دانشمندان برای تعیین قدمت نسخه خطی منسوب به ابن سینا از روش تاریخ‌گذاری رادیوکربن استفاده کرده‌اند.
مسئولان کتابخانه ملی اسرائیل می‌گویند تاریخ یک نسخه خطی کتاب «شفا» اثر ابن سینا که در این مکان نگهداری می‌شود، به زمان کمی بعد از مرگ او بازمی‌گردد.
این نسخه که شامل جلد اول کتاب شفا است توسط ابراهیم شالوم یهودا، مجموعه‌دار و کلکسیونر سرشناس یهودی، به کتابخانه ملی اهدا شده بود.
هر مجلد از کتاب چهار جلدی شفا به یک رشته موضوع اختصاص دارد. در جلد نخست ابن سینا به منطق می‌پردازد و در مجلدات دیگر علوم طبیعی، روانشناسی، علوم محاسباتی (هندسه، ریاضیات، موسیقی و نجوم) و متافیزیک را مورد بررسی قرار می‌دهد.
ابن سینا یکی از بزرگترین دانشمندان قرون میانه در جهان اسلام محسوب می‌شود و متد علمی-انتقادی او که اکنون با عنوان «پزشکی مبتنی بر شواهد» شناخته می‌شود پایه پزشکی مدرن را تشکیل داده است.
در سال‌های میانی قرن بیستم فهرست‌نویس کتابخانه ملی اسرائیل که وظیفه ثبت تاریخ تخمینی استنساخ کتاب شفا را بر عهده داشته است، سال «۱۰۵۰» را به همراه یک علامت سوال برای این نسخه یادداشت کرده بود. با این حال مشخص نبود او روی چه اساسی این کار را انجام داده است و از همین رو نظرات مختلفی در مورد تاریخ کتابت این نسخه ابراز می‌شد. برخی استدلال می‌کردند که نسخه خطی واقعاً معاصر با حیات ابن سینا است، در حالی که برخی دیگر ادعا می‌کردند که نسخه خطی پس از مرگ نویسنده کتابت شده است.
این موضوع زمانی حادتر شد که یک کارشناس کتب خطی اسلامی از ایتالیا با ارائه شواهدی ادعا کرد که این کتاب ۲۰۰ سال بعد از مرگ ابن سینا استنساخ شده است. از همین رو مسئولان کتابخانه تصمیم گرفتند یک بار برای همیشه نسخه خطی را به طور علمی بررسی کنند تا مساله قدمت نسخه خطی حل شود.
پروفسور الیزابتا بورتو، از سرشناس‌ترین دانشمندان علم تاریخ‌گذاری اشیا باستانی، در موسسه علوم وایزمن در شهر رخووت اسرائیل تاریخ‌گذاری رادیو کربن این کتاب را انجام داده است. این روش به عنوان مطمئن‌ترین راه برای قدمت‌گذاری یک کاغذ برای کاغذ قدمت شناخته می‌شود.
مسئولان پروژه گفته‌اند از آنجایی که تاریخ‌گذاری کربن یک نوع آزمایش تهاجمی محسوب می‌شود، بحث‌های فراوانی درباره چگونگی انجام آن صورت گرفت. در ابتدا تصمیم بر آن شد که برای انجام آزمایش از جوهر نسخه خطی استفاده شود، اما در نهایت برای این که آسیب به نسخه خطی تا حد امکان به حداقل برسد کاغذ این کتاب مورد آزمایش قرار گرفت.
عکس: کتابخانه ملی اسرائیل
جداسازی یک نوار باریک از کاغذ کتاب و فرستادن آن در داخل یک فویل آلمینیومی به آزمایشگاهعکس: کتابخانه ملی اسرائیل
برای انجام این آزمایش یک رشته نوار باریک از کاغذ این نسخه برداشته شد و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج آزمایش‌ها نشان داد قدمت این نسخه خطی نه به قرن ۱۴ بلکه به تاریخی بین سال‌های ۱۰۴۰ تا ۱۱۶۰ میلادی، یعنی اندکی پس از مرگ ابن سینا در سال ۱۰۳۷، بازمی‌گردد.
محققان می‌گویند راه‌های ساده‌تری نیز برای تعیین تاریخ یک نسخه خطی وجود دارد که یکی از آنها نگاه کردن به «کولوفون» نسخه است، این علامت ویژه در واقع یادداشتی است که توسط استنساخ‌کننده و به هنگام پایان کتابت نوشته شده باشد. با این حال چنین چیزی در این نسخه وجود نداشت.
قرار است آزمایش‌های بیشتری برای تعیین نوع الیاف کاغذ انجام شود. دانشمندان می‌گویند به کمک این آزمایشات کیفیت، بافت، درجه شفافیت، براقیت سطح و رنگ و همچنین استحکام یا انعطاف پذیری کاغذ مورد استفاده در نسخه خطی تعیین شده و اطلاعات بیشتری در اختیار محققان قرار خواهد گرفت.
برگرفته ای از سایت یورونیوز (اتحادیه اروپا) به زبان فارسی، ۱۱ اگوست ۲۰۲۳