پس از آنکه شورای جهانی بافت‌ها و بناهای تاریخی (ایکوموس) درخواست ثبت جهانی «هگمتانه و مرکز تاریخی همدان» را تعلیق کرد، بخش مرکز تاریخی همدان از این پرونده حذف و محدوده هگمتانه برای بررسی مجدد به یونسکو ارسال شد.
بر اساس گزارش رسانه‌های داخلی ایران، ایکوموس پرونده ثبت جهانی منظر فرهنگی هگمتانه و مرکز فرهنگی همدان را اشکال‌دار دانسته و آن را به‌طور موقت رد کرده است.
در پی این تصمیم، اداره‌کل روابط عمومی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: «ملاحظات یونسکو در پرونده ثبت جهانی منظر تاریخی هگمتانه و مرکز تاریخی همدان با تمرکز بر ثبت جهانی هگمتانه مرتفع و پرونده آن در معاونت میراث فرهنگی تکمیل شد.»
علیرضا ایزدی، مدیرکل ثبت و حریم میراث معنوی و طبیعی وزارت میراث فرهنگی، نیز ضمن تایید این موضوع گفت که پرونده اولیه ثبت جهانی هگمتانه و مرکز تاریخی همدان در فرایند بررسی کمیته میراث جهانی با «ملاحظات محتوایی» روبرو شد و پس از آن، کمیته بررسی موضوع در وزارت میراث فرهنگی تصمیم گرفت که مرکز فرهنگی همدان را از این پرونده حذف کند.
به گفته ایزدی، پرونده ثبت جهانی هگمتانه در دستور کار اجلاس آتی ثبت جهانی قرار خواهد گرفت. اجلاس آتی یونسکو مرداد ۱۴۰۳ در دهلی‌نو برگزار می‌شود.
مقام‌های میراث فرهنگی درباره جزئیات دلایل رد پرونده ثبت جهانی هگمتانه و مرکز فرهنگی همدان توضیح زیادی نداده‌اند اما بر اساس گزارش میراث‌باشی، از آنجا که مرکز تاریخی همدان در حریم هگمتانه قرار دارد، احتمالا ایران برای پذیرفتن پرونده هگمتانه مجبور شده است هگمتانه را به عنوان عرصه و محدوده مرکز تاریخی همدان را به عنوان حریم این اثر به یونسکو معرفی کند.
در حالی که مقام‌های میراث فرهنگی برای پیگیری ثبت جهانی هگمتانه و مرکز فرهنگی همدان به پاریس سفر کرده بودند، شنیده‌ها حاکی از آن است که ایکوموس با رد این پرونده به مقام‌های ایرانی توصیه کرده است که برای این پرونده «متنی منسجم» بنویسند؛ چرا که ایکوموس جهانی معتقد است سایت هگمتانه و بافت شهری یک خط منسجم و یک سناریو به‌هم‌پیوسته را دنبال نمی‌کنند.
کارشناسان میراث فرهنگی پیش‌تر تاکید کرده بودند که سایت هگمتانه و مرکز فرهنگی همدان برخلاف بافت تاریخی شهر یزد، یک خط منسجم ندارد و این دو با هم تفاوت‌هایی دارند که نمی‌توان آن‌ها را در یک پرونده جای داد.
اکنون به نظر می‌رسد در گزارش ایکوموس جهانی به یونسکو هم این ایراد نمود پیدا کرده است و احتمالا ایران باید هگمتانه را به عنوان هسته اصلی و عرصه ثبت جهانی کند و بافت تاریخی را به عنوان حریم جهانی پیشنهاد بدهد، چون از گزارش ایکوموس جهانی چنین استنباط می‌شود که آن‌ها بین این دو بخش انسجامی نیافته‌اند.
یونسکو یا پرونده را کلا قبول میکند، یا آن را برای برطرف کردن نواقص و ایرادها مرجوع (Refer) میکند. به این معنی که موضوع انتخابی را مناسب می‌داند، به شرطی که ایرادهای پرونده رفع شود.
اکنون نیز پرونده ثبت جهانی هگمتانه و مرکز فرهنگی همدان در یونسکو به اصطلاح Refer شده و در انتظار اصلاحات محتوایی است. حال آنکه رسانه‌های دولتی از مدت‌ها پیش با اطلاع‌رسانی تبلیغاتی از مراحل تکمیل پرونده ثبت جهانی هگمتانه و مرکز فرهنگی همدان، برای دولت سیزدهم دستاوردسازی می‌کردند.
کنشگران میراث فرهنگی می‌گویند وزارت میراث فرهنگی بدون بهره‌گیری از نظرهای کارشناسی عده‌ای خاص را برای توجیه اقدام‌هایش و قانع کردن یونسکو روانه کشورهای مختلف میکند، در حالی که این افراد حتی برای نگارش پرونده‌های ثبت جهانی هم آموزش‌های لازم را ندیده‌اند.
پرونده «ثبت جهانی هگمتانه و مرکز تاریخی همدان» با نام پیشین «منظر فرهنگی و تاریخی از هگمتانه تا همدان» پاییز ۱۴۰۲ برای ثبت در فهرست میراث جهانی به سازمان یونسکو ارسال شد و قرار است امسال درباره آن تصمیم‌گیری شود.
استان همدان بیش از یک هزار و ۸۰۰ اثر تاریخی و گردشگری دارد که بیش از هزار مورد آن‌ها ثبت ملی شده‌اند.
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت فارسی، ۱۶ جولای ۲۰۲۴