در ابتدای سال گذشته تصمیم گرفتم گزارش‌های منظمی به صورت هفتگی حول بازار سرمایه ایران بنویسم. شاید دلیل اصلی نوشتن این گزارش‌ها آن بود که به طور عمیقی باور داشتم بازار سرمایه در سال ۹۸ بازدهی بسیار بالاتری را نسبت به سایر بازارها کسب می‌کند. در اولین سری از آن گزارش‌ها که در ۶ خردادماه سال گذشته در رسانه ایندیپندنت فارسی به چاپ رساندم، در حالت خوش‌بینانه باور به بازدهی نزدیک به ۱۰۰ درصدی بازار سرمایه در سال ۹۸ داشتم. اما شرایط کشور به سمتی رفت که بازار سرمایه حتی از انتظارها نیز بهتر عمل کرد. در این گزارش نیز نگارنده قصد دارد با نگاهی به گذشته حول متغیرهای کلیدی سال ۹۹ صحبت کند. هرچند که پیشاپیش باید گفت پیش بینی اساساً در حیطه کاری رمال هاست و اقتصاددانان عموماً حول روندهای بلندمدت نظر می دهند که آن نیز با خطاهای بزرگی همراه است.
بازده بازارها در سال ۹۸:
۱- ارز: در سال ۹۸ کمترین بازدهی نصیب دلار شد. دلار در سال ۹۸ با رشد نزدیک به ۱۲ درصدی قیمت، پایین‌ترین بازدهی را ثبت کرد و حتی بازدهی آن از سود بانکی بلندمدت یک‌ساله نیز کمتر بود. یورو بعد از دلار در جایگاه بعدی ایستاد. یورو در سال ۹۸ با رشد نزدیک به ۱۷ درصدی توانست بازدهی نزدیک به سود بانکی را به سرمایه گذاران خود هدیه دهد.
۲- سود بانکی: در جایگاه بعدی سود بانکی قرار می‌گیرد تا با بازدهی ۱۸ و در بعضی موارد ۲۰ درصدی بتواند بخش زیادی از سپرده های کشور را کماکان نزد خود نگه دارد. البته لازم به ذکر است تا تیرماه نیز خبرهایی از جذب سپرده در برخی از بانک‌های کشور با نرخ ۲۰ درصد و به صورت روزشمار نیز شنیده می‌شد؛ اما با نظارت بانک مرکزی می‌توان گفت هم اکنون در نظام بانکی کشور نرخ سودی بالاتر از ۲۰ درصد وجود ندارد.
۳- طلا و سکه: بعد از سود بانکی نوبت به طلا و سکه رسید. با توجه به رشد نزدیک به ۲۰ درصدی طلا در بازارهای جهانی، بازده طلا و سکه در بازارهای داخلی توانست از سود بانکی جلو بزند. یک گرم طلای ۱۸ عیار با رشد نزدیک به ۳۷ درصد در طول یک سال، بازده نسبتاً مناسبی نصیب سرمایه گذاران خود کرد. سکه تمام بهار آزادی نیز در آخرین شنبه سال با قیمت نزدیک به ۶ میلیون تومانی معامله شد و بازده حدوداً ۳۶ درصدی را برای سرمایه گذاران ارمغان بخشید.
۴- مسکن: با وجود اینکه هنوز آمار اسفندماه مسکن در دسترس نیست، در این نوشتار تورم نقطه به نقطه بهمن ماه مسکن در شهر تهران معیار قرار می‌گیرد. رشد ۴۴ درصدی مسکن در یک سال منتهی به بهمن ماه سال جاری، نشان از بازدهی بالاتر مسکن نسبت به طلا دارد؛ بنابراین مسکن تا اینجای کار بین کلاس‌های دارایی بررسی شده، بالاترین بازدهی را در سال ۹۸ کسب کرده است.
۵- بازار سرمایه: در سال ۹۸ بازده بازار سرمایه با اختلاف بسیار زیاد از سایر بازارهای مالی جلو زد. در این سال تا پایان آخرین شنبه سال شاخص کل بورس با رشد ۱۸۱.۴ درصد و شاخص کل فرابورس با رشد ۱۹۱.۶ درصدی همراه بود. در واقع اگر شما پول خود را در بانک سپرده گذاری می‌کردید و سالانه ۲۰ درصد به اصل و سود پول شما اضافه می‌شد، بعد از ۶ سال بازدهی در حدود بازدهی بازار سرمایه ایران در سال ۹۸ کسب می‌کردید.
بررسی متغیرهای کلیدی در سال ۹۸: برای بررسی وضعیت ایران در سال ۹۹ باید به متغیرهای کلیدی و روند رشد آن در سال ۹۸ اشاره ای کرد. از این رو دو متغیر رشد اقتصادی و رشد نقدینگی می تواند به ما در تحلیل شرایط سال ۹۹ کمک کند.
۱- رشد اقتصادی: همانطور که رئیس کل بانک مرکزی ایران در آخرین گزارش در صفحه اینستاگرام شخصی خود اعلام کرد، رشد اقتصاد غیرنفتی ایران در فصل سوم سال ۹۸ به عدد ۳.۳ درصد رسید. این در حالی است که رشد اقتصادی به همراه نفت نیز به عدد ۱.۲ درصد رسید که می‌تواند خبر بسیار خوبی برای اقتصاد کشور باشد. با توجه به عملکرد بسیار مناسب فصل پاییز، رشد اقتصادی غیرنفتی کشور در ۹ ماه ابتدایی سال ۱.۳ درصد بوده است که می‌تواند خبر بسیار خوبی برای ایران باشد. با وجود آنکه در آخرین ماه زمستان به دلیل انتشار ویروس کرونا در ایران و جهان احتمالاً بخشی از تولیدات صنعتی ایران کاهش پیدا کند؛ اما به نظر می‌رسد در فصل زمستان نیز کماکان رشد مثبت اقتصادی تکرار شود و بعید نیست در کل سال ۹۸ ایران رشد اقتصادی مناسبی داشته باشد.
۲- رشد نقدینگی: با توجه به رشد شدید قیمت دلار در سال ۹۷ و کسری بودجه سال ۹۸، دور از ذهن نبود که رشد نقدینگی در سال جاری کمی بیش از میانگین بلندمدت آن باشد. از این رو طبق آمار اعلامی توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، تا پایان آذرماه رشد نقطه به نقطه نقدینگی کشور به ۲۸.۲ درصد رسیده است. با توجه به مشکلات پیش آمده بابت کرونا، دور از ذهن نیست که رشد نقدینگی تا پایان سال به ۳۰ درصد نیز برسد. از این رو می‌توان کمی بهتر حول تورم سال آتی صحبت کرد.
سال ۹۹ چگونه خواهد بود؟
سال آتی برای آینده ایران بسیار سرنوشت ساز است، زیرا در سال آتی قرار است وضعیت انتخابات ریاست جمهوری تا حدی روشن شود و گروه‌های مختلف سیاسی در ایران برای کسب این کرسی تلاش خواهند کرد. برخلاف مجلس شورای اسلامی که به نظر می رسد در سال‌های اخیر بسیار ضعیف شده است و توانایی و قدرت کافی برای حل مسائل کلان اقتصادی را ندارد، پست ریاست جمهوری همچنان برای گروه‌های سیاسی جذاب است. از این رو حسن روحانی برای اینکه بتواند ردپایی از خود در ساختار قدرت ایران به جا بگذارد، باید سال آتی عملکرد اقتصادی خوبی از خود نشان دهد. نگارنده تصور می‌کند حتی افزایش قیمت دلار در سال ۹۸ می‌تواند یکی از دلایل کنترل تورم و بهبود رشد اقتصادی در سال ۹۹ باشد.
تورم: بودجه ای که خراب شد!!!
عده بسیار زیادی از تحلیل گران تصور می کنند ایران در معرض یک ابر تورم قرار دارد. شاید زمانی با وجود دلار ۴۲۰۰ این امکان وجود داشت، اما خوشبختانه با حرکت به سمت تک نرخی کردن قیمت ارز، ایران توانست از سیاه چاله ابر تورم بگریزد. از آنجا که احتمالا تنها پیشران رشد تورم در شرایط کنونی افزایش قیمت ارز است، رشد ۴۰ درصدی تورم به معنی رشد حداقل دو و نیم برابری قیمت ارز و رسیدن به قیمت ۳۷ هزار تومان برای هر دلار است. از این رو باید به تحلیل‌گرانی که پیش بینی تورم بالای ۴۰ درصدی برای سال آتی می کنند گفت به نظر شما قیمت ارز توانایی افزایش دو و نیم برابری را دارد؟ با توجه به متغیرهای کلیدی اقتصاد در سال ۹۸ و ۹۹ بعید به نظر می‌رسد این قیمت ها برای دلار در سال ۹۹ به صورت پایدار حفظ شود و حتی در صورت جهش قیمتی، دوباره شاهد کاهش قیمت در سطوح پایین تر و آرامش بازار باشیم.
از طرف دیگر زمانی که بودجه کشور توسط دولت به مجلس شورای اسلامی برده شد، ما شاهد یک بودجه کاملاً انقباضی بودیم، اما به سبب تغییراتی که در کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی داده شد، بودجه عملاً شاهد تغییرات بسیار گسترده ای بود و ما در حال حاضر نمی توانیم بودجه را یک بودجه انقباضی در نظر بگیریم و بودجه می تواند عاملی برای افزایش تورم باشد.
با توجه به نکاتی که گفته شد و فهم این موضوع که پیش بینی تورم در سال آتی بسیار سخت است، باید گفت احتمالاً شاهد کاهش تورم در سال ۹۹ باشیم. از این رو بازه ۲۰ تا ۳۰ درصد برای تورم سال آتی مناسب است.
رشد اقتصادی و رشد نقدینگی!!
با وجود انتقادات و اشتباهات گسترده در بودجه سال ۹۹، به نظر می رسد اگر مشکلات ناشی از بیماری کرونا آسیب های جدی به اقتصاد ایران وارد نکند، سال ۹۹ ایران می تواند به مدار رشد اقتصادی مثبت بازگردد و حتی رشد اقتصادی در بازه ۱ تا ۲ درصد را تجربه کند. در بعد رشد نقدینگی نیز با وجود مدیریت جدید بانک مرکزی و تغییرات مثبتی که در این ساختار می‌توان مشاهده کرد، بعید است کار از دست در برود و رشد بالاتر از میانگین را شاهد باشیم.
بررسی بازارهای مختلف در سال ۹۹
بعد از دو سال افزایش شدید در کلاس های مختلف دارایی و تورم بالاتر از رشد نقدینگی، به نظر می‌رسد سال ۹۹ به صورت کلی ما شاهد آرام‌تر شدن فضای اقتصادی کشور باشیم. از این رو بازده های بالای ۱۰۰ درصدی در هیچ کدام از کلاس‌های دارایی قابل حصول نخواهد بود. پیش بینی دقیق کلاس‌های مختلف دارایی تقریباً غیرممکن است. در این نوشته به جای پیش‌بینی دقیق قیمتی، بازدهی این دارایی ها را مقایسه کرده و بازده حدودی از آن را ارائه می‌دهیم. لازم به ذکر است با توجه به شرایط بسیار متغیر اقتصادی ممکن است هرکدام از این نکات گفته شده با چالش مواجه شود.
۱- بانک: با توجه به کاهش نرخ سود بانکی به حدود ۱۸ تا ۲۰ درصد در نظام بانکی کشور، عملاً سرمایه گذاری در این کلاس دارایی در سال جاری چندان جذاب نبود؛ اما با توجه به کاهش بازدهی سایر بازارها، بانک ممکن است بتواند بازدهی متناسب با سایر کلاس‌های دارایی در سال ۹۹ داشته باشد.
۲- بازار ارز: در سال آتی کماکان رشد قیمت ارز در بازه حدوداً ۱۵ تا ۲۵ درصدی پیش بینی می شود. کاهش قیمت نفت در ماه‌های پایانی سال ۹۹ احتمالاً منجر به کاهش بیش از پیش درآمدهای ارزی کشور می شود و رشد قیمت ارز نیز می تواند نتیجه تورم و کاهش درآمدهای نفتی کشور باشد.
علاوه بر نفت، کرونا نیز ممکن است صادرات ایران را در ماه های ابتدایی سال با مشکل روبه رو کند و تراز پرداخت ها را بیش از پیش تحت فشار قرار دهد. از این رو رشد قیمت ارز متناسب با سایر متغیرهای اقتصادی در سال ۹۹ دور از انتظار نیست.
۳- بازار مسکن: بعد از افزایش شدید قیمت ها در سال ۹۷ و ۹۸، به نظر می رسد بازار مسکن نیز نیاز به آرامش دارد. در واقع رشد شدید قیمت ها سبب شده است نقد شوندگی مسکن با مشکلات زیادی رو به رو شود، از این رو قدرت خرید خانوار ایرانی کشش شوک جدید قیمتی ندارد؛ اما رشد همگام با تورم و کمی کمتر برای مسکن قابل پیش بینی است.
۴- طلا و سکه: هنوز نمی‌دانیم رکود اقتصادی چقدر جدی است، اما اگر واقعاً متغیرهای واقعی اقتصاد را تحت تأثیر قرار دهد، باید شاهد یک رشد شدید در قیمت طلا باشیم. از این رو شاید به کسانی که قصد خرید ارز را دارند گزینه طلا را پیشنهاد دهیم.
۵- بازار سرمایه: با توجه به شرایط تورمی در سال آتی، همچنان بازار سرمایه می‌تواند مآمن مناسبی برای جذب سرمایه های خرد باشد. در صورتی که قیمت ارز رشدی محدود داشته باشد، احتمالاً باید شاهد رشد بیشتر بازار سرمایه باشیم. تجربه اخیر نیز نشان داد رشد ۳۰۰ درصدی قیمت ارز منجر به رشد ۵۰۰ درصدی بازار سرمایه شده است.
پول‌مان را کجا سرمایه گذاری کنیم؟
با توجه به آنچه گفته شد به نظر می‌رسد طلا و بازار سرمایه بتوانند در سال ۹۹ بالاترین بازده را در میان کلاس‌های مختلف دارایی کسب کنند. با این حال آنچه به سرمایه گذاران توصیه می شود تنوع بخشی به سبد دارایی (پورتفولیو) شخصی است تا در صورتی که اتفاقات عجیبی همچون اتفاقات سال ۹۸ رخ دهد، سرمایه خود را از دست ندهند.
منبع: سایت بریتانیائی ایندیپندنت به زبان فارسی، ۲۱ مارس ۲۰۲۰