسته‌هایشان، آزادی و احترام به حقوق اساسی است.
الطحاوی افزود: مقامات [جمهوری اسلامی] باید همه افراد زیر سن قانونی را که صرفاً به دلیل [شرکت در] تظاهرات مسالمت‌آمیز بازداشت شده‌اند آزاد کنند. در غیاب چشم‌اندازی برای تحقیقات ملیِ بی‌طرفانه و مؤثر در مورد شکنجه‌هایی که اعمال شده است، ما از همه کشورها می‌خواهیم که قدرت جهانی خود را بر مقامات ایرانی، از جمله عاملان و آمرانی که مشکوک به دست داشتن در اقداماتی هستند که در قوانین بین‌المللی جنایت محسوب می‌شود، (از جمله اعمال شکنجه بر معترضان زیر سن قانونی) اعمال کنند.
تحقیقات عفو بین‌الملل
عفو بین‌الملل از زمان شروع تحقیقات خود در مورد سرکوب وحشیانه توسط مقامات ایرانی، اطلاعات دقیقی در مورد پرونده‌های هفت کودک جمع‌آوری کرده است. این سازمان از قربانیان و خانواده‌های آن‌ها و همچنین از ۱۹ شاهد عینی، شامل دو وکیل و ۱۷ بزرگسال که با کودکان بازداشت بودند به‌دست آورده که نشان‌دهنده اعمال گسترده شکنجه بر شمار زیادی از کودکان است. این سازمان مدافع حقوق بشر با قربانیان و شاهدانی از استان‌های مختلف ایران از جمله آذربایجان شرقی، گلستان، کرمانشاه، خراسان رضوی، خوزستان، لرستان، مازندران، سیستان و بلوچستان، تهران و زنجان مصاحبه کرده است.
عفو بین‌الملل برای محافظت از این افراد و خانواده‌هایشان در برابر هرگونه اقدام تلافی‌جویانه حکومت، اطلاعاتی مانند سن کودکان و استان‌هایی که در آن‌ها بازداشت شده‌اند را منتشر نکرده است.
مقامات ایرانی اعتراف کرده‌اند که شمار کل افراد دستگیرشده در ارتباط با اعتراضات جاری بیش از ۲۲ هزار نفر بوده است. عفو بین‌الملل براساس شهادت ده‌ها تن از بازداشت‌شدگان در سراسر ایران که شاهد دستگیری ده‌ها نوجوان توسط نیروهای امنیتی بودند و با توجه به این‌که کودکان و جوانان در خط مقدم جنبش اعتراضی قرار دارند، تخمین می‌زند که هزاران نفر از آن‌ها بازداشت شده‌اند.
براساس یافته‌های این نهاد، کودکان دستگیرشده، مانند بزرگسالان ابتدا اغلب با چشم‌بند به بازداشتگاه‌هایی که توسط سپاه پاسداران، وزارت اطلاعات، پلیس امنیت عمومی، پلیس آگاهی یا نیروهای بسیجی اداره می‌شوند، منتقل شده‌اند. پس از چند روز یا چند هفته بازداشت غیرمجاز یا ناپدید شدن اجباری، این کودکان به زندان‌های اصلی انتقال یافته‌اند.
بنا به این گزارش، مأموران لباس شخصی نیز گروه دیگری از آن‌ها را در جریان اعتراضات یا پس از آن از خیابان‌ها ربوده و به مکان‌های غیررسمی و دورافتاده مانند انبارها برده‌اند و پیش از آزاد کردنشان آن‌ها را شکنجه کرده‌اند. این آدم‌ربایی‌ها که خارج از هر چارچوب قانونی صورت گرفته، با هدف تنبیه، ارعاب و منصرف کردن خردسالان از شرکت در جنبش بوده است.
بسیاری از آن‌ها برخلاف استانداردهای بین‌المللی در کنار بزرگسالان بازداشت‌شده نگهداری شده و مورد شکنجه و بدرفتاری قرار گرفته‌اند. یک زندانی بزرگسال که آزاد شده است نقل می‌کند که چگونه در یک استان، بسیجی‌ها چند پسر را مجبور کرده‌اند تا با پاهای باز در صف بزرگسالان بایستند و سپس به دستگاه تناسلی‌شان شوک الکتریکی وارد کرده‌اند.
عفو بین‌الملل نوشته است که به‌نظر می‌رسد اکثر افراد زیر سن قانونی که در شش ماه گذشته دستگیر شده‌اند، اکنون آزاد شده‌اند و یا با قرار وثیقه از زندان بیرون آمده‌اند و در انتظار تحقیقات و حضور در دادگاه هستند. بسیاری از آن‌ها تنها پس از امضای اجباری «توبه‌نامه» و تعهد توقف «فعالیت‌های سیاسی» و شرکت در تجمعات حامی دولت آزاد شده‌اند.
قبل از آزاد کردن این کودکان، مأموران اغلب آن‌ها را تهدید کرده‌اند که به‌دلیل جرایمی که مجازات اعدام دارند، تحت تعقیب قرار خواهند گرفت یا در صورت طرح شکایت، بستگانشان را دستگیر خواهند کرد.
به‌رغم تهدید به انتقام، در دست‌کم دو مورد ثبت‌شده توسط عفو بین‌الملل، خانواده‌های قربانیان شکایت خود را به مقامات قضایی تسلیم کرده‌اند اما این شکایت‌ها به هیچ پیگرد قضائی منجر نشده است.
تجاوز جنسی و سایر خشونت‌های جنسی
تحقیقات عفو بین‌الملل همچنین نشان می‌دهد که مأموران امنیتی از تجاوز جنسی و خشونت جنسی، از جمله شوک الکتریکی به اندام‌های تناسلی، لمس اندام‌ها و تهدید به تجاوز، به‌عنوان سلاحی برای شکستن، تحقیر و تنبیه آن‌ها و گرفتن «اعتراف‌های اجباری» استفاده کرده‌اند. زندانیان بزرگسال اعم از زن و مرد این اقدامات را به‌طور گسترده‌ای تأیید کرده‌اند.
افزون بر این، مأموران حکومتی به دختران بازداشت‌شده توهین‌های جنسی کرده و آن‌ها را صرفاً به دلیل این‌که برای حقوق زنان و علیه حجاب اجباری اعتراض کرده بودند متهم کرده‌اند که قصد داشتند برهنه شوند.
مادری گفت پسرش در حالی که ربوده شده بود با شلنگ مورد تجاوز قرار گرفت: پسرم به من گفت آن‌ها [من را] آویزان کردند طوری‌که احساس کردم دستانم قرار است کنده شوند. مجبور شدم هرچه می‌خواهند بگویم چون با شلنگ به من تجاوز کردند. دستم را گرفتند و اثر انگشتم را به زور روی مدارک زدند.
کتک، شلاق، شوک الکتریکی و سایر موارد نقض حقوق بشر
نیروهای امنیتی همچنین افراد زیر سن قانونی را هنگام دستگیری، در وسایل نقلیه و در حین انتقال به مراکز بازداشت مدام کتک زده‌اند. روش‌های دیگر شکنجه عبارتند از: شلاق زدن، شوک الکتریکی با استفاده از شوکر، وادار کردن آن‌ها به مصرف قرص‌های ناشناس و نگه داشتن سر در زیر آب.
در یک مورد چند دانش‌آموز به‌دلیل نوشتن شعار «زن، زندگی، آزادی» بر روی دیوار از خیابان ربوده شدند. به‌گفته بستگان یکی از آن‌ها، مأموران لباس شخصی این نوجوانان را به مکانی غیررسمی بردند و سپس آن‌ها را شکنجه و تهدید به تجاوز کردند و چند ساعت بعد نیمه‌هوشیار در منطقه‌ای دورافتاده آن‌ها را رها کردند. یکی از پسرها چنین شهادت داد:
به ما شوک الکتریکی وارد کردند، با قنداق تفنگ به صورتم کوبیدند، به پشتم شوک وارد کردند و با باطوم به پاها، پشت و دست‌هایم زدند. گفتند اگر در این‌باره به کسی چیزی بگوییم برمی‌گردند [دستگیرمان می‌کنند]، بلای بدتری بر سرمان می‌آورند و جسدهایمان را به خانواده‌هایمان تحویل می‌دهند.
به‌گفته قربانیان و خانواده‌های آن‌ها، مأموران حکومتی برخی از کودوکان را از بازوها و یا با روسری که به دور گردنشان پیچیده بود آویزان کرده و آن‌ها را مجبور به انجام اعمال تحقیرآمیز می‌کردند. پسری گفت:
آن‌ها به ما ده‌ها نفر بازداشت‌شده گفتند که برای نیم ساعت صدای مرغ در بیاوریم تا زمانی که «تخم‌گذاری کنیم». من تنها فرد زیر سن قانونی در آن‌جا بودم. در یک بازداشتگاه دیگر، ۳۰ نفر از ما را در قفسی که برای پنج نفر جا داشت نگه داشتند.
علاوه بر این، از شکنجه روانی، از جمله تهدید به مرگ، برای تنبیه و ارعاب خردسالان یا وادار کردن آن‌ها به «اعتراف‌های اجباری» استفاده شده است. رسانه‌های دولتی دست‌کم «اعتراف‌های اجباری» دو نوجوان دستگیرشده در جریان اعتراضات را پخش کردند.
مادر یک دختر کودک بازداشت‌شده توسط سپاه پاسداران گفت: او را به آتش زدن حجاب، توهین به رهبری و سرنگونی [جمهوری اسلامی] متهم کردند و به او گفتند که قرار است به اعدام محکوم شود. آن‌ها او را تهدید کردند که به کسی چیزی نگوید… او را مجبور کردند که مدارک را امضا کند و اثر انگشت‌اش را روی آن‌ها بگذارد. دخترم اکنون مدام کابوس می‌بیند و جایی نمی‌رود. او حتی دیگر نمی‌تواند کتاب‌های درسی‌اش را بخواند.
عفو بین‌الملل نوشته است که خردسالان در ایران در شرایط ظالمانه و غیرانسانی بازداشت شده‌اند از جمله در ازدحام بیش از حد شدید سلول‌ها، دسترسی محدود به توالت و امکانات بهداشتی، محرومیت از غذا و آب آشامیدنی کافی، قرار گرفتن در معرض سرمای شدید و سلول‌های انفرادی طولانی‌مدت. دختران بازداشت‌شده عموماً توسط نیروهای امنیتی مرد محافظت می‌شوند، بدون آن‌که نیازهای خاص‌شان در نظر گرفته شود. آن‌ها همچنین از مراقبت‌های پزشکی کافی از جمله رسیدگی به جراحات ناشی از شکنجه محروم مانده‌اند.
برگرفته ای از سایت رادیو زمانه، ۱۸ مارس۲۰۲۳