خبرگزاری اسوشیتدپرس دوشنبه، ۲۲ مه (اول خرداد)، با انتشار عکس‌هایی، از فعالیت جمهوری اسلامی ایران برای ساخت یک مرکز جدید هسته‌ای زیرزمینی در نزدیکی سایت نطنز خبر داد.
به گزارش این خبرگزاری، تصاویر ماهواره‌ای که کارشناسان تجزیهوتحلیل کرده‌اند، نشان می‌دهد که در نزدیکی قله‌ای در رشته‌کوه‌های زاگرس واقع در مرکز ایران، کارگران در حال ساختن تاسیساتی در عمق زمین‌اند که احتمالا از دسترسی آخرین سلاح آمریکایی طراحی‌شده برای تخریب چنین مکان‌هایی، فراتر است.
عکس‌ها و ویدیوهای آزمایشگاه «پلنت پی‌بی‌سی» Planet PBC بیانگر حفر تونل در کوه نزدیک سایت هسته‌ای نطنز است. این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران اینک با توقف احیای مذاکرات برجام مواجه شده و گزارش‌ها حاکی از تولید و غنی‌سازی اورانیوم نزدیک به سطوح تسلیحاتی است.
در این شرایط، کارشناسان معتقدند که تاسیسات جدید زیرزمینی ایران، تلاش‌های غرب را برای جلوگیری از توسعه احتمالی بمب هسته‌ای تهران، پیچیده می‌کند.
کلسی داونپورت، از مدیران انجمن کنترل تسلیحات مستقر در واشنگتن، هشدار داد که تکمیل چنین تاسیساتی « سناریو کابوس‌واری خواهد بود که به پیچیدگی‌های موجود می‌افزاید». او تاکید کرد: «با توجه به اینکه ایران تا حدی به ساخت بمب نزدیک شده است، هر گونه اقدام جمهوری اسلامی در جهت تشدید عملیات، خطر درگیری با آمریکا و اسرائیل را افزایش می‌دهد.»
از زمان پایان یافتن توافق هسته‌ای در دولت ترامپ، ایران گفته است که اورانیوم را تا ۶۰ درصد غنی‌سازی می‌کند. با این حال، بازرسان به‌تازگی دریافتند که جمهوری اسلامی ایران ذرات اورانیومی با خلوص ۸۳٫۷ درصد تولید کرده است و فقط یک قدم کوتاه تا رسیدن به آستانه ۹۰ درصد اورانیوم با درجه تسلیحاتی فاصله دارد.
به گفته رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، فوریه سال جاری، بازرسان بین‌المللی تخمین زدند که ذخایر اورانیوم ایران بیش از ۱۰ برابر زمان دولت اوباما است و تهران اورانیوم غنی‌شده کافی برای ساخت «چندین» بمب هسته‌ای در اختیار دارد.
جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده، و نیز بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، گفته‌اند که به ایران اجازه نمی‌دهند سلاح هسته‌ای بسازد. کاخ سفید در بیانیه‌ای گفت، «معتقدیم که دیپلماسی بهترین راه برای دستیابی به این هدف است»، اما او همچنین گفته است که «هیچ گزینه‌ای را از روی میز حذف نکرده‌ایم».
جمهوری اسلامی ایران همواره تلاش برای دستیابی به سلاح هسته‌ای را تکذیب می‌کند. با این حال، مقام‌های تهران اینک آشکارا از توانایی خود برای ساخت سلاح اتمی سخن می‌گویند.
نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد در پاسخ به پرسش‌های اسوشیتدپرس در مورد ساخت‌و‌ساز جدید گزارش‌شده، مدعی شد که «فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران شفاف، و تحت پادمان‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است». با این حال، سال‌ها است که ایران دسترسی بازرسان بین‌المللی را به تاسیسات هستته‌ای خود محدود کرده است.
تهران ادعا می‌کند که تاسیسات جدید، جایگزین مرکز تولید سانتریفیوژهای روی زمین در نطنز خواهد شد که در ژوئیه ۲۰۲۰ دچار انفجار و آتش‌سوزی شد. ایران این حادثه را به اسرائیل نسبت می‌دهد.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مستقر در وین، به پرسش‌های مربوط به تاسیسات جدید زیرزمینی ایران در اطراف نطنز پاسخ نداد. تهران نیز هیچ توضیح بیشتری درباره این تاسیسات نداده است. این در حالی است که اگر تهران قصد وارد کردن اورانیوم به آن مکان داشته باشند، باید آن را به آژانس اعلام کند.
تصاویر و گزارش‌ها حاکی از آن است که پروژه جدید زیرزمینی ایران در کنار تاسیسات نطنز در حدود ۲۲۵ کیلومتری جنوب تهران در حال ساخت است. این عملیات در حالی انجام می‌شود که فعالیت سایت نطنز در فلات مرکزی ایران که از محافظت شدید سپاه پاسداران برخوردار است، از دو دهه پیش محل نگرانی بین‌المللی بوده است.
عکس‌های ماهواره‌ای که آزمایشگاه پلنت پی‌بی‌سی در آوریل گرفته است و کارشناسان اسوشیتدپرس آن‌ها را تحلیل کرده‌اند، نشان می‌دهد که ایران در «کوه کلنگ» در جنوب سایت هسته‌ای نطنز، مشغول ساخت‌و‌ساز است.
مجموعه‌ای از تصاویر که مرکز مطالعات منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای جیمز مارتین تجزیهوتحلیل کرده است، نشان می‌دهد که چهار ورودی از سمت دامنه کوه حفر شده است، دو ورودی به سمت شرق و دو ورودی دیگر در غرب، که هر یک شش متر عرض و هشت متر ارتفاع دارند.
به گفته کارشناسان این مرکز، ایران احتمالا تاسیساتی را در عمق ۸۰ تا ۱۰۰ متری زمین می‌سازد. این تجزیهوتحلیل، نخستین بررسی این مرکز است که عمق تونل در حال ساخت را بر اساس تصاویر ماهواره‌ای تخمین می‌زند.
گزارش‌های جدید در شرایطی منتشر می‌شود که موسسه علوم و امنیت بین‌الملل مستقر در واشنگتن، سال گذشته تخمین زد که این تونل‌ها می‌توانند حتی عمیق‌تر نیز باشند.
کارشناسان می‌گویند ساخت‌و‌ساز‌های ایران نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران احتمالا می‌تواند از تاسیسات زیرزمینی در کنار ساخت سانتریفیوژ، برای غنی‌سازی اورانیوم نیز استفاده کند. سانتریفیوژهای لوله‌ای‌شکل که در آبشارهای بزرگی از ده‌ها ماشین قرار گرفته‌اند، به سرعت گاز اورانیوم را برای غنی‌سازی آن می‌چرخانند. چرخش بیشتر آبشارها، به ایران امکان می‌دهد که به سرعت اورانیوم را تحت حفاظت کوه غنی‌سازی کند. بر این مبنا، عمق تاسیسات نگران‌کننده است، زیرا شناسایی و دسترسی به آن‌ها بسیار سخت‌تر خواهد بود.
استیون دی لا فوئنته، از کارشناسان بررسی‌کننده تونل جدید ایران، در این زمینه تاکید کرد: «نابود کردن چنین تاسیساتی با استفاده از سلاح‌های معمولی، بسیار سخت‌تر خواهد بود.»
تاسیسات جدید نطنز احتمالا از تاسیسات فردو نیز عمیق‌تر خواهد بود. فردو از دیگر سایت‌های غنی‌سازی ایران است که در ۲۰۰۹، ایالات متحده و دیگر رهبران جهان، فعالیت آن را افشا کردند. در آن زمان نیز فاش شدن این تاسیسات و توانایی ایران برای دور نگه داشتن برنامه هسته‌ای خود از حمله‌های هوایی، موجب هراس و نگرانی غرب شد.
به گفته ارتش آمریکا، وجود این‌گونه تاسیسات زیرزمینی، باعث شد که ایالات متحده بمب جی‌بی‌یو ۵۷ را بسازد که می‌تواند دست‌کم به ژرفای ۶۰ متری زمین نفوذ کند. با این حال، مشخص نیست که چنین بمب‌هایی بتوانند به تاسیسات عمیقی که ایران احداث کرده است، آسیب برساند.
داونپورت، کارشناس هسته‌ای، نیز معتقد است که هدایت برنامه هسته‌ای ایران به اعماق زمین، خطر دستیابی این کشور را به سلاح هسته‌ای افزایش خواهد داد. او در این زمینه همچنین اشاره کرد: «خرابکاری‌ها در سایت‌های هسته‌ای ایران، ممکن است برنامه هسته‌ای این کشور را در کوتاه‌مدت به تاخیر اندازد، اما این راهکار بادوام و بلندمدتی برای محافظت در برابر جمهوری اسلامی مجهز به سلاح هسته‌ای نیست.»
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی، ۲۲ آپریل ۲۰۲۴