بازار لوازم خانگی در ایران روزهای پر تلاطمی را سپری می‌کند. از ظروف آشپزخانه گرفته تا لوازم خانگی برقی در بازار پرالتهاب لوازم خانگی ایران هر روز گران‌تر می‌شوند و کمیاب‌تر. بازاری که زیر فشار تحریم‌ها و سقوط ارزش ریال، توسط کالاهای قاچاق قرق شده است.
به گفته ستاد مبارزه با قاچاق کالا، دو سوم لوازم خانگی موجود در بازار، کالای قاچاق است. سخنگوی این ستاد گفته است، بر اساس برآوردهای نهادهای دولتی و مجلس، سال گذشته حدود سه میلیون و سیصد هزار دلار لوازم خانگی در ایران مصرف شده.
حمید رضا دهقانی‌نیا گفته است، حدود یک میلیون و یکصد هزار دلار از کل بازار مصرف لوازم خانگی، کالاهای غیرقاچاق و بقیه آن – یعنی دوسوم کل بازار، کالاهای قاچاق بوده است.
این در حالی است که دولت ایران از سال ۱۳۹۲، در بحبوحه دور قبلی تحریم‌ها علیه ایران با تصویب قانون مبارزره با قاچاق کالا و ارز، گام اول را برای جلوگیری از این پدیده روزافزون در ایران برداشت؛ قانونی که در عمل فاقد قدرت اجرایی لازم بود.
نکته مهم این بود که در همان سال، واردات کالاهای لوکس هم از سوی دولت ممنوع شد؛ و لوازم خانگی هم در فهرست دو هزار قلم کالای لوکس قرار گرفت. طرحی که از همان ابتدای تصویبش مورد انتقاد کارشناسان اقتصادی قرار گرفت – که هشدار داده بودند ممنوعیت کالاهای لوکس موجب افزایش چند برابری قیمت‌ها مخصوصا در بازار لوازم خانگی می‌شود.
حالا حدود هشت سال بعد، پیش‌بینی کارشناسان به واقعیت پیوسته است. با وجود اعمال محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های دولتی، لوازم خانگی خارجی با نشان‌های تجاری گوناگون از مبادی رسمی و غیررسمی وارد ایران می‌شود و در بازار یکه تازی می‌کند.
کالاهایی گران و کمیاب
بازار لوازم خانگی در یک دهه اخیر پستی و بلندی‌های زیادی داشته است. از گرانی و کمبود کالا در بازار گرفته، تا عرضه کالاهای بی‌کیفیت و قاچاقی که بدون خدمات پس از فروش به مشتریان گرفتار تحمیل می‌شوند. بازار این کالاها حالا با قیمت‌های لجام گسیخته و کمبود در مقابل تقاضای بالا مواجه است، و این موج که از حدود هشت سال پیش شروع شد، بی‌وقفه ادامه دارد.
نرخ تورم در بازار لوازم خانگی در یک دهه اخیر، به طور متوسط حدود ۱۰۰۰ درصد رشد داشته است. این یعنی قیمت کالاها و اقلامی از جمله تلویزیون ، یخچال و فریزر، ماشین لباسشویی و ماشین ظرفشویی – که از کالاهای پر مصرف هستند، دست کم ده برابر شده است.
در سال ۱۳۹۰ هزینه خرید یک دستگاه یخچال و فریز دو در، یک ماشین لباسشویی و یک ماشین ظرفشویی مارک ال جی، در مجموع ۴ میلیون تومان هزینه می‌برد، در حالی که همین کالاها امروز در بازار به قیمت بیش از ۴۵ میلیون تومان عرضه می‌شوند.
طبق گزارش‌های مرکز آمار ایران ، در سال ۱۳۹۷ نرخ تورم در بازار لوازم خانگی بیش از ۷۲ درصد، و در ۱۲ ماهه منتهی به مهرماه سال جاری (در مقایسه با مدت زمان مشابه سال گذشته) حدود ۷۰ درصد رشد قیمت را نشان می‌دهد.
این در حالی است که دست اندرکاران این بازار – از جمله فروشندگان، می‌گویند قیمت لوازم خانگی در سه سال گذشته بیش از ۳۰۰ درصد رشد داشته.
یک تحقیق میدانی از سوی نشریه اقتصاد آنلاین نشان می‌دهد که در ده ماهه نخست سال گذشته، قیمت انواع ماشین لباسشویی و ظرفشویی خارجی در بازار ایران بین ۷۰ تا ۲۲۰ درصد افزایش یافته است. به عنوان نمونه، ماشین ظرفشویی بوش از حدود ۳ میلیون تومان به ۷ میلیون و سیصد هزار تومان رسید. ماشین ظرفشویی کندی از ۳ میلیون به حدود ۸ میلیون تومان افزایش یافت. ماشین ال جی از ۲ میلیون و ۶۵۰ هزار تومان به بیش از ۸ میلیون و پانصد هزار تومان رسید.
بی شک تحریم‌ها و سقوط ارزش دلار، از عوامل کلیدی در افزایش نجومی قیمت لوازم خانگی در بازار ایران بوده است. درست در همین دوره زمانی، نرخ دلار در ایران تقریبا شش برابر شد. همزمان، شرکت‌های بزرگ خارجی از بیم تحریم‌های آمریکا از بازار ایران رخت بربستند و یکی بعد از دیگری رفتند.
براساس آمار موجود، بازار لوازم خارجی ایران در سال‌های اخیر، عمدتا در دست ۱۰ نشان تجاری اصلی خارجی از جمله شرکت‌های کره‌ای ال جی و سامسونگ بوده است. این دو شرکت کره‌ای – که نزدیک به یک دهه در ایران حضور داشتند، با بازگشتن تحریم‌های آمریکا ناچار به ترک بازار ایران شده‌اند. به گزارش بعضی رسانه‌های داخل ایران، تولید این دو شرکت بزرگ لوازم خانگی در سال جاری، نسبت به پارسال حدود یک پنجم کمتر شده.
جولان کالاهای قاچاق در غیاب شرکت‌های خارجی
در این آشفته بازار و در حالی که دولت واردات رسمی لوازم خانگی را ممنوع کرده، راه برای جولان کالاهای قاچاق در بازار لوازم خانگی هموارتر از همیشه است. بازاری پرسود و پرطرفدار که تشنه نام‌های تجاری آشنای خارجی است.
تحقیقات نشان می‌دهد که ده کالای خانوادگی پر طرفدار عبارتند از: کولر گازی ، مایکروویو، جاروبرقی، اتوبرقی، پکیج، چرخ خیاطی خانگی، ماشین ظرفشویی و لباسشویی، یخچال و فریزر.
این اقلام از یک سو به دلیل بازار گرمی که در ایران دارند، و از سویی دیگر ممنوعیت وارداتشان، به شکل قاچاق از کشورهای همجوار وارد می‌شوند. قاچاق لوازم خانگی تجارتی پرسود است که به گمان بعضی کارشناسان به شکل سازمان‌یافته و از راه‌های گوناگون، از جمله کولبری، لنج، و حتی از مسیر گمرک با اظهاراتی خلاف واقع قاچاق می‌شوند.
لوازم خانگی، به گفته مسولان یکی از پنج قلم کالای مهم وارداتی قاچاق به ایران است.
ورود بی رویه کالاهای قاچاق به ایران از یک سو تهدیدی جدی برای صنعت نیمه جان لوازم خانگی ایران است، و از سویی دیگر، مشکلی جدی برای مصرف کنندگان؛ مشتریانی که حالا برای خرید مایحتاج‌شان از سر ناچاری گاه به خرید کالاهای دست دوم تن می‌دهند.
با وجود بگیر و ببندهای دولتی، کالاهای قاچاق می‌آیند و به خصوص در سایت‌های اینترنتی عرضه می‌شوند.
به گفته محمد رضا شهیدی، دبیر انجمن صنفی تولیدکنندگان لوازم صوتی و تصویری، روزانه دست کم دو هزار دستگاه تلویزیون از یک نشان تجاری مشهور، به کشور قاچاق می‌شود. او گفته است: «به جرات می‌توان گفت هیچ سالی به اندازه امسال شاهد این حجم از قاچاق لوازم خانگی نبوده‌ایم.»
منبع: سایت بریتانیائی ایندیپندنت به زبان فارسی، ۳ فوریه ۲۰۲۰