شهروندان زاهدان روز جمعه ۲۴ شهریور یک روز پیش از سالگرد اعتراضات جنبش ملّی، پس از نماز جمعه به خیابان آمدند و با سر دادن شعارهایی علیه جمهوری اسلامی تظاهرات کردند.
صدها نفر از شهروندان زاهدان دیروز پس از نماز جمعه در خیابان‌های این شهر تظاهرات کردند. شهروندان معترض در تظاهرات امروز شعارهای تندی علیه رهبر جمهوری اسلامی سر دادند.
«مرگ بر خامنه‌ای»، «خامنه‌ای حیا کن، مملکت رو رها کن»، «مرگ بر دیکتاتور» و «خامنه‌ای قاتله، حکومتش باطله» از جمله شعارهایی است که علیه رهبر جمهوری اسلامی فریاد زده شد.
مردم همچنین شعارهای دیگری چون «می‌کشم، می‌کشم، آنکه برادرم کشت» و «از زاهدان تا تهران، جانم فدای ایران»، «زندانی سیاسی آزاد باید گردد»، «برادر شهیدم خونتو پس می‌گیرم» و «قسم به خون یاران ایستاده ایم تا پایان» سر دادند.
مردم زاهدان از هشتم مهرماه ۱۴۰۱ پس از سرکوب گسترده نمازگزاران مسجد مکّی این شهر که موجب کشته شدن و مجروح شدن ده‌ها شهروند شد تا کنون اکثر جمعه‌ها پس از نماز جمعه تجمع اعتراضی برگزار کرده‌اند. با اینهمه شعارهای مردم در تجمع دیروز تندتر از همیشه بود و بطور واضح شخص علی خامنه‌ای را نیز هدف قرار داده بود.
این شعارها در حالی سر داده شد که علی خامنه‌ای به تازگی با گروهی منتخب از مردم سیستان و بلوچستان دیدار کرد و گفت کسانی که با پیامبر مسلمانان همراه هستند، در مقابل «کُفار» با شدت عمل می‌کنند.
مولوی عبدالحمید امام جمعه اهل سنت زاهدان در خطبه‌های نماز جمعه ۲۴ شهریور با اشاره به سخنان رهبر جمهوری اسلامی گفت که احترام همه انسان‌ها، فارغ از مسلمان بودن یا نبودنشان و حتی اگر بت‌پرست یا خداناباور باشند، از نماز و حج هم واجب‌تر است.
امام جمعه اهل سنت زاهدان هرگونه رفتار و سخنی را که باعث آزار انسان‌ها از هر مسلک و مذهبی شود «ناروا» دانست و تأکید کرد همه ملت‌های جهان از جمله ایرانیان با هم بر سر موضوع «انسانیت» قرابت دارند.
مولوی عبدالحمید همچنین یکروز پیش از سالگرد قتل حکومتی مهسا امینی به این موضوع پرداخت و مرگ او را موضوعی «دردآور» خواند و گفت «چرا باید کسی که سرش برهنه باشد یا کمبود حجاب داشته باشد کشته شود؟»
او گفت که «هیچ مأموری از نظر شرعی و قانونی اجازه این کار را ندارد. در هرجای دنیا اعتراضات وجود دارد اما هیچ جا معترضان را نمی‌کشند و چشم آنها را کور نمی‌کنند.»
از سوی دیگر گزارش‌ها و ویدئوهای منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد در آستانه سالگرد اعتراضات سال گذشته، فضای بسیاری از شهرهای ایران به شدت امنیتی شده و نیروهای یگان ویژه و ضد شورش در خیابان‌ها و میادین اصلی شهرهای کشور مستقر شده‌اند.
در بسیاری از شهرها ماشین‌های یگان‌های ضدشورش در سطح شهر تردد داشته تا با ایجاد رعب و وحشت مردم را از حضور در اعتراضات احتمالی منصرف کنند.
شبکه حقوق بشر کردستان گزارش داده که در آستانه اعتراضات و به دنبال «اعزام گسترده نیروی یگان ویژه فراجا و سپاه پاسداران به شهرهای ارومیه، بوکان، مهاباد، سقز، دیواندره، سنندج، مریوان، کامیاران، جوانرود، کرمانشاه، اسلام آباد غرب، ایلام و آبدانان»، فضای این شهرها به شدت نظامی- امنیتی شده است.
در ادامه بازداشت فعالان سیاسی و مدنی، دادخواهان و شهروندان، طی روزهای یکشنبه ۱۹ تا پنجشنبه ۲۳ شهریور بیش از ۵۰ نفر در شهرهای مختلف ایران دستگیر شده‌اند.
یاشار تبریزی فعال مشروطه‌خواه در تبریز و سمانه اصغری فعال حقوق کودک در تهران از جمله بازداشت‌شدگان هستند که روز پنجشنبه ۲۳ شهریور بازداشت شدند.
همچنین وبسایت «حال‌وش» گزارش داده که حوالی ساعت ۱۲:۳۰ روز جمعه ۲۴ شهریورماه نیروهای امنیتی لباس شخصی از اعضای انتظامات مسجد مکی عکس و فیلم گرفتند و همه مسیرهای منتهی به مسجد مکی و مصلای زاهدان را مسدود کردند و جوانانی را که از نماز جمعه در حال بازگشت به سمت منازل خود بودند اول مورد ضرب و جرح قرار داده و سپس چهار شهروند را بازداشت کرده و با خود بردند.
از سوی دیگر بازداشت خانواده‌های دادخواه در شهرهای مختلف ایران ادامه دارد. امید نیازی برادر محسن نیازی از جانباختگان اعتراضات سال گذشته، روز پنجشنبه ۲۳ شهریورماه بازداشت شد.
آرمین رستمی برادر آیدا رستمی، پزشک جانباخته، و معید ساعدی و ریزان ساعدی از خانواده‌های دادخواه و برادر و خاله سارینا ساعدی نوجوان ۱۶ ساله جانباخته در اعتراضات سال گذشته نیز توسط نیروهای حکومتی بازداشت شدند. بازداشت معید ساعدی و ریزان ساعدی در حالی اتفاق افتاده که سن این دو نفر زیر ۱۸ سال است.
احسان احراری فعال مدنی و کنشگر اجتماعی در مشهد نیز به دست نیروهای اداره اطلاعات در منزل خود در شهر مشهد بازداشت و به مکان نامعلومی منتقل شد.
به گزارش سازمان حقوق بشری «هه‌نگاو» نیروهای حکومتی در سرپل‌ذهاب شاهو مرادی ۲۶ ساله و قنبر ویسی ۳۴ ساله، هردو اهل جوانرود، به همراه محمد الیاسی سرزلی ٣٢ ساله، شاهو احمدی ٢٩ ساله، کیانوش اخگر ٣٢ ساله، میلاد حیدری ٢۶ ساله و امیر محمد رنجبر ۳۴ ساله، شهروندان اهل سرپل‌ذهاب را بازداشت کردند.
روز جمعه ۲۴شهریور همزمان با اختلال شدید در اینترنت زاهدان اینترنت در برخی دیگر از شهرهای بلوچستان از جمله خاش، قصرقند و سراوان دچار اختلال شدید و قطع شده بطوری که امکان برقراری تماس شهروندان دشوار شد.
وبسایت «حال‌وش» با اعلام خبر قطع گسترده اینترنت در استان سیستان و بلوچستان نوشت که اخیرا شرکت «سرف‌شارک» (Surfshark) که در زمینه رصد و ارائه دسترسی آزاد به اینترنت کشورها فعالیت می‌کند در گزارشی اعلام کرده شهر زاهدان، مرکز سیستان و بلوچستان، در شش ماهه نخست سال جاری میلادی بیشترین اختلالات اینترنتی را در جهان داشته است. قطع اینترنت زاهدان در بازه زمانی برگزاری نماز جمعه و راهپیمایی اعتراضی پس از آن روی داده است.
دیده‌بان حقوق بشر روز جمعه در بیانیه‌ای اعلام کرد مقامات جمهوری اسلامی در آستانه سالگرد کشته‌شدن مهسا امینی که منجر به اعتراضات سراسری شد، سرکوب جامعه مدنی را تشدید کرده‌اند.
دیده‌بان حقوق بشر از نمایندگان کشورهای عضو سازمان ملل متحد خواست در دیدار با نمایندگان جمهوری اسلامی در جریان نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک که روز دوشنبه ۲۷ شهریور آغاز می شود «وضعیت اسفناک فعالان مدنی» در ایران را مطرح کنند و آن را در مرکز گفتگوهای خود قرار دهند.
همچنین روز جمعه ۲۴ شهریور ۱۴۰۲ کمیته حقیقت‌یاب شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد با انتشار گزارشی به مناسبت اولین سالگرد کشته‌شدن مهسا امینی، نسبت به تشدید سرکوب دختران و زنان و انتقام‌جویی علیه معترضان و خانواده‌های قربانیان ابراز «نگرانی عمیق» کرد.
در این گزارش تأکید شده بر اساس اطلاعات دریافتی از سوی این کمیته، جمهوری اسلامی «با توسل به قوه قهریه بی‌رویه و غیر‌ضروری، دستگیری‌ها و بازداشتهای خودسرانه، دادرسی‌های ناعادلانه، اعدام‌های فراقضایی و آزار و اذیت خانواده‌های قربانیان، که تا به امروز ادامه دارد،» به اعتراضات مردم واکنش نشان داده است.
سارا حسین رئیس کمیته حقیقت‌یاب با اشاره به اینکه «ژینا مهسا امینی هرگز نمی‌بایست دستگیر می‌شد» گفته که «حکومت جمهوری اسلامی ایران از انجام تعهد خود مبنی بر تامین و تضمین حقیقت، عدالت، و اجرای عدالت برای خانواده او و همچنین خانواده‌های سایر قربانیان و زنان و دختران و تمام معترضانی که حقوق بشر بنیادین‌شان نقض شده و انجام اقدامات ترمیمی و جبرانی در حق آنها، سر باز زده است.»
برگرفته ای از سایت کیهان لندن، ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۳