موج گسترده تقاضای ایرانیان برای مهاجرت از کشور سبب ایجاد فعالیت دلال‌هایی معروف به «کاسبان مهاجرت» شده و بازار سیاهی با گردش مالی بالا در این حوزه ایجاد شده است. مشاهدات میدانی از سیستم نوبت‌دهی سفارت آلمان و ایتالیا از گردش مالی ۵۰۰ میلیارد تا ۳ هزار میلیارد تومانی کاسبان مهاجرت حکایت دارد.
در حالیکه درخواست انواع مهاجرت ایرانیان به کشورهای مختلف رو به افزایش است روزنامه «هم‌میهن» در گزارشی به بازار با گردش مالی چند هزار میلیارد تومانی پرداخته است. بر اساس این گزارش گردش مالی در بازار سیاه نوبت‌دهی برای ثبت درخواست مهاجرت در سفارتخانه‌های آلمان و ایتالیا ۵۰۰ میلیارد تا ۳ هزار میلیارد تومان است.
در این گزارش آمده ثبت درخواست ویزا از سفارت آلمان در تهران از سال ۲۰۱۸ به شرکت خدمات‌رسان «ویزامتریک» سپرده شده است. هر چند ویزامتریک هزینه‌ای برای تعیین وقت دریافت نمی‌کند اما در پشت صحنه یک بازار سیاه با انبوهی از دلالان نوبت‌دهی مشغول خرید و فروش وقت سفارت هستند.
این گزارش افزوده که دلالان از ربات‌ها برای نوبت‌گیری استفاده می‌گفتند و به محض باز شدن بخش نوبت‌ها در سایت، ربات‌ها در چند ثانیه وقت‌های سفارت را رزرو می‌کنند تا بعد در بازار سیاه آنها را معامله کنند: «در شرایطی که مردم عادی نمی‌توانند وقت سفارت بگیرند؛ شبکه دلالی که تعدادشان اصلاً کم نیست به‌راحتی قادر به گرفتن وقت هستند. وقتی از دلالان پرسیده می‌شود که چگونه امکان گرفتن وقت دارند به ربات‌هایی اشاره می‌کنند که به منظور کشیک دادن و پیدا کردن زمان باز شدن سایت، ایجاد شده‌اند.»
یکی از متقاضیانی که به دنبال وقت سفارت آلمان بوده به «هم‌میهن» گفته که «من با انصاف‌ترین و ارزان‌ترین دلال را پیدا کردم و پنج میلیون تومان به او پول دادم اما دلالان مبالغی تا ۲۰ میلیون تومان هم می‌گیرند. خیلی از آنها فقط وقت‌های VIP می‌گیرند. دلالان خیلی راحت متقاضی را شناسایی می‌کنند. متقاضیانی که فرصت داشته باشند را معطل می‌کنند تا زمان از دست برود. آنها به بهانه تمام شدن نوبت‌ها، گرفتن وقت پرایم یا VIP را پیشنهاد می‌دهند که هزینه آن از ۲۰ میلیون تومان شروع می‌شود.»
یکی از دلالان نیز به «هم‌میهن» گفته که «تا پارسال گرفتن وقت دانشجویی خیلی راحت بود اما از تابستان پارسال گرفتن نوبت خیلی سخت شد. به دلیل حجم تقاضایی که برای سفر به آلمان وجود داشت و وقت‌های محدود سفارت، ربات‌هایی برای رصد زمان‌های باز شدن تقویم و گرفتن وقت، طراحی شد اما این ربات‌ها کار را بیش از گذشته برای متقاضیان دشوار کرده است. متقاضیان ناگزیر بودند برای دریافت وقت ۲۵۰ تا ۳۰۰ یورو به صاحبان ربات پرداخت کنند تا وقت سفارت برای آنها ثبت شود.»
تنها سفارت‌های آلمان و ایتالیا دارای چنین شرایطی نیستند و بر اساس این گزارش سفارت فرانسه نیز شرایطی مشابه داشت اما چند سال پیش و پس از اعتراضات گسترده، شبکه دلالان وقت‌دهی این سفارتخانه بازداشت شدند.
تجارت سیاهی که بر پایه درخواست گسترده ایرانیان برای مهاجرت و اخذ ویزای کشورهای اروپایی شکل گرفته گردش مالی بسیاری بزرگی را نیز به دنبال دارد. بر اساس گزارش اخیر سالنامه «رصدخانه مهاجرت ایرانیان» درخواست ویزا برای آلمان پیش از شیوع کرونا یعنی در سال ۲۰۲۰، از مرز ۵۶ هزار درخواست عبور کرده بود. در سال‌های بعد با شیوع کرونا این تعداد کاهش یافت اما با از بین رفتن پاندمی، تقاضا برای مسافرت هم بالا رفته و به نظر می‌رسد به میزان پیش از کرونا باز گردد. درخواست ویزا برای ایتالیا هم وضعیتی مشابه دارد و پیش از کرونا ۴۴ هزار درخواست برای این کشور ثبت شده است. بنابراین دو کشوری که تعیین وقت سفارت آنها را ویزامتریک انجام می‌دهد؛ در مجموع ۱۰۰ هزار درخواست در سال دارند.
این ارقام با توجه به قیمت از ۵ تا ۳۰ میلیون تومانی خرید و فروش وقت سفارت‌های این دو کشور در تهران، حکایت از گردش مالی سالانه ۵۰۰ میلیارد تا ۳ هزار میلیارد تومان به سود شبکه دلالان فعال در بازار سیاه وقت‌دهی این دو سفارتخانه دارد.
روزنامه «هم‌میهن» تأکید کرده که شرکت ویزامتریک از اساس وجود شبکه دلالی را تکذیب می‌کند و سفارت آلمان می‌گوید با بازنگری‌هایی که انجام شده، مشکلات برطرف شده و متقاضیان فقط دو یا سه هفته در نوبت می‌مانند. اما بیرون از سفارت اعتراضات ادامه دارد. مدتی پیش کارزاری با عنوان «اعتراض به سیستم نوبت‌دهی ویزامتریک آلمان» ثبت می‌شود که بلافاصله ۵ هزار امضا می‌گیرد.
۱۰ روز پیش هم معترضان با پلاکاردهای اعتراضی مقابل سفارت آلمان در خیابان هشتم بخارست جمع شدند و به وضعیت سیستم نوبت‌دهی اعتراض کردند.
اینهمه تنها بخش کوچکی از مشکلات و هزینه‌های هنگفتی است که ایرانیان متقاضی ویزا باید برای مهاجرت از کشور متحمل شوند. در آنسو، بخش گسترده‌ای از ایرانیان متقاضی مهاجرت به اروپا نیز پناهنگی و مسیرهای غیرقانونی و خطرناک برای رسیدن به این کشورها را انتخاب می‌کنند.
بر اساس گزارش «رصدخانه مهاجرت ایرانیان» که تیرماه امسال منتشر شد در حال حاضر ۳۴۷۰ مهاجر غیرقانونی ایرانی در مرزهای اتحادیه اروپا، در صدد ورود به کشورهای اروپایی هستند. این گزارش افزوده که از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۳ ایرانیان با ۱۸ هزار و ۳۱۸ مهاجر غیرقانونی، بیشترین شمار را در عبور غیرقانونی با قایق در کانال مانش دارند.
گزارش‌های منتشر شده از وضعیت پناهندگان کشورهای مختلف در پشت مرزهای اتحادیه اروپا نشان می‌دهد خطراتی از جمله غرق شدن در عبور غیرقانونی از مرزهای آبی و گذراندن سال‌های طولانی در کمپ‌های نامناسب در کمین این مهاجران است.
رصدخانه مهاجرت ایرانیان گزارش داده که «در کنار مهاجرت‌های اختیاری اعم از کاری و تحصیلی، مهاجرت‌های اجباری و پناهجویی نشانگرهای بسیار واقعی‌تر و در عین حال تلخ‌تر از میزان ظرفیت کشور موطن برای حفظ انسـان‌هایی است کـه در آن سرزمین چشـم به دنیا گشوده و پرورش یافته‌اند و نیاز به زیستن همراه با امید، آسایش و امنیت دارند.»
بریتانیا یکی از مقاصد ایرانیان مهاجر است؛ بر اساس آمار «هوم آفیس» از مهاجران غیرقانونی وارد شده با قایق به بریتانیا، حدود ۸۹ هزار مهاجر غیرقانونی در ۵ سال در تلاش برای ورود به خاک بریتانیا بودند.
همچنین سهم ایرانیان از مهاجران غیرقانونی وارد شده به بریتانیا در سال ۲۰۱۸ شامل ۸۰ درصد از کل مهاجران غیرقانونی وارد شده به این کشور بوده است.
مهاجرت ایرانیان به اشکال مختلف کاری، تحصیلی، اقامتی و سرمایه‌گذاری در جریان است و هر چند آمارهای رسمی از سوی دولت در اینباره منتشر نشده اما گزارش‌های مختلف از متقاضیان مهاجرت نشان می‌دهد ایران در آستانه یک فاجعه بزرگ در حوزه منابع انسانی قرار دارد.
بر اساس گزارش‌های «رصدخانه مهاجرت ایرانیان» تنها در دوازده سال گذشته به‌طور متوسط سالیانه حدود ۸۶ هزار ویزا یا اجازه اقامت دائم و موقت غیرتوریستی برای ایرانیان در اروپا، آمریکای شمالی، استرالیا و ترکیه صادر شده است. اقامت دریافتی کوتاه‌مدت و بلندمدت ایرانیان در آمریکا، کانادا و اروپا و بریتانیا و استرالیا نشان می‌دهد که این روند در ۱۰ سال گذشته از ۴۶ هزار اقامت دریافتی در سال ۲۰۱۰ به ۷۰ هزار در در ۲۰۱۷ رشد داشته است. در پنج سال اخیر این رقم به ۶۰ هزار نفر رسیده است.
برگرفته ای از سایت کیهان لندن، ۱۲ اکتبر ۲۰۲۳