به نظر می رسد تحولات چند ماه اخیر عراق، وحدت و همبستگی گروه های شبه نظامی تشکیل دهنده حشدالشعبی را آسیب پذیر کرده و باعث افزایش اختلاف نظر میان رهبران نیروهای بسیج مردمی در عراق شده است. در سایه اختلافات اخیر، عادل عبد المهدی، نخست وزیر مستعفی عراق اعلام کرده است که بخشی از نیروهای حشدالشعبی از جمله “تیپ ابو الفضل العباس”، “گردان های امام علی”، “گردان های انصار المرجعیه” و “گردان های علی اکبر” که به مرجعیت عالی نجف وابستگی دارند؛ از حشدالشعبی جدا شده و به نیروهای مسلح عراق خواهند پیوست.
شکی نیست که خروج گروه های مسلح یاد شده افزون بر این که منجر به تضعیف قدرت نظامی حشدالشعبی می‌شود می‌تواند جاه طلبی برخی از جناح های سیاسی که می خواهند حشدالشعبی به عنوان یک نهاد نظامی مستقل و همتا با وزارت دفاع عراق باقی بماند را کاهش دهد. علاوه بر آن، تشدید تنش و اختلاف میان رهبران نیروهای حشدالشعبی، ممکن است مسیر انحلال حشدالشعبی و انحصار سلاح به دست دولت را بیشتر از پیش هموار کند.
در همین حال، گروه های مسلح یادشده خروج خود را از ساختار حشدالشعبی اعلام کرده و خاطر نشان کردند که جدایی شمار دیگری از گروه ها مسلح نیز تحت بحث و بررسی قرار دارد، اما در عین حال، هماهنگی میان آن ها و حشدالشعبی همچنان ادامه خواهد داشت. این گروه ها همچنان تأکید کردند که خروج آن ها از حشدالشعبی هیچ هدف سیاسی مشخصی در پی نداشته و تمام تلاش های آن ها در راستای خدمت به میهن و حمایت از منافع مردم عراق است.
البته اختلاف میان رهبران گروه های حشدالشعبی زمانی شدت گرفت که ابو فدک المحمداوی به عنوان جانشین و رئیس ستاد حشدالشعبی تعیین شد؛ همین امر باعث شد تا گروه های وابسته به آیت الله سیستانی مخالفت خود را با این تصمیم اعلام کنند و در صدد جدا شدن از حشدالشعبی شوند.
ناظران بدین باورند که پیوستن چهار گروه یاد شده به نیروهای مسلح عراق، می تواند ابعاد مختلفی را در پی داشته باشد که مهم ترین آن ها جدا کردن نیروهای مرجعیت از بقیه نیروها به ویژه گروه های نزدیک به ایران است که از پذیرش اوامر دولت سرپیچی می کنند؛ افزون بر این که این اقدام به درگیری های داخلی حشدالشعبی پایان می دهد.
در همین راستا، احسان الشمری، رئیس مرکز پژوهش های سیاسی در صحبتی که با ایندیپندنت عربی داشت، گفت: هرچند اختلاف نظر میان رهبران حشدالشعبی، تحول تازه ای نیست اما جدا شدن تیپ های وابسته به روحانیت نجف پرده از اختلافات داخلی حشدالشعبی بر می دارد، علاوه بر این که به نظر می رسد ابو فدک المحمداوی ممکن است بدون موافقت مرجعیت نجف به عنوان رئیس ستاد حشدالشعبی گماشته شده باشد. الشمری افزود: وابستگی ابو فدک المحمداوی به کتائب حزب الله عراق که دیدگاه آن با رویکرد اعتدال گرایانه آیت الله سیستانی همخوانی چندانی ندارد می تواند عامل اصلی تصمیم مرجعیت به جدا کردن تیپ های مزبور از ساختار حشدالشعبی باشد. از سوی دیگر، تصمیم آیت الله سیستانی به جدا کردن گردان های وابسته به مرجعیت می تواند به عنوان پیامی برای لزوم بازنگری در ساختار حشدالشعبی باشد، زیرا مرجعیت نجف از آغاز موافقت با تشکیل حشدالشعبی در سال ۲۰۱۴، تأکید داشت که این نیروها پس از انجام مأموریت مورد نظر بایستی به نیروهای امنیتی بپیوندند. همچنان مرجعیت نجف نمی خواهد نیروهایش در فهرست تحریم های که ممکن است در آینده علیه حشدالشعبی اعمال شود، قرار گیرند.
احسان الشمری در ادامه سخنانش گفت: جدا شدن گردان های وابسته به مرجعیت آقای سیستانی از حشدالشعبی و پیوستن آن ها به نیروهای امنیتی می تواند آینده حشدالشعبی را به عنوان یک نیروی مستقل با خطر فروپاشی رو به رو کند و زمینه را برای انحصار سلاح به دست نیروهای دولتی فراهم کند.
اما احمد الشریفی، کارشناس امور استراژیک، اظهار داشت که هدف از موافقت مرجعیت نجف با طرح ایجاد گروه های مسلح، تقویت نیروهای امنیتی عراق در برابر تهدید های نظامی بود که کشور را با چالش رو به رو کرده بود؛ نه این که حشدالشعبی به عنوان یک نیروی مستقل باقی بماند. وی افزود: مرجعیت نجف تأکید بر پیوستن همه گروه های شبه نظامی به نیروهای دولتی دارد و جدا کردن تیپ های وابسته به مرجعیت از حشدالشعبی نیز با در نظر داشت همین رویکرد صورت گرفته است و آیت الله سیستانی نمی خواهد گروه های مسلح را وارد تنش های سیاسی کند.
از سوی دیگر، هشام الموازنی، پژوهش‌گر سیاسی بدین باور است که مرجعیت نجف قصد دارد نیروهای وابسته به خود را از سایر گروه های مسلح به ویژه آن های که به ولایت فقیه اعتقاد دارند و از آیت الله خامنه ای تقلید می کنند، جدا کند، زیرا هدف مرجعیت نجف از فتوای جهاد کفایی و موافقت با تشکیل گروه های مسلح، تنها به منظور تقویت نیروهای امنیتی بود؛ اما دخالت این گروه ها در تنش های سیاسی برای مرجعیت نجف قابل پذیرش نیست. هشام الموازنی افزود: مرجعیت نجف با جدا کردن این نیروها از حشدالشعبی سعی دارد از فرو افتادن گروه های مسلح وابسته به خود در ورطه تنش های ایران و آمریکا جلوگیری کند؛ البته برای هیچ کسی پوشیده نیست که مرجعیت نجف هرگز گرایشی به سهم گرفتن در تنش های سیاسی را ندارد و سعی می کند از پیوستن به هر اقدامی که منجر به تشدید تنش های سیاسی و امنیتی شود، خودداری کند.
منبع: سایت بریتانیائی ایندیپندنت به زبان فارسی، ۲۵ آوریل ۲۰۲۰