سرتیپ پاسدار مهدی فرحی معاون وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلّح جمهوری اسلامی ۲۲ آبان‌ماه در یک سخنرانی ادعا کرده بود «سال گذشته نزدیک به یک میلیارد دلار صادرات نظامی داشتیم.» اکنون همزمان با جنگ غزه که گروه تروریستی حماس علیه اسرائیل به راه انداخته، «الشرق الاوسط» گزارش داده است که جمهوری اسلامی تلاش می‌کند سلاح پیشرفته برای حزب‌الله بفرستد. این در حالیست که مقامات ارشد حکومت نیز همواره تأکید می‌کنند به پشتیبانی از «محور مقاومت» ادامه خواهند داد.
وبسایت آمریکایی «بیزینس اینسایدر» ۲۱ نوامبر (۳۰ آبان‌ماه) در گزارشی هشدار داده با انقضای تاریخ تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت علیه جمهوری اسلامی، این احتمال که روس‌ها از طریق جمهوری اسلامی ایران به دنبال پر کردن انبارهای تسلیحاتی خود باشند زیاد است.
یک روز قبل از پایان تحریم‌های سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی در واردات و صادرات تسلیحات نظامی مرتبط با موشک‌های بالستیک و پهپادهای تهاجمی جمهوری اسلامی در ۱۸ اکتبر (۲۶ مهرماه)، روسیه اعلام کرده بود دیگر نیازی به تبعیت از قطعنامه‌های شورای امنیت درباره برنامه موشکی جمهوری اسلامی نمی‌بیند.
این بیانیه نشان می‌داد که مسکو ممکن است به دنبال پر کردن مجدد انبارهای تسلیحاتی خود با موشک‌های بالستیک ساخت ایران باشد که می‌تواند پیامدهایی علیه اوکراین داشته باشد.
قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد چند روز پس از توافق اتمی آمریکا و ایران موسوم به «برجام» در سال ۲۰۱۵ به تصویب رسید و تا اکتبر سال ۲۰۲۳ جمهوری اسلامی را از صادرات و واردات موشک و پهپاد با بُرد بیش از ۳۰۰ کیلومتر و محموله بیش از ۵۰۰ کیلوگرم منع می‌کرد.
آمریکا و کشورهای اروپایی عضو برجام تصمیم گرفتند تحریم‌ها علیه برنامه موشکی ایران را حفظ کنند اما حدس و گمان مداوم در مورد تأمین موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد برای روسیه توسط ایران وجود دارد. در صورت ارسال این تسلیحات از ایران به روسیه گزینه تحریم‌های فوری وجود خواهد داشت. اگرچه تحریم‌های ایران مربوط به ممنوعیت خرید و فروش موشک‌های بالستیک منقضی شده، اما تحریم‌های چندجانبه قبلی می‌توانند بر اساس «بند غروب» که در قطعنامه ۲۲۳۱ مشخص شده دوباره به اجرا گذاشته شوند.
با وجود این، بیانیه وزارت خارجه روسیه نشان می‌دهد که مسکو ممکن است به دنبال تأمین موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد ایران برای تقویت زرادخانه خود جهت ادامه حملات نظامی علیه اوکراین باشد.
خود روسیه نیز همچنان به تولید موشک و پهپاد ادامه می‌دهد، اما حملات مداوم به اوکراین، منابع تسلیحاتی این کشور را تحت فشار قرار داده است. زمستان سال گذشته، زمانی که مسکو شروع به استفاده از پهپادهای ایران کرد، هزار فروند از این پهپادها طی شش ماه پرتاب شدند. تنها در ماه سپتامبر حدود ۵۰۰ پهپاد علیه اهدافی در اوکراین پرتاب شد که یک رکورد جدید به شمار می‌رود.
اگر مسکو اکنون موشک‌های کوتاه‌بُرد از ایران دریافت کند، اوکراین ممکن است با فشار بی‌سابقه‌ای مواجه شود، اما هنوز تردید وجود دارد که این موشک‌ها به دست روسیه برسد.
آنتوان مرداسوف پژوهشگر امور سوریه در مؤسسه خاورمیانه می‌گوید، «فکر نمی‌کنم که لغو تحریم‌ها تأثیر زیادی بر امکان ارسال موشک‌های بالستیک ایران به روسیه داشته باشد.»
مرداسوف به «بیزینس اینسایدر» گفت، در حالی که مسکو «تا حد امکان به سلاح‌های با دقت بالا» نیاز دارد، اما «نمی‌خواهد کاملاً به تهران وابسته شود. همچنین روس‌ها تردید دارند که با یکی از دشمنان سرسخت اسرائیل یا رقیب اصلی کشورهای عربی خلیج فارس در منطقه [جمهوری اسلامی] یک اتحاد نظامی استراتژیک برقرار کنند.» البته وی تأکید می‌کند «احتمال اتفاقات پیش‌بینی نشده وجود دارد، اما در حال حاضر در مورد امکان تأمین موشک‌های ذوالفقار و سایر موشک‌های ایران برای روسیه تردید دارم.»
به ویژه پس از آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ نشانه‌هایی وجود داشت که رژیم ایران امیدوار بود ۲۲ فروند جنگنده سوخو-۳۵ از روسیه دریافت کند. جمهوری اسلامی همچنین امیدوار است که در ازای صادرات پهپاد به روسیه و کمک به ساخت آنها در آنجا، مسکو مجوز تولید سایر تجهیزات نظامی روسیه در ایران را صادر کند.
با وجود «بازی‌های سیاسی» درگیر در قرارداد دریافت سوخو-۳۵ اما مرداسوف معقتد است شاید این قرارداد «در میان‌مدت یا حتا بلندمدت» اجرا شود. اما این نکته را هم افزود که وقتی مسکو هنوز درگیر جنگ با اوکراین است کمتر احتمال دارد که ماشین‌های زرهی یا هلیکوپتر به ایران صادر کند.
روسیه در ماه اکتبر اذعان کرد که جنگ سبب فشار بر صنعت تسلیحات این کشور شده و به همین علت نیازهای ارتش را در اولویت قرار داده است. بر این اساس، مسکو قالب جدیدی را برای صادرات تسلیحات، از جمله انتقال فناوری قابل توجه‌تر، پیشنهاد کرده است.
رئیس شرکت دولتی تسلیحات «روزوبرون اکسپورت» در ماه اکتبر گفت که قراردادهای مشارکت فناوری با کشورهای خارجی «فرصت‌هایی را برای راه‌اندازی تولید در مقیاس کامل در قلمرو خود و توسعه پایگاه صنعتی خود ارائه می‌دهد.»
این شرکت مدت‌ها پیش مجوز تولید نسخه سفارشی جنگنده‌های سوخو را برای هند صادر کرد. گزارش‌هایی مبنی بر علاقه ایران به ساخت این هواپیماها تحت نظارت روسیه وجود داشت. تهران همچنین ممکن است بخواهد تانک‌های T-72 و T-90 نیز بسازد.
فرزین ندیمی تحلیلگر دفاعی و امنیتی در مؤسسه «واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک» با اشاره به تبادلات فناوری میان جمهوری اسلامی و روسیه می‌گوید: «ایران مدت‌هاست رویای به راه افتادن خط تولید هواپیمای جنگنده و تانک را در سر می‌پروراند، اما اینکه آیا همکاری میان ایران و روسیه در حوزه موشکی به سایر حوزه‌ها گسترش پیدا کند باید منتظر ماند و دید.»
در پایان این گزارش آمده اگر مسکو موشک‌های خود را از طریق ایران تأمین کند، ممکن است با فشار بی‌سابقه‌ای مواجه شود، اما هنوز تردید وجود دارد که این موشک‌ها به دست روسیه برسند.
برگرفته ای از سایت کیهان لندن، ۲۲ نوامبر ۲۰۲۳