انتشار دو پیام ویدئویی رامی مخلوف، پسردایی بشاراسد و همه‌کارۀ اقتصاد کشور، مجهولات تازه‌ای به معادلۀ قدرت در دمشق افزوده است: چگونه یکی از مهمترین شخصیت‌های اقتصادی رژیم به خود اجازه داده که پسرعمه‌اش، بشار اسد را مورد انتقاد قرار دهد؟ خانم هاله قضمانی روزنامه‌نگار شناخته‌شدۀ سوری-فرانسوی در روزنامۀ لیبراسیون دعواهای پشت پردۀ رژیم دمشق را شرح داده است…
در روزهای ٣٠ آوریل/١١ اردیبهشت و سپس ٣ مه/١۴ اردیبهشت، رامی مخلوف دو پیام ویدئویی در فیسبوک منتشر کرد. وی با لحنی به التماس و تهدید آمیخته، پسرعمۀ خود بشار اسد را خطاب قرار داد و از “بی‌عدالتی‌ها”یی که بر او رفته شکایت کرد. این پیام‌ها برای مردم سوریه که رامی مخلوف را به عنوان یکی از ارکان نظام و از مسئولان اصلی فساد در کشور می‌شناسند، غافل‌گیرکننده بود.
خانم هاله قضمانی در روزنامۀ لیبراسیون می‌نویسد: رامی مخلوف که ثروتش بین ۵ تا ١٠ میلیارد دلار ارزیابی می‌شود، از بیست سال قبل بر تمامی اقتصاد سوریه چنگ انداخته است. حتی گفته می‌شود که ۶٠ درصد از درآمدهای کشور در اختیار رامی مخلوف ۵٠ ساله و البته بشار اسد و نزدیکانشان است.
به نظر می‌رسد که موضوع اصلی دعوای کنونی، شرکت‌های “سیریاتل” و “ام.تی.ان” باشند که شبکه‌های موبایل کشور را در اختیار دارند. این دو شرکت متعلق به رامی مخلوف است اما وی در پیام‌های ویدئویی خود ادعا می‌کند که وزارت ارتباطات به عنوان عوارض چهار سال گذشته، مبلغ ۴٠٠ میلیون یورو از این شرکت‌ها طلب کرده است. مخلوف در پیام خود می‌گوید: “من حاضرم (این مبلغ را) پرداخت کنم”، و سپس خطاب به بشار اسد گوش‌زد می‌کند: “تو میدانی که در مقابل هر لیرهای که به دست آورده‌ام، یک لیره هم خرج ضعفا و امور بشردوستانه کرده‌ام”.
در پیام ویدئویی دوم، مخلوف نسبت به بازداشت چندتن از مسئولان شرکت‌های نامبرده اعتراض می‌کند و خطاب به پسرعمه‌اش می‌گوید: “آیا تو از یاد برده‌ای که کارمندان شرکت سیریاتل چه خدمات بزرگی به دستگاه‌های امنیتی کشور کرده‌‌اند؟” رامی مخلوف در پیام‌های خود به مداخلات و بی‌صلاحیتی “دیگران” اشاراتی دارد. کسانی که سوریه را از نزدیک می‌شناسند، معتقدند که منظور از “دیگران”، به ویژه خانم اسما اسد همسر رئیس جمهوری است.
هاله قضمانی می‌نویسد: اسما اسد، بعد از آن که از بهبود یافتنش از سرطان سینه به تفصیل سخن گفت و تبلیغات رسانه‌ای گسترده‌ای پیرامون بیماری‌اش به راه انداخت، به تدریج بیشتر و بیشتر وارد میدان اقتصاد سوریه شد. او حتی شخصاً ریاست “کمیسیون ویژۀ مبارزه با پول‌شویی” را به عهده گرفته است. هاله قضمانی باور دارد که “نخستین هدف خانم اسد، رامی مخلوف است”، زیرا مخلوف می‌تواند نماد فساد حکومتی باشد. در عین حال، اسما اسد می‌خواهد از آیندۀ فرزندان خود اطمینان یابد. پسر هفده سالۀ او و بشار اسد که “حافظ” نام دارد، به احتمال زیاد برای جانشینی پدر در نظر گرفته شده و بنابراین باید بتواند به لحاظ اقتصادی از نفوذ رامی مخلوف آزاد باشد.
یکی دیگر از دلایل اختلافات عمیق میان اسما اسد و رامی مخلوف، سنّی بودن خانم رئیس جمهوری است. این نکته از نگاه خاندان اسد که همگی علوی هستند، امتیازی منفی و مایۀ نگرانی محسوب می‌شود. شاید تأکید رامی مخلوف بر نفوذ “دیگران”، اشاره‌ای به مذهب متفاوت اسما اسد نیز در بر داشته باشد.
در این میان، نقش دیگرشخصیت کلیدی رژیم، یعنی برادر کوچک‌تر بشار اسد را نباید نادیده گرفت. ژنرال ماهر اسد که به عنوان یک نظامی خشن و طرفدار سرکوب شهرت دارد، ظاهراً در مغضوب شدن رامی مخلوف نقش مهمی ایفا کرده است. نویسندۀ مقالۀ لیبراسیون معتقد است که برادران اسد از نفوذ فزایندۀ رامی مخلوف در بین خاندان علوی نگران شده‌اند.
اما گذشته از دعواها و اختلافات داخلی، سرنوشت سوریه تا اندازۀ زیادی به سیاست‌های مسکو نیز وابسته است. هاله قضمانی می‌نویسد: از چند هفته قبل، مطبوعات نزدیک به کرملین نسبت به رواج فساد در درون رژیم دمشق ابراز بی‌صبری و بیزاری می‌کنند. گفته می‌شود که اخیراً بشار اسد یک تابلو نقاشی ٢٧ میلیون یورویی (اثر دیوید هاکنی) به همسر خود هدیه داده است. یک دیپلمات روس به اسم الکساندر آکسننکوف، با اشاره به این نوع رفتارهای معمول در حلقۀ قدرت دمشق، نوشته است: “روز به روز بیشتر معلوم می‌شود که رژیم دمشق به حکومت‌داری بدون فساد و جنایت تمایلی ندارد؛ یا شاید هم توانایی‌اش را ندارد”… معلوم نیست که مغضوب شدن رامی مخلوف با این نوع اظهار نظرهای روسی ارتباطی دارد یا خیر.
منبع: سایت رادیو بین المللی فرانسه به زبان فارسی، ۹ می ۲۰۲۰
تصویر: رامی مخلوف، پسردایی بشاراسد