بر اساس اعلام شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران، قیمت هر لیتر بنزین از ساعت صفر ۲۴ آبان سه برابر افزایش یافت. بر این اساس قیمت بنزین سهمیه‌ای ۱۵۰۰ تومان و نرخ هر لیتر بنزین آزاد ۳ هزار تومان و هر لیتر بنزین سوپر ۳۵۰۰ تومان شد. بر اساس اين اطلاعیه، سهمیهء کامل ماه آبان سال ۱۳۹۸ همهء خودروها به کارت سوخت شخصی آن ها واریز شده و سهمیهء خودروهای شخصی به مدت ۶ ماه قابل ذخیره است. استفاده از سهمیه سوخت صرفا با استفاده از کارت هوشمند سوخت شخصی میسر خواهد بود.
همزمان محمد باقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه، اعلام کرد که افزایش قیمت بنزین و سایر حامل‌های انرژی در شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا تصویب شده است. بنا بر ادعای نوبخت ۱۰۰ درصد منابع حاصل از اصلاح قیمت‌ها و سهمیه‌بندی به صورت حمایت معیشتی به خانوارهای مورد نظر توزیع می‌شود.
بر همین اساس وزارت رفاه موظف شده فهرستی از ۱۸ میلیون خانوار برای دریافت کمک معیشتی تهیه کند. بناست که عیناً همهء منابع حاصل از افزایش قیمت حامل‌های انرژی بین خانوارهای یک نفره تا ۵ نفره پرداخت شود. نوبخت درباره جنبهء تورم‌زای افزایش قیمت حامل‌های انرژی کاملاً سکوت کرد.
اتخاد سیاست‌های اقتصادی تورم‌زا مانند افزایش قیمت بنزین و سایر حامل‌های انرِژی، میلیاردها تومان رانت به جیب صاحبان دارایی‌ها می‌ریزد و در همان حال فشارهای اقتصادی مضاعفی را بر تولیدکنندگان و خانوارها تحمیل می‌کند. فرشاد مومنی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی و کارشناس مسائل اقتصادی پیش از این هشدار داده بود که افزایش قیمت بنزین، فقر را به خانوارها تحمیل می‌کند: «بر اساس تجربه، از هر ۱۰ واحد فشاری که به مردم اعمال می‌شود، دولت ۳ واحد آن را جبران می‌کند. باید توجه داشت که یکی از کارکردهای سیاست‌های تورم‌زا این است که قدرت تاثیرگذاری حمایت‌های نقدی را کاهش می‌دهد.»
یکی از استدلال‌های طرفداران افزایش قیمت بنزین، مقایسه نرخ بنزین در ایران با کشورهای منطقه است. مومنی یادآوری کرد که اساس سنجش در اقتصاد نسبت قیمت‌ها با وضعیت درآمد خانوارها است و نه مقایسه قیمت‌ها با کشورهای همجوار: «نرخ موجود قیمت بنزین در ایران به نسبت هزینه خانوارها بین ۱٫۵ تا ۶ برابر کشورهای صنعتی و به ویژه کشورهای عربی نفتی خلیج فارس است.» اکنون با افزایش ۳۰۰ درصدی قیمت بنزین و سایر حامل‌های انرژی نسبت یاد شده یک شبه به ۵ تا ۱۸ برابر ارتقا می‌یابد.
بر اساس گزارش مرکز آمار، تا قبل از افزایش قیمت حامل‌های انرژی، برای دومین بار در دو دهه گذشته شاخص فلاکت در ایران از استاندارد ۵۰ درصد عبور کرده است. میانگین جهانی این شاخص تقریبا ۱۲ درصد است. با افزایش قیمت بنزین این شاخص از ۵۰ درصد هم فراتر خواهد رفت. معنای آن این است: در ازای دریافت ۵۰ تا ۲۵۰ هزار تومان یارانه، خانوارها تا بیش از دو و نیم برابر فقیرتر می‌شوند.
واکنش مردم و تلاش رسانه های وابسته
افزایش ناگهانی و دور از انتظار قیمت بنزین به میزان ۳۰۰ درصد به این معناست که خانوارهای ایرانی تا دو و نیم برابر فقیرتر می‌شوند. بر اساس ویدیوهایی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده شمار زیادی از شهروندان در شهرهای شیراز، بندر عباس، اهواز، ماهشهر، اصفهان، گچساران، خرمشهر، بابل، سیرجان، امیدیه، شوشتر، اندیمشک، قم، مشهد، بروجن و بهبهان به خیابان‌ها آمدند. بر همین اساس در بسیاری از این شهرها گروهی از معترضان با آتش زدن لاستیک خودروها، جاده‌ها را مسدود کردند.
برخی از شهروندان از حضور محسوس نیروهای انتظامی در جایگاه‌های سوخت در شهرهای بزرگ ایران خبر داده‌اند. شعاری که در بسیاری از شهرها تکرار می‌شد به خوبی بیانگر وضع عمومی مردم است: «ما دیگه خسته شدیم». اين شعارها رفته رفته از حد اعتراض به گران شدن بنزين گذشته است. شعار های «نترسید، نترسيد، ما همه با هم هستيم» و «توپ، تانک، فشفشه / آخوند بايد گم بشه» در بسياری از موارد رصد شده است. «ماشین‌ات را خاموش کن» هم از شعارهای ثابت در اعتراضات سراسری به افزایش قیمت بنزین و سایر حامل‌های انرژی بوده است. در اهواز اما معترضان در خیابان‌های شهر تجمع کردند. «اهوازی باغیرت، ماشین‌ات را خاموش کن» از شعارهای معترضان اهوازی بود. گزارش‌ها از درگیری مأموران با معترضان در این شهر خبر داده اند. اهواز در روزهای گذشته هم به خاطر مرگ مشکوک یک شاعر متشنج بود.
در مشهد معترضان اين شعارها حکايت از سياسی شدن تظاهرات کرده اند: «دیکتاتور حیا کن، مملکتو رها کن»، و «روحانی حیا کن، مملکتو رها کن».
اما رسانه های وابسته کوشيده اند آن را بی اهميت نشان دهند. در شبکه‌های اجتماعی فیلم‌های تأیید نشده‌ای از آتش زدن یکی دو جایگاه سوخت در استان اصفهان و آذربایجان منتشر شده است. وزارت کشور اعلام کرده که اوضاع در جایگاه‌های سوخت عادی است. در شبکه‌های اجتماعی خبرهای تأییدنشده‌ای از تجمعات پراکنده مردم در پمپ‌بنزین‌ها و نارضایتی آن‌ها از افزایش قیمت بنزین منتشر شده است.
در بامداد جمعه یک مقام آگاه در وزارت کشور وقوع آتش‌سوزی در برخی پمپ‌بنزین‌های استان اصفهان و آذربایجان را تکذیب کرد. این شخص به خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) گفت: «طبق بررسی‌های انجام شده و اخذ اخبار دقیق از تمام استانداری‌ها، تاکنون موردی مبنی بر بروز آشوب، تجمع، درگیری و آتش زدن پمپ‌بنزین‌ها در هیچ نقطه‌ای از کشور گزارش نشده است.»
نقش خامنه ای و روحانی
همزمان با اعلام افزایش قیمت بنزین، سایت‌ها و خبرگزاری‌های نزدیک به دولت فرازهایی از سخنان علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی درباره ضرورت اصلاح الگوی مصرف بنزین و دستور او برای افزایش قیمت بنزین را منتشر کردند، نشانه‌ای از این معنا که پشت درهای بسته اجماعی به دست آمده و دستور از بالا ابلاغ شده است.
حسن روحانی، در تلاشی برای ماهی گيری از آب گل آلود، صبح همين جمعه ۲۴ آبان، در دیدار با برخی اعضای دولت به مناسبت تولد پیامبر اسلام گفت که عده‌ای قصد داشتند قیمت بنزین در ایران را پنج برابر افزایش دهند اما دولت مانع شد زیرا اعتقاد داشت افزایش قیمت بنزین به پنج هزار تومان در هر لیتر بر زندگی و معیشت مردم اثر می‌گذارد و تورم‌زاست.
روحانی، در سخنانی متناقض، ادعا کرد که افزایش ۳۰۰ درصدی قیمت بنزین «به نفع مردم و اقشار تحت فشار جامعه» است و ممکن است «در حل مشکلات آنان مفید و مؤثر» باشد. او که سه‌شنبهء گذشته آشکارا اعلام کرده بود که دولت به سبب تحریم نفتی ایران ۴۵۰ هزار میلیارد تومان کسری بودجه دارد، روز جمعه شتاب زده خاطر نشان کرد که ظاهراً افزایش قیمت بنزین ربطی به کسری بودجه دولت ندارد: «هیچکس تصور نکند چون شرایط اقتصادی دولت سخت شده دست به این اقدام زده است تا بخواهد بودجه خود را جبران کند. هرگز اینطور نیست و ریالی از این پول به خزانه نخواهد رفت.»
تحليل شورای بازنشستگان ایران
شورای بازنشستگان ایران،روز جمعه ۲۴ آبان با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد افزایش بهای بنزین در وضعیت کنونی «بقایای توان زندگی مردم» را از بین خواهد برد. بازنشستگان که به‌گفته مقامات حکومتی بیش از ۶۰ درصد شان زیر خط فقر زندگی می‌کنند، بارها تظاهرات و اجتماعاتی را در اعتراض به وضعیت معیشت خود سازمان داده‌اند. آن‌ها آخرین بار روز ۱۹ آبان قصد تجمع مقابل مجلس و سازمان برنامه و بودجه را داشتند که نیروهای امنیتی از تجمع آنان جلوگیری کرده و شماری از بازنشستگان را دستگیر کردند.
شورای بازنشستگان خبر سه برابر شدن بهای بنزین را در کنار خبر چند روز قبل یعنی کشف یکی از بزرگترین ذخایر نفتی جهان با ظرفیت ۵۳ میلیارد بشکه در خوزستان، کنار هم گذاشته و آن را با دستمزدهای چند برابر زیر خط فقر حقوق بگیران مقایسه کرده و زندگی در این شرایط را سیمای واقعی حال و روز مردم دانسته‌اند که برای بقاء تلاش می‌کنند.
شورای بازنشستگان در ارتباط با چرایی افزایش بهای بنزین و تأثیر آن بر زندگی مردم نوشته است: «بدیهی‌ست که جامعه نمی‌تواند ساکت بنشیند حتی اگر پاسخ اعتراض‌شان چون همیشه هجوم نیروهای امنیتی باشد. فرجام این کشمکش اجتناب‌ناپذیر، تکلیف جامعه را یکسره خواهد کرد. این رویکرد اصلی است که حکومت عزم خود را جزم کرده که برای حل بحران سرمایه و تأمین نیازهایش، باز هم بیشتر و بیشتر به‌قول وزیرش، “تا جایی که مردم تحمل می‌کنند” دست در جیب مردم کند. شریان‌های سرمایه برای بقا و رونق در ایران راهی جز مکیدن از زندگی مردم نمی‌بیند. بی‌توجهی به مطالبات اقشار مختلف مردم، فقط هر روز عرصه را بر آنان تنگ‌تر کرده، فقر و فلاکت و آسیب‌های اجتماعی را نیز تا خصوصی‌ترین زوایای زندگی می‌کشاند.»
تأثیر بنیادی قیمت سوخت بر کل زندگی، شرایط برای اکثریت مردم اعم از حقوق بگیران و بازنشستگان و میلیون‌ها بیکار را در یک وضعیت بحرانی‌تر از قبل قرار خواهد داد. به‌گفته شورای بازنشستگان: «پیامد این تورم و گرانی، جدا از جست‌وجو در زباله‌ها، کارتن‌خوابی و ماشین‌خوابی برای لقمه‌ای نان، ناامنی و معضلات اجتماعی دیگری در جامعه مانند نزاع و خشونت، خودکشی، دگرکشی و سرقت که نشأت گرفته از سفره خالی‌ست، روزبه‌روز افزایش می‌یابد… فشارها آستانه تحمل مردم را پشت سر گذاشته‌اند و خشم متراکم شده مردم در آستانهء انفجار قرار دارد».
آخرين اخبار در اين مورد را در خبرگاه تعقيب کنيد.
۲۵ آبان ۱۳۹۸ – ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹