عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران، روز جمعه ۲۴ فروردین، هشدار داد که با تکمیل پروژه سدسازی داپ در کشور ترکیه، سهم ایران از منابع آبی حوضه آبریز ارس تا ۳۰ درصد کاهش خواهد یافت و این مساله تهدیدی بزرگ برای امنیت غذایی کشور خواهد بود.
فرشید شکرخدایی به ایلنا گفت: «قطع یا کاهش آورد رودخانه مرزی ارس از سوی ترکیه، منجر به مشکلات جدی برای تامین آب شرب و کشاورزی مناطق پایین‌دست در ایران می‌شود و می‌تواند تامین حقابه‌های تاریخی، قانونی و عرفی اراضی پایاب رود ارس، چه در کشور ایران و چه در کشور جمهوری آذربایجان را با مخاطرات جدی مواجه کند. این اتفاق همچنین در دوره آبگیری مخازن سدها هم به‌صورت مقطعی، چالش‌های جدی در منطقه ایجاد می‌کند و درنهایت کار به جایی می‌رسد که به‌علت خشکسالی، با پدیده مهاجرت مردم در دست‌کم سه استان اردبیل و آذربایجان‌های شرقی و غربی مواجه خواهیم شد.»
حوضه آبریز کورا-ارس میان ایران، جمهوری آذربایجان، ارمنستان و ترکیه مشترک است، اما ساخت سدهای متعدد بر روی دو رودخانه کورا و ارس و سرشاخه‌های آن‌ها در کشورهای منطقه با هدف تولید برق، آبیاری اراضی کشاورزی، تامین آب شرب، کنترل سیلاب و حمل‌ونقل با ظرفیتی بالغ بر ۲۵ میلیارد متر مکعب، موجب شده است تا میزان آب ورودی این رودخانه به دریای خزر در مجموع ۶۷ درصد کاهش یابد.
شکرخدایی افزود: «کاهش حقابه از حوضه آبریز رودخانه ارس، علاوه بر تاثیر بر آب شرب، از حاصلخیزی زمین‌های کشاورزی در ایران و سایر کشورهای پایین‌دست این حوضه نیز خواهد کاست. علاوه بر این، تهدیدی برای امنیت غذایی کشور است و شکل‌گیری پدیده مهاجرت، ازجمله چالش‌های قابل پیش‌بینی در حوضه رود ارس خواهد بود. همچنین کاهش آورد سالانه این رودخانه می‌تواند به افزایش غلظت آلاینده‌ها در رودخانه، خشک شدن اراضی پیرامون رودخانه، شکل‌گیری کانون‌های گردوغبار، بلااستفاده ماندن بسیاری از اراضی کشاورزی مانند کشت‌وصنعت‌های موجود در منطقه به‌دلیل محدودیت آب، کاهش منابع تامین آب شرب سکونتگاه‌ها و فشار بیشتر به آب‌های زیرزمینی و درنتیجه تشدید فرونشست زمین، کاهش ورود آب به دریای خزر و اختلال در زادآوری آبزیان دریای خزر و غیره منتهی شود.»
بنابر پژوهش‌های قبلی کمیسیون توسعه پایدار اتاق بازرگانی ایران، با توجه به افزایش بهره‌برداری‌ها و ایجاد سازه‌های مختلف آبی در بالادست حوضه‌های آبریز، به‌ویژه در ترکیه، و همچنین کاهش بارش برف و باران و حجم آب ورودی، به‌ویژه در حوضه‌های آبریز ارس، لازم است ایران در چارچوب دیپلماسی آب اقدام‌های جدی‌تری بکند.
علاوه بر افزایش ایجاد سازه‌ها و سدهای آبی، به‌ویژه ایجاد ۱۴ سد در کشور ترکیه در سال‌های اخیر و پروژه آناتولی شرقی موسوم به داپ (DAP)، ارمنستان نیز یکی از کشورهای تهدیدکننده حقابه ایران در ارس شناخته می‌شود.
آلودگی آب رودخانه ارس، به‌ویژه درپی فعالیت‌های معدنی و نیروگاه اتمی متسامور ارمنستان، باعث کاهش میزان و کیفیت آورد رودخانه ارس شده است و ممکن است در آینده دسترسی به منابع آب رودخانه ارس را محدودتر کند.
بخش عمده‌ای از بحران آب در ایران به‌دلیل سو‌ءمدیریت، بی‌توجهی به محیط زیست، نادیده گرفتن پیامدهای انتقال آب میان‌حوضه‌ای، و بخشی از آن نیز ناشی از کاهش بارندگی و همچنین سدسازی در کشورهای دیگر ازجمله در ترکیه و افغانستان و جلوگیری از ورود آب رودهای بزرگ مرزی و مشترک به خاک ایران است.
چالش آب‌های فرامرزی مشترک از رایج‌ترین چالش‌های بین‌المللی است و از آنجا که این مناقشات جنبه‌های متعدد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی دارد و با موضوع حاکمیت ملی کشورها مرتبط است، حل‌وفصل آن‌ها پیچیدگی‌های فراوانی دارد که تنها با دیپلماسی موفق و پرداخت امتیازهایی به کشورهای همسایه امکان‌پذیر خواهد بود، اما در شرایط فعلی که جمهوری اسلامی با بیشتر همسایگانش تنش سیاسی دارد و تحریم‌های گسترده غرب نیز اقتصاد آن را در وضعیتی بحرانی قرار داده است، دست‌یابی ایران به یک صلح آبی پایدار با کشورهای منطقه دست‌نیافتی به نظر می‌رسد.
رگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی، ۱۳ آپریل ۲۰۲۴