گسترش اپیدمی کرونا مهمترین عامل سقوط قیمت نفت است. قیمت هر بشکه نفت برنت، طی یک ماه گذشته به دلیل سقوط تقاضای جهانی ناشی از توقف بسیاری از فعالیت های اقتصادی در جهان مانند پروازهای مسافربری و تردد خودروها، با یک سقوط ۵٣ درصدی روبرو شده است.
اظهارات بسیار کم خوش‌بینانه اخیر دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا درباره امکان ازسرگیری مجدد فعالیت‌های اقتصادی آمریکا در نیمه آوریل هم در سقوط امروز قیمت نفت تأثیر گذاشته است.
از سوی دیگر، پشت سر گذاشتن نقطه اوج اپیدمی کرونا به معنی ناپدید شدن خطر ویروس کرونا نیست. در عمل راه‌اندازی دوباره روند تولید با توجه به تدوام ویروس و بازیابی تعاملات تجاری و رسیدن به نقطه قبل از آغاز اپیدمی کرونا، چندین ماه طول خواهد کشید. افزون بر این با توجه به شرایط مالی بد بسیاری از شرکت ها و ورشکستگی تعداد بسیاری از آنها، بازیافتن شرایط گذشته به رغم طرح‌های بسیار گسترده کمک برای تحرک اقتصادی، به آسانی میسر نخواهد شد و نیاز به زمانی بسیار طولانی‌تر دارد.
جنگ نفتی عربستان و روسیه
جنگ نفتی بین عربستان سعودی و روسیه و به طور کلی داوهای ژئوپلتیک بین سه تولیدکننده بزرگ نفت در جهان، یعنی عربستان سعودی، روسیه و آمریکا به مشکلات بزرگ پیش‌آمده ناشی از گسترش ویروس کرونا اضافه شده است و چشم انداز نسبتاً تاریکی را در کوتاه و میان مدت برای بازار جهانی نفت رقم می زند.
توافق اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و روسیه، در اوایل مارس که تصمیم داشتند روزانه یک و نیم میلیون بشکه از تولید خود بکاهند، با اختلاف میان عربستان و روسیه شکست خورد. متعاقب آن بازارهای مالی جهان سقوط کرد که تا امروز ادامه داشته است.
تولید روزانه نفت عربستان در ماه‌های گذشته به طور متوسط ۹ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه بود ولی این کشور تصمیم دارد تا از اول ماه آوریل تولید روزانه خود را افزایش دهد و با تخفیف روانه بازار جهانی کند. این کشور ۱۲ میلیون بشکه در روز ظرفیت تولید دارد.
با توجه به کاهش بسیار شدید تفاضای جهانی نفت ناشی از گسترش ویروس کرونا، افزایش تولید عربستان و روانه کردن آن به بازارهای جهانی اشباع شده موجب کاهش بیشتر قیمت نفت در جهان خواهد شد.
قیمت منفی نزد برخی از تولید کنندگان نفت شیل در آمریکا
هم اکنون نفت ذخیره شده نزد شرکت‌های تولیدکننده نفت شیل آمریکا آنقدر زیاد است که به گفته بلومبرگ این شرکت ها برای خلاص شدن از هزینه انبارداری حاضرند که نفت ذخیره خود را با قیمت منفی بفروشند. یعنی نه تنها وجهی دریافت نکنند، بلکه مبلغی هم به خریدار پرداخت کنند تا از هزینه زیاد انبارداری خلاص شوند.
سقوط قیمت نفت موجب بروز بحران اقتصادی در بسیاری از کشورهای تولید کننده می‌شود
تداوم سقوط قیمت به اقتصاد کشورهای آفریقایی تولیدکننده نفت مانند نیجریه و الجزایر هم لطمه بزرگی وارد کرده است. افزون بر آنها کشورهای دیگر در جهان مانند قزاقستان و ونزوئلا نیز که به شدت به درآمدهای نفتی وابستگی دارند، با عمیق شدن بحران در اقتصادهای خود روبرو خواهند شد.
وضعیت اقتصادی ایران که تحت تحریم‌های شدید آمریکا قرار دارد، از بقیه کشورهای جهان خراب‌تر است
سقوط قیمت نفت به حدود ٢٠ دلار در هر بشکه در حالی است که در ایران پیش‌بینی اولیه بودجه سال ١٣٩٩ را بر مبنای صادرات یک میلیون بشکه نفت و با قیمت ۵٠ دلار در هر بشکه بسته شده است. این درآمد به هیچ‌وجه با واقعیات کنونی، امکان تحقق نخواهد داشت و دولت احتمالاً مجبور خواهد شد برای جبران کسری بودجه، دست به منابع “صندوق توسعه ملی” دراز کند و یا از بانک مرکزی استقراض کند.
بر اساس داده‌های اخیر سایت نفتی “اویل پرایس”، قیمت “نفت سنگین” ایران در سبد نفتی اوپک به زیر ١۵ دلار در هر بشکه سقوط کرده است؛ تازه این در حالی است که با توجه به تحریم‌ها خریداری برای نفت ایران در بازر سیاه باشد. با قیمت ١۵ دلاری برای تحقق پیش‌بینی بودجه ٩٩، ایران باید بیش از ٣ میلیون بشکه در روز نفت بفروشد تا پیش‌بینی درآمدهای لایحه بودجه سال ٩٩ این کشور محقق شود؛ امری که محال خواهد بود. در همین حال ایران یکی از کانون های اصلی ویروس کرونا در جهان است و دولت این کشور برای مقابله با این بحران ١٠٠ هزار میلیارد تومان به هزینه‌های جاری دولت در سال جدید اضافه کرده است.
صندوق بین‌المللی پول اعلام کرده در مجموع حدود ۸۰ کشور، از جمله ایران از این سازمان درخواست کمک مالی کرده‌اند که بی‌سابقه است.
منبع: سایت رادیو بین المللی فرانسه به زبان فارسی، ۳۱ مارس ۲۰۲۰