دومین مناظره انتخابات چهاردهمین دوره ریاست‌جمهوری ایران عصر پنجشنبه ۳۱ خرداد از شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی با محور «خدمت‌رسانی عدالت‌محور دولت» پخش شد، مفهومی که دستگاه‌های تبلیغاتی جمهوری اسلامی دولت ابراهیم رئیسی را با آن تعریف می‌کنند.
مسعود پزشکیان، محمدباقر قالیباف، سعید جلیلی، علیرضا زاکانی، امیرحسین قاضی‌زاده‌هاشمی و مصطفی پورمحمدی، شش کاندیدای این دوره از انتخابات، به سوالاتی در زمینه اقتصاد پاسخ دادند.
تاکنون واکنش فضای مجازی فارسی‌زبان به این مناظره بسیار سرد و بی‌تفاوت بوده و جز تعداد مشخصی از کاربران که به گروه‌های سیاسی تعلق دارند و در این چند روز فعال بوده‌اند، واکنش چندانی در فضای مجازی به چشم نمی‌خورد.
برخی کاربران نیز نوشته‌اند که فارغ از رویگردانی کلی جامعه از صندوق رأی، مناظره‌ها در این دوره بسیار کسل‌کننده و حرف‌های نامزدها، تکراری است و حتی رغبتی برای تماشا در میان مردم ایجاد نمی‌کند.
شماری از چهره‌های شناخته‌شده حوزه رسانه و فعالان سیاسی، از سطح «نازل» نامزدهای انتخابات، ناتوانی در ارائه ایده‌های خلاقانه، اتهام‌افکنی بدون سند و تکرار مکررات از سوی آنها گلایه کرده‌اند.
ایسپا، مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران که به جهاد دانشگاهی وابسته است، با انتشار گزارشی نوشته که بیش از ۷۳ درصد جامعه آماری یک نظرسنجی گفته‌اند که اصلاً مناظره اول را تماشا نکرده‌اند.
نزدیک به ۳۶ درصد پرسش‌شوندگان نیز گفته‌اند که اصلاً اخبار مربوط به انتخابات ریاست‌جمهوری را دنبال نمی‌کنند.
امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، یکی از پنج نامزد اصولگرای این انتخابات، در اظهارات خود گفت که «الان ۳۰ درصد جامعه ایران کمتر از ۱۲ میلیون در آمد دارند و نیازمند کمک هستند».
به گفته او، «در برخی خانوارها حتی یک شاغل نیست و برخی هم شغل موثری ندارند. لذا اقدام اساسی توسعه شغل و شاغل کردن حداقل یک نفر از اعضای خانواده و ارتقای وضعیت درآمدی مشاغل است».
آقای قاضی‌زاده هاشمی دو برنامه اصلی خود در این زمینه را «انتقال دارایی‌های در اختیار دولت، مثل شرکت و سهام و زمین، به مردم» و «اصلاح سازوکارهای مندرج در هدفمندی یارانه‌ها» اعلام کرد که به گفته او «ناقص انجام شده است».
او تصریح کرد در دولت احمدی نژاد ارزش یارانه ۴۵ دلار بود که در دولت حسن روحانی به سه دلار کاهش یافت و به ادعای او، در دولت ابراهیم رئیسی ۱۱ دلار شد.
محمد باقر قالیباف، دیگر نامزد اصولگرا و رئیس مجلس شورای اسلامی، در سخنان خود گفت که «از ابتدا نه در یارانه ها هدفمند عمل کردیم و نه شیوه انجام آن درست بود. در دولت چهاردهم باید به آن توجه کنیم».
او با بیان این‌که «بخش قابل توجهی از خانوارهای ما زندگی‌شان به سختی می‌گذرد»، تاکید کرد که «رئیس‌جمهور آینده مسئول است که ضمانت کند که این موضوع حل شود».
آقای قالیباف افزود که «حفظ قدرت خرید خانوار مستقیماً به عهده رئیس‌جمهور است که باید از پس آن بربیاید و پاسخگو باشد».
مصطفی پورمحمدی، سومین نامزد اصولگرایان، با انتقاد از نحوه توزیع یارانه‌ها در کشور گفت که «الان وقتی نگاه می‌کنیم این حجم توزیع یارانه و اقدام ما موجب آسایش طبقات محروم نشده و مشکلات اقتصادی زیادتر شده است».
او با بیان این‌که «الان ۱۰-۱۱ سال است که اقتصاد ما قفل شده»، تصریح کرد که «ما منابع نداریم و این مشکل مهمی است».
آقای پورمحمدی با اشاره به تشدید تحریم‌ها علیه ایران در سال‌های گذشته، به نامزدهای دیگر این انتخابات انتقاد کرد و گفت که آنها «یا بی‌توجه بودند به تحریم یا برای خنثی‌سازی که اقتصاد مقاومتی بود اقدامی نکردند. آنها که دور این میز هستند درگیر بودند ولی کاری نکردند».
او افزود: «برای تحریم و برای خنثی‌سازی آن کاری نکردیم و حالا داریم نسخه می پیچیم؟»
دولت دونالد ترامپ اردیبهشت ۹۷ از توافق هسته‌ای با ایران موسوم به برجام خارج شد و تمامی تحریم‌های تعلیق‌شده علیه ایران را بازگرداند و تحریم‌های سنگینی را علیه تهران به اجرا گذاشت.
این توافق در ازای محدود شدن برنامه هسته‌ای ایران به رفع تحریم‌ها علیه کشور منجر شده بود.
مذاکرات هسته‌ای برای احیای برجام با هدف بازگشت ایران و آمریکا به این توافق نیز از تابستان ۱۴۰۱ بدون نتیجه به پایان رسید.
توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی طی سال‌های گذشته هدف انتقادات شدید اصولگرایان بوده است. احیای این توافق در دوران وزارت خارجه حسین امیرعبداللهیان در دولت ناتمام ابراهیم رئیسی هیچ پیشرفتی نداشت.
امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، علیرضا زاکانی و سعید جلیلی، سه نامزد چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری، از جمله مخالفان سرسخت احیای برجام هستند.
اظهارات آقای پورمحمدی با انتقاد علیرضا زاکانی، دیگر نامزد اصولگرا، روبرو شد که گفت او «آدرس غلط» می‌دهد.
او اظهار داشت: «ما کشوری ثروتمندیم. مشکل‌مان این است که این ثروت را درست توزیع نمی‌کنیم. آدرسی که آقای پورمحمدی می‌دهد غلط است. زیاد توجه نکنید. بیراهه است. کل این شعارها قبلاً داده شده است».
آقای زاکانی که شهردار تهران است، افزود: «این صحبت‌ها که می‌شود از موضوع جلسه ما خارج است و معلوم نیست چقدر به کار مردم بیاید».
مسعود پزشکیان، تنها نامزد اصلاح‌طلبان، نیز در مورد یارانه‌ها گفت که «جمعیت زیر خط فقر ما بدتر شده که بهتر نشده است» و «مرزها و حاشیه‌ها وضع‌شان به شدت خراب است».
او راه‌حل این مشکلات را ایجاد «زبان مشترک و نگاه مشترک» دانست و گفت که باید اختلافات را کنار بگذاریم.
به گفته این نامزد انتخابات، «بانک‌ها ۵۵ درصد وام را به تهران می‌دهند و بقیه را به باقیمانده کشور. این یعنی توسعه در تهران و اطراف تهران و عدم توسعه در بقیه نقاط کشور».
آقای پزشکیان تاکید کرد که «با هماهنگی کارشناسان و مدیران و مردم باید نسخه نوشته شود وگرنه یک قسمتی را درست می‌کنیم و بقیه جاها را تخریب».
سعید جلیلی، دیگر نامزد اصولگرایان، در اظهارات خود گفت: «وظیفه دولت این است که اگر منابعی دارد به بهترین و عادلانه‌ترین شکل توزیع کند».
او تصریح کرد: «اگر ما دو خانواده را در همین تهران مقایسه کنیم یا در نقطه دیگر کشور. یک خانواده که سه خودرو دارند و یک خانواده ۴ نفره بی خودرو. آن کسی که سه خودرو دارد، درآمدی که دارد ۱۲ برابر آن کسی است که هیچ خودرویی ندارد به لحاظ دریافت یارانه».
در ادامه این مناظره، نامزدها به انتقاد از اظهارات یکدیگر پرداختند و مصطفی پورمحمدی خطاب به نامزدها گفت: «الان بخشی از مسائل مهم کشور را این آقایان نمی‌خواهند بپذیرند. مگر می‌شود چنین چیزی؟»
او در مورد مواضع سعید جلیلی درباره تحریم گفت: «یادم است در شورای عالی امنیت ملی در سال ۹۵، من مفصل صحبت کردم درباره مشکلات اف‌ای‌تی‌اف؛ ایشان پایان جلسه گفت اگر تو مسئول باشی ما قبول داریم ولی بقیه آقایان را قبول نداریم. ما باید اصل موضوع را حل کنیم!»
در دولت حسن روحانی، مباحثات طولانی برای پیوستن به اف‌ای‌تی‌اف انجام شد تا ایران در فهرست سیاه این گروه قرار نگیرد، اما در پی مخالفت شدید اصولگرایانِ حاکم بر مجلس، این امر محقق نشد.
گروه ویژه اقدام مالی (اف‌ای‌تی‌اف) اسفند ۱۴۰۲ اعلام کرد که ایران همچنان در فهرست سیاه پولشویی این گروه باقی خواهد ماند و از کشورهای عضو خواست از جمله در قبال ایران اقدامات نظارتی مضاعف و ضروری را اتخاذ کنند.
آقای پورمحمدی در مورد پزشکیان گفت: «این آقای پزشکیان در ستادشان غلغله است و همه منتظر پست! وقتی برجام مطرح شد شیپور پیروزی زدید! من موضعم مشخص است و معتقدم از هر روزنه استفاده کرد. ولی آقایان گفتند همه مشکلات حل می‌شود و از فرصت خنثی‌سازی تحریم استفاده نکردند».
او افزود: «همین آقای قالیباف، در این چهارسال باید تلاش می‌کردید در مجلس! الان ۲۵ برنامه مهم در سند توسعه معطل است برای یک تصمیم. شماها باید پاسخ مسئولیت‌تان را بدهید. شما که از آسمان نمی‌آیید».
علیرضا زاکانی در ادامه وقت خود به تنها نامزد اصلاح‌طلبان حمله کرد و گفت: «مشاوران آقای پزشکیان در جلسه‌شان گفتند که دولت آقای رئیسی سه سال فلاکت‌بار بود. خود آقای پزشکیان نماینده و وزیر و … بودند؛ بهتر است پاسخگو باشند به جای توصیه‌های اخلاقی».
اشاره او به اظهارات محمدجواد ظریف، وزیر خارجه پیشین جمهوری اسلامی در دولت حسن روحانی، است که روز ۲۹ خرداد با متهم کردن جریان اصولگرا به سنگ‌اندازی در مقابل برجام گفته بود: «بارها می‌توانستیم برجام را زنده کنیم تا مردم در فلاکت زجر نکشند».
آقای ظریف با اشاره به بالا رفتن فروش نفت ایران در دولت ابراهیم رئیسی، مدعی شده بود: «این‌که فروش نفت بالا رفته کار دوستان نبوده، بلکه وقتی بایدن آمد سیاست‌اش این شد که پیچ تحریم‌ها را شل کند؛ بگذارید ترامپ برگردد ببینید دوستان چه می‌کنند».
علیرضا زاکانی در بخش دیگری از سخنان خود، دوره هشت ساله ریاست‌جمهوری حسن روحانی را «سیاه» خواند که به ادعای او، «کشور را به باد داد و سه سال دولت آقای رئیسی از آن هشت سال بهتر است و شهید رئیسی از رئیسی زنده موثرتر است».
شهردار تهران گفت که محسن پزشکیان «همان مسیر دولت حسن روحانی را دنبال می‌کند» و افزود: «وقتی از درون اتاق‌های شیشه‌ای و ماشین‌های آنچنانی مسیر را دنبال کردند، در سال ۹۲ بدهی‌شان ۲۰۵ هزار میلیارد بود ولی وقتی تحویل دادند ۱۳۰۰ هزار میلیارد تومان بدهی داشتند. بودجه یک سال را آقای روحانی پیشخور و دولت را بدهکار کرد».
آقای پزشکیان در پاسخ به حملات زاکانی، نموداری را جلوی دوربین نشان داد و گفت که «این وضعیت سفره مردم است، در دولت آقای رئیسی روز به روز بدتر شده است».
او تاکید کرد که «من وزیر دولت آقای خاتمی بودم آن‌موقع ثبات بهتر بود یا الان؟»
این نامزد اصلاح‌طلبان در مورد ستاد خود هم گفت: «هر کسی به ستاد من بیاید می‌پذیرم چون می‌خواهم رای بگیرم. اما آنچه عمل می‌کنم سیاست‌های مقام رهبری است و به آن عمل می‌کنم. خط قرمز من است».
آقای پزشکیان افزود: «اگر می‌خواهیم مشکل حل شود باید با مردم صادق باشیم. شعار دادن که سخت نیست. همه‌اش گفتیم فلان کار را می‌کنیم ولی نکردیم».
محمدباقر قالیباف در بخش دیگری از این مناظره، مصطفی پورمحمدی را خطاب قرار داد و گفت «من هم معتقدم تحریم کاغذپاره نیست و به کشور آسیب می‌زند. با مذاکره موافقم منتها مذاکره یک روش مبارزه است».
او در پاسخ به این نکته پورمحمدی که مجلس در مورد تحریم‌ها «اقدام نکرد» گفت: «در شورای عالی امنیت ملی مصوب شد که مجلس قانونی بگذارد و این قانون تصویب شد. آقا [خامنه‌ای] هم فرمودند این قانون به نفع کشور و مردم و صنعت هسته‌ای است و کشور را از بلاتکلیفی بیرون آورده».
موضوع تحریم‌ها و مدیران ناکارآمد و نقش آنها در مشکلات اقتصادی و اتلاف منابع از محورهای اختلاف بین نامزدها در مناظره دوشنبه‌شب بود
قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» آذرماه ۱۳۹۹ به تصویب مجلس و تایید شورای نگهبان رسید.
این قانون دولت حسن روحانی را در میانه مذاکرات اتمی با غرب به آغاز غنی‌سازی اورانیوم با غلظت ۲۰ درصد و تعلیق اجرای پروتکل الحاقی مکلف کرد.
محمد باقر قالیباف در ادامه مدعی شد که قبل از قانون مجلس، «۳۰۰ هزار بشکه نفت صادر می‌کردیم و امروز شده یک میلیون و ۵۶۰ هزار بشکه».
مصطفی پورمحمدی این اظهارات آقای قالیباف را رد کرد و گفت این افزایش «به خاطر قانون مجلس نبوده است. به خاطر بحث رقابت چین و آمریکا بوده و … نفت را ارزان‌تر فروختیم و تازه پولش را نگه می‌دارد تا آقای زاکانی برود از همان‌جا قرارداد ببندد و… آیا تورم کنترل شده؟ نقدینگی کاهش یافته؟ باید عمیق‌تر و جدی‌تر نگاه کنیم».
دور سوم مناظره به بحث «نظام تعلیم و تربیت» و «جلوگیری از مهاجرت فارغ‌التحصیلان دانشگاهی» اختصاص داشت.
امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی در این دور از مناظره از مصطفی پورمحمدی و محسن پزشکیان خواست تا بحث‌های کلی را کنار بگذارند و بگویند «قبلاً در جاهایی که بوده‌اند، چه کار کرده‌اند؟»
او گفت: «شماها وزیر بهداشت و درمان و دادگستری بودید؛ شما چه کار کردید؟ هی نگوییم باید و نباید…»
قاضی‌زاده هاشمی در ادامه آماری در مورد آموزش و پروش ارائه داد و مدعی شد که «در دولت آیت‌الله رئیسی، ۲۹۵ هزار معلم بعد از کرونا جذب شده‌اند».
محمدباقر قالیباف نیز گفت که در ۱۵ سال گذشته «۱۵-۱۶ وزیر در حوزه آموزش و پرورش جابجا کرده‌ایم؛ مدیر عطاری را این‌قدر عوض می‌کنیم که یک وزارت‌خانه را این‌طور تصمیم می‌گیریم؟»
مصطفی پورمحمدی هم با بیان این‌که «آموزشوپرورش جای رقابت جناحی نیست»، اظهار داشت: «بسیاری از محتواهای آموزشی و روش تدریس را به خود اساتید و معلمان واگذار کنیم. نظام آموزشوپرورش ما باید عوض شود».
علیرضا زاکانی نیز گفت که قوی‌ترین وزیر او وزیر آموزشوپرورش خواهد بود.
مسعود پزشکیان در این زمینه گفت که «باید مدارس دولتی همان خدماتی را بدهند که مدرسه یک مسئول به فرزند او می‌دهد».
سعید جلیلی هم اظهار داشت: «پیشرفت با عدالت به‌دست می‌آید؛ همه مردم باید بتوانند در پیشرفت کشور نقش ایفا کنند. هر استعدادی بتواند در مدرسه ای که بهتر آن را شکوفا می کند حضور یابد».
وعده قالیباف برای «دیوار شرق کشور»
در بخش جمع‌بندی این مناظره محمد باقر قالیباف گفت که واردات خودرو را حتما انجام خواهیم داد تا صنعت خودرو در داخل ایران رقابتی شود.
او همچنین تصریح کرد برای برقراری امنیت باید در مرز ایران و پاکستان دیواری کشیده شود.
آقای قالیباف گفت: «امروز اتباع غیرمجاز آسیب‌های اجتماعی جدی در حوزه مواد مخدر، اشتغال، طلاق و… همه آسیب‌های جدی ریشه در شرق کشور دارد.»
مسعود پزشکیان در پاسخ به امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی گفت، من در دولت محمد خاتمی وزیر بودم مردم هم خودشان وضع خودشان را در دوران خاتمی را می‌دانند و اگر آن دوران خوب نبوده به همین کاندیداها برای ادامه وضعیت کنونی رای بدهند..»
او تصریح کرد که مشکل کشور در مدیریت ارشد است و ۹۰ درصد مشکل مدیریت ارشد است.
آقای پزشکیان اضافه کرد: «مردم ما هم مردم خوبی هستند. مردم الان پشت سر ما قضاوت درستی ندارند. ولی ما همه‌اش می‌خواهیم دیگران را محکوم کنیم. هر کس با مردم صادق باشد و به آنچه می گوید معتقد باشد قطعاً بقیه پشت سرش خواهند آمد. برای فقرزدایی باید به مردم باور داشته باشیم و آنها را مشارکت بدهیم.»
او تأکید کرد که از هر کسی بر اساس شایستگی استفاده خواهد کرد.
مسعود پزشکیان گفت، ایران نیازمند اصلاحات است و چنین اصلاحاتی براساس عدالت، شایستگی و کارايي قرار دارد.
این نامزد اصلاح‌طلب در ادامه تاکید کرد عدالت در خصوص اقلیت‌های مذهبی در ایران رعایت نشده است.
او با اشاره به تبعیض قومی در ایران گفت مناطق سنی‌نشین ضعیف‌ترند و سیاست‌های در قبال آنها «ظالمانه» بوده است.
انتخابات زودهنگام ریاست‌جمهوری ۱۴۰۳ قرار است روز هشتم تیرماه برگزار شود.
برگرفته ای از سایت رادیو فردا، ۲۱ ژوئن ۲۰۲۴