سازمان ملل در دومین روز سال جدید خورشیدی و همزمان با آغاز به کار اجلاس آب هشدار داد که جهان در معرض کمبود «قریب‌الوقوع» آب به دلیل مصرف بی‌رویه و آلودگی و تغییرات آب و هوایی قرار دارد.
اجلاس آب سازمان ملل امسال با میزبانی مشترک تاجیکستان و هلند از روز چهارشنبه دوم فروردین تا جمعه چهارم فروردین در نیویورک در حال برگزاریست. در این اجلاس حدود شش هزار و ۵۰۰ شرکت‌کننده از جمله ۱۰۰ وزیر و ۱۲ رئیس دولت گرد هم می‌آیند تا یکی از مهمترین بحران‌های کنونی کره زمین، یعنی کمبود منابع آب، را مورد بررسی قرار دهند.
در این اجلاس همچنین شرکت‌کنندگان پیشنهاداتی برای برنامه اقدامات آبی جهت معکوس کردن روند از بین رفتن منابع آبی ارائه می‌کنند و مقامات کشورهای مختلف نیز متعهد به اقداماتی جهت دسترسی به آب و خدمات بهداشتی برای همه انسان‌ها تا سال ۲۰۳۰ خواهند شد.
سازمان ملل متحد در گزارشی که ساعاتی پیش از اجلاس بزرگ این نهاد درباره وضعیت منابع آبی جهان در حدود نیم قرن گذشته منتشر شد، بار دیگر نسبت به وخیم‌تر شدن وضعیت کم‌آبی و خطرات آن هشدار داده است.
آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل در مقدمه این گزارش تأکید کرده که «جهان کورکورانه در مسیر خطرناکی پیش می‌رود زیرا مصرف بی‌رویه و استفاده ناپایدار از آب، توسعه بیش از حد، آلودگی و گرمایش مهار نشده زمین، منابع آب را به عنوان رگ حیات بشر به شکل فزاینده‌ای در معرض خطر قرار داده است.»
این گزارش بطور مشترک توسط بخش آب سازمان ملل (UN-Water) و یونسکو تهیه شده است. در این گزارش تأکید شده که «کم‌آبی در جهان در حال تبدیل شدن به آندمی و همه‌گیری در سطح بومی در مناطق و کشورهای مختلف است زیرا مصرف بی‌رویه، آلودگی و گرمایش زمین، هم مناطقی را که پیشتر تحت فشار بی‌آبی بوده‌اند و هم مناطقی را که آب کافی داشته‌اند با کمبود شدید آب روبرو خواهد کرد.»
بر اساس این گزارش، حدود ۱۰ درصد از جمعیت جهان در مناطقی زندگی می‌کنند که با تنش آبی بالا یا بحران آب روبرو هستند و بیش از سه و نیم میلیارد نفر حداقل یک ماه از سال در شرایط تنش آبی بسر می‌برند. همچنین تقریباً نیمی از جمعیت جهان در حال حاضر حداقل برای بخشی از سال با کمبود شدید آب روبرو هستند.
در بخشی از این گزارش به آب‌های آلوده اشاره شده و آمده که «دست‌کم دو میلیارد نفر در جهان، از یک منبع آب آشامیدنی آلوده به مدفوع استفاده می‌کنند که خطر ابتلا به وبا، اسهال خونی، حصبه و فلج اطفال را نزد این افراد افزایش خواهد داد.»
این گزارش همچنین با تأکید بر اینکه کنترل روند هدررفت پرسرعت منابع آبی نیاز به سرمایه‌گذاری سه برابری نسبت به سطوح کنونی دارد، تأکید کرده که «اکوسیستم‌های آب شیرین که علاوه بر آب، منابع اقتصادی پایدار حیاتی را تأمین می‌کنند و به مقابله با گرمایش زمین کمک می‌کنند، در معرض تهدید شدید قرار دارند.»
ریچارد کانر سردبیر تهیه این گزارش سازمان ملل در یک کنفرانس مطبوعاتی همزمان با انتشار گزارش با اشاره به وضعیت هشدارآمیز منابع آبی در جهان، نسبت به وقوع جنگ‌های آبی در آینده نزدیک هشدار داد.
به گفته ریچارد کارنر «اگر کاری انجام نشود، اتفاق‌هایی که می‌افتد کاملا قابل پیش‌بینی خواهد بود؛ بین ۴۰ تا ۵۰ درصد از جمعیت جهان به تأمین آب سالم و همچنین سرویس بهداشتی دسترسی نخواهند داشت و تقریبا ۲۰ تا ۲۵ درصد از جمعیت جهان باقی خواهد ماند.»
او هشدار داد که با افزایش جمعیت جهان هر روز تعداد بیشتری از افراد به آب سالم و خدماتی که نیازمند آب است، دسترسی ندارند و این کمبودها بیشترین تاثیرش را بر فقرا می‌گذارد.
او همچنین به تقویت همکاری‌های فرامرزی به عنوان ابزار اصلی برای جلوگیری از درگیری و تشدید تنش اشاره و تأکید کرد که ۱۵۳ کشور در جهان، حدود ۹۰۰ رودخانه، دریاچه و سیستم آبخوان مشترک دارند و بیش از نیمی از آنها توافقنامه همکاری برای حفظ منابع آبی امضا کرده‌اند.
ایران یکی از بحرانی‌ترین کشورها در رابطه با سوء مدیریت در حفظ منابع آبی است. آمارهای منتشر شده درباره وضعیت منابع آبی ایران نشان می‌دهد میزان بارندگی سالانه در ایران در سال‌های آبی ۱۳۴۰۰-۱۳۹۹ و ۱۴۰۱-۱۴۰۰ حدود ۲۰۰ میلی‌متر بوده که کمتر از یک سوم میانگین بارندگی سالانه جهانی است. به دلیل خشکسالی اخیر، میزان بارندگی به کمترین حد خود (حداقل بارش سالانه) در بیش از ۵۰ سال گذشته رسیده و میانگین روان‌آب سطحی در این دوره ۴۲ درصد کمتر از میانگین بلندمدت است. در ایران ۷۲ درصد بارش‌های جوّی تبخیر می‌شود و تنها ۲۲ درصد بارندگی به عنوان منبع آب سطحی جذب می‌گردد.
از سوی دیگر توزیع زمانی و مکانی بارندگی در ایران یکسان نیست. حدود ۷۵ درصد از بارندگی کشور در سواحل جنوبی دریای کاسپین و تنها ۲۵ درصد از بارندگی در طول فصل رشد گیاهان می‌بارد. به دلیل دمای نسبتاً بالا، حدود نیمی از بارندگی سالانه تبخیر می شود، بنابراین نهرهای دائمی کمی در ایران وجود دارد. علاوه بر این، رشد جمعیت و توزیع نامناسب فضای زیست جمعیت در حال حاضر باعث شده است که ۲۰ شهر پرجمعیت ایران با خطر کم‌آبی متوسط تا بسیار بالا مواجه باشند.
از سوی دیگر عدم استفاده صحیح از دانش روز و بی‌توجهی به هشدارهای کارشناسان درباره کم‌آبی سبب تشدید بحران شده است. به عقیده کارشناسان استفاده صحیح از اطلاعات اقلیمی و روش های علمی در بازنگری در طرح جامع مدیریت آب به منظور شناسایی مناطق و تهیه طرحی خاص که با ویژگی‌های اقلیمی هر منطقه مطابقت داشته باشد ضروری است. تغییر سیاست‌گذاری حکومت در زمینه مدیریت آبی، ایجاد قوانین مناسب و کاربردی برای مجوز مصرف آب و داشتن استانداردهای برداشت آب از آب‌های زیرزمینی از جمله اقدامات ضروری است که از سوی کارشناسان تأکید شده است.
احد وظیفه رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی دی‌ماه امسال از ته کشیدن منابع آبی در برخی مناطق کشور خبر داد و گفت که «بهره‌برداری‌های بی‌حد و حساب از منابع زیرزمینی باعث شده که ذخیره این آب‌ها نیز افت بسیاری پیدا کند و خیلی از دشت‌های آبی کشور به دشت‌های ممنوعه تبدیل شود؛ این بدین معناست که منابع آبی در این مناطق ته کشیده و قابل بهره‌برداری نیست و زمین در حال فرونشست است.»
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی افزوده بود که «بحران کمبود آب تقریباً به طرق مختلف سراسر کشور را تحت تأثیر قرار داده و تعداد زیادی از استان‌های کشور زیر تیغ تهدید کم‌آبی هستند. جدیت این معضل به قدری است که در بخش‌هایی از کشور شاهد جابجایی و مهاجرت ساکنان از مناطق خشک و کم‌آب به مناطق پرآب و پربارش بوده‌ایم.»
کیهان لندن طی سال‌های گذشته گزارش‌های متعددی از بحران آب در مناطق مختلف ایران منتشر کرده است که عمدتا بیانگر چشم‌اندازی هولناک از تنش و مهاجرت و درگیری‌های بومی و منطقه‌ای هستند.
برگرفته ای از سایت کیهان لندن، ۲۴ مارس۲۰۲۳