نبود آمار دقیق از کودکان کار در ایران موجب شده است رقمی بین ۸ هزار تا ۷ میلیون، به عنوان تعداد کودکان کار در ایران اعلام شود.
انجام نشدن سرشماری کودکان کار و مشخص نبودن متولی ساماندهی آنها، موجب شده که مسئولان شناخت درستی از جامعه نه چندان کوچک آنها که در شهرهای بزرگ شکل گرفته و در حال رشد است نداشته باشند. آنها به تفکیک سن و جنسیت در شهرهای گوناگون شناسایی و ساماندهی نشده‌اند؛ حتی به درستی مشخص نیست که چه تعدادی از آنها را اتباع خارجی تشکیل می‌دهند و چه تعدادی را کودکان ایرانی؛ چه تعداد دارای شناسنامه‌اند و چه تعداد بدون شناسنامه؛ چند نفرشان زیر پانزده سال دارند و چه تعدادشان مدرسه نمی‌روند؟ همه چیز در حد حدس و گمان است.
از طرفی مدیرکل دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور، تعداد کودکان کار در ایران را ۸ هزار نفر اعلام می‌کند. از سوی دیگر نماینده مردم اصفهان، در مجلس شورای اسلامی، می‌گوید بین ۳ تا ۷ میلیون کودک کار داریم، یعنی یک فاصله ۴ میلیونی برای آمار خود قائل می‌شود.
محمد علی‌گو، چهارشنبه ۲۵ دی‌ماه، در جمع کارشناسان و نمایندگان اورژانس اجتماعی استان مازندران در ساری، عنوان کرد که این سازمان اکنون به تنهایی با ۸ هزار کودک کار و خیابانی در کشور مواجه است.
محسن نیرومند مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان اصفهان، ۵ شهریور امسال از آمار ۴۱۰ هزار نفری کودکان کار می‌گوید. او در هفتمین کنفرانس تخصصی حقوق کودک، با اشاره به گزارش سازمان بین‌المللی کار، گفت: « در جهان ۱۳۰ میلیون کودک کار هستند و در ایران ۴۱۰ هزار کودک کار داریم که حدود ۸ هزار نفر آنان در اصفهان، و۵۰ درصد آنها اتباع خارجی هستند.»
آقای نیرومند همچنین در این کنفرانس گفت: «درصد کودکان کار در ایران ۲/۱ درصد است.»
از سوی دیگر ناهید تاج الدینی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی، تعداد کودکان کار در ایران را بین ۳ تا ۷ میلیون نفر عنوان می‌کند. او تصریح کرده است: «برخی کارشناسان مسائل اقتصاد شهری آمار کودکان کار ایران را بین ۳ تا ۷ ملیون عنوان می‌کنند؛ ضمن این که این رقم برای تهران نیز ۲۰ هزار نفر تخمین زده می‌شود. اما به دلیل این که اغلب کودکان کار هیچ گونه ثبت هویتی ندارند، آمار دقیقی در این زمینه نمی‌توان ارائه کرد.»
کمی قبل‌تر هم در ۲۴ تیرماه ۹۸، شکرالله حسن‌بیگی، معاون سیاسی اجتماعی استاندار تهران، در حاشیه جلسه شورای اجتماعی استان تهران گفته بود: «در حال حاضر آمار دقیقی از تعداد کودکان کار در استان تهران نداریم؛ اما حدود ۱۰ هزار کودک کار در کل کشور وجود دارد که بیشتر آنها، یعنی حدود ۴ هزار کودک کار در استان تهران حضور دارند. و البته بیشتر آنها در شهر تهران هستند.»
درست یک سال پیش از این هم در ۲۶ مرداد ۱۳۹۶، حبیب‌الله مسعودی فرید، معاون اجتماعی سازمان بهزیستی کشور، در نشست خبری که در شیرخوارگاه معتضدی کرمانشاه برگزار شد، از شناسایی ۷۰ هزار کودک کار و خیابانی در کشور خبر داد.
مدیرکل بهزیستی خراسان رضوی نیز گفته است: «تاکنون ۶۶۵ کودک کار در استان شناسایی و برای ساماندهی تحویل بهزیستی شده‌اند که بیش از ۹۰ درصد آنها مربوط به کلان‌شهر ۳.۵ میلیون نفری مشهد هستند.»
آمار ارائه شده توسط مسئولان دولتی به قدری متفاوت است که به درستی نمی‌توان گفت در این زمینه اهمال صورت گرفته، یا به صورت عمدی آمار واقعی از تعداد کودکان کار در ایران منتشر نمی‌شود.
در خردادماه ۱۳۹۷ خبرگزاری ایسنا در گفتگویی با مدیر کل دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور، ضمن بررسی شرایط کودکان کار در ایران، آنها را در دسته‌بندی مجزا، به عنوان کودکان کار و کودکان خیابانی قرار داده بود. او با بیان این که بررسی‌ها و پژوهش‌ها نشان می‌دهد که در استان تهران ۹۵.۴ درصد از کودکان بعد از کار در خیابان به خانه خودشان برمی‌گردند، این مورد را مثبت ارزیابی کرده و گفته بود که این موضوع باعث کنترل نسبی این کودکان می‌شود. وی این گروه را کودکان کار دانسته و دسته دوم را، که محل کار و زندگیشان خیابان است، کودک خیابانی دانسته بود. شاید این دسته‌بندی دلیل وجود آمارهای متعدد در مورد کودکان کار و خیابان باشد.
جعفری با بیان اینکه بر حسب مطالعه انجام شده بر روی نمونه ۵۰۰ نفر در استان تهران، نزدیک به ۳۰.۵ درصد از کودکان کار و خیابان، دختر و ۶۹.۵ درصد آنها پسر هستند، گفته بود: «این آمار نشان می‌دهد نسبت پسران به دختران دو برابر است. همچنین یکی از معضلات ما در تهران و در مواجهه با کودکان کار، اتباع خارجی است. ۶۳.۷ درصد از این کودکان اتباع افغان و حدود چهار درصد از آنها تبعه پاکستان هستند. تنها نزدیک به ۳۶ درصد از این کودکان ایرانی هستند که در مراکز پذیرش شده و خدمات دریافت می‌کنند.»
پیمان‌نامه‌ای به نام کودک
بر اساس ماده ۳۲ پیمان حقوق کودک، که جمهوری اسلامی ایران نیز به آن پیوسته است، کشورهای طرف کنوانسیون، حق کودک را، برای مورد حمایت قرار گرفتن در برابر استثمار اقتصادی، انجام هر گونه کاری که برای کودک زیان‌بار باشد، مانع آموزش وی شود و یا برای بهداشت جسمی، روحی، معنوی، اخلاقی و پیشرفت اجتماعی کودک مضر باشد، به رسمیت می‌شناسند.
کشورهای طرف کنوانسیون اقدامات لازم قانونی، اجرایی، اجتماعی و آموزشی را در جهت تضمین اجرای این ماده به عمل خواهند آورد. در این راستا، و با توجه به مواد مربوطه در سایر اسناد بین‌المللی، کشورهای طرف کنوانسیون خصوصاً موارد ذیل را مورد توجه قرار خواهند داد:
الف) تعیین حداقل سن یا حداقل سنین برای انجام کار
ب) تعیین مقررات مناسب از نظر ساعات و شرایط کار
ج) تعیین مجازات‌ها و یا اعمال سایر ضمانت‌های اجرایی مناسب جهت تضمین اجرای مؤثر این ماده.
منبع: سایت بریتانیائی ایندیپندنت به زبان فارسی، ۱۳ فوریه ۲۰۲۰