مارک گارنو وزیر حمل و نقل دولت کانادا در یک کنفرانس ویدئویی اعلام کرد کانادا و کشورهای دیگری که اتباع آنها در هواپیمای اوکراینی پرواز شماره ۷۵۲ جان باخته‌اند همچنان در تلاش هستند تا جعبه سیاه این هواپیما را از ایران تحویل بگیرند. مارک گارنو در این کنفرانس گفت: «جعبه سیاه هنوز از ایران دریافت نشده و پیگیری‌ها برای گرفتن آن ادامه دارد.»
حوالی ساعت ۶:۲۲ دقیقه بامداد چهارشنبه ۱۸ دی/ هشت ژانویه، یک فروند هواپیمای مسافربری بوئینگ ۷۳۷ متعلق به خطوط هواپیمایی کشور اوکراین، شش دقیقه پس از بلند شدن از باند فرودگاه خمینی با ۱۶۷ مسافر و ۹ خدمه در محدوده شاهد شهر، هدف پدافند موشکی سپاه پاسداران قرار گرفت و سقوط کرد.
۱۴۶ نفر از مسافران جان‌باخته در این هواپیما ایرانی، ۱۰ نفر افغانستانی، پنج نفر کانادایی، چهار نفر سوئدی و دو نفر اوکراینی و ۹ نفر خدمه پرواز، تبعه کشور اوکراین بوده‌اند. پنج کشوری که اتباع آنها در این پرواز جان خود را از دست داده٬اند، خواهان روشن شدن حقیقت و برقراری عدالت در مورد عاملان شلیک به این هواپیما هستند.
علیرغم اینکه ایران تکنولوژی لازم برای بازخوانی جعبه سیاه این هواپیما را در اختیار ندارد، مقامات ایران تاکنون از تحویل آن به کشورهای دیگر خودداری کرده‌اند.
محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی ایران روز دهم فروردین ماه در یک برنامه رادیویی از توقف بازخوانی جعبه سیاه این هواپیما خبر داد و گفت که شیوع کرونا، کار بازخوانی جعبه سیاه را متوقف کرده است. او بدون اشاره به جزییات دقیق تأثیر شرایط کنونی بر روند بازخوانی جعبه سیاه هواپیمای اوکراینی، گفت: «اوکراین و شرکت سازنده، جز لاینفک بررسی سانحه هستند و به محض اینکه شرایط آماده شد، بازخوانی جعبه سیاه آغاز می‌شود. در حال حاضر و تا این لحظه بررسی میدانی، انجام آزمایش‌های قطعات پشت سر گذاشته است و کرونا کار را متوقف کرده است. بعد از این وضعیت این را دنبال می‌کنیم.»
مارک گارنو اما گفت که توقف بررسی‌ها درباره جعبه سیاه همزمان با بالا گرفتن بحران کرونا در ایران بوده و او و مقامات چهار کشور دیگر همچنان در تلاش هستند تا بتوانند این جعبه سیاه را از ایران تحویل بگیرند.
هیأت ایمنی حمل و نقل کانادا (TSB) پیش‌تر و در اواسط ژانویه/ اواخر دی ماه ۹۸ اعلام کرده بود که دولت ایران از این شرکت دعوت کرده تا در فرایند بازخوانی جعبه سیاه هواپیمای اوکراینی «هر زمان و هر جا» که اتفاق بیفتد، مشارکت کند.
این پیگیری‌ها در ماه‌های بعد اما به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا در ایران متوقف شد. از سوی دیگر اما در روزهای گذشته، سفیر اوکراین در کانادا با اشاره به لزوم به جریان افتادن دوباره تحقیقات درباره هواپیمای اوکراینی اعلام کرد که کشورش از روند بررسی جعبه سیاه این هواپیما «ناراضی» است.
از سوی دیگر، رف گودیل، مشاور ارشد دولت کانادا با اشاره به خودداری ایران از تحویل جعبه سیاه به کشورهای دیگر گفته است که تاکنون هیچ پیشرفتی در روند تحقیقات صورت نگرفته و «کانادا یا هیچ کشور دیگری قادر نیست پاسخ‌هایی را که جهان منتظر آن است، به تنهایی پیدا کند.»
تنها چند روز پس از ساقط شدن هواپیمای مسافربری اوکراینی، حسن رضایی‌فر، مدیر کل دفتر بررسی سوانح سازمان هواپیمایی ایران اعلام کرد جعبه سیاه بوئینگ ۷۳۷ اوکراینی به کشور دیگری تحویل داده نخواهد شد.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران هم روز ۲۵ بهمن ۹۸ در مصاحبه با شبکه خبری ان‌بی‌سی آمریکا اعلام کرد ایران نمی‌تواند اطلاعات جعبه سیاه هواپیمای اوکراینی را استخراج کند اما آن را در اختیار دولت‌های خارجی هم قرار نخواهد داد. او گفته بود: «طبق قانون هوانوردی بین‌المللی، ایران حق این را داشت که هدایت تحقیق درباره ساقط شدن هواپیما را بر عهده بگیرد، اما ایران به نرم‌افزارها و تجهیزات خاصی از آمریکا یا کشورهای غربی احتیاج دارد تا بتواند اطلاعات درون جعبه سیاه را رمزگشایی کند. ما درخواست کمک کردیم. چرا آمریکا به ما کمک نکرده است؟»
در یکی از تازه‌ترین اظهار نظرها در مورد ساقط شدن هواپیمای اوکراینی با موشک٬های سپاه پاسداران بر فراز آسمان تهران، محمود صادقی، نماینده تهران در مجلس دهم با انتشار توئیتی در حساب کاربری توئیتر خود نوشت امیر حاتمی، وزیر دفاع ایران در پاسخ به سوال او مبنی بر علت ناهماهنگی در شبکه یک‌پارچه پدافند هوایی که منجر به شلیک به هواپیمای اوکراینی و سرنگونی آن شد، اعلام کرده است «تخطی اپراتور» از «ضوابط»، عامل شلیک به هواپیمای اوکراینی بوده است.
در واکنش به این اظهارنظر، جواد سلیمانی، همسر الناز نبیئی، یکی از جان‌باختگان پرواز ۷۵۲، در حساب کاربری توئیتر خود نوشت: «اپراتور این سامانه، مدرس حرفه‌ای استفاده از آن در ایران و سوریه بوده است. چگونه ممکن است سهوا خطا کند؟» او در ادامه خطاب به این نماینده مجلس و وزیر دفاع ایران نوشت: «بهتر است از رهبرتان بپرسید چرا حریم هوایی ایران را نبستند و پروازهای همزمان با پرواز اوکراین را متوقف کردند؟ و پروازهای هم مسیرش را از مسیر اصلی منحرف کردند؟»
حدود پنج ماه از ساقط شدن هواپیمای اوکراینی توسط پدافند موشکی سپاه پاسداران می‌گذرد. در این مدت خانواده‌های جان باختگان به انحاء مختلف سعی در روشن شدن حقیقت و برقراری عدالت داشته‌اند. از آخرین اقدام‌های انجام شده برای دادخواهی از سوی انجمن خانواده‌های جان‌باختگان پرواز ۷۵۲، تنظیم یک دادخواست برای جلوگیری از بازگشت شرکت‌های هواپیمایی اروپایی به کریدورهای هوایی ایران است.
در این دادخواست که تحت عنوان «آسمان ایران امن نیست» منتشر شده، از اعضای اتحادیه اروپا، خطوط هوایی اروپایی و فعالان صنعت هوانوردی خواسته شده تا زمانی که حکومت ایران با نهادهای بین‌المللی در انجام تحقیقاتی دقیق و منصفانه برای روشن شدن ابعاد این فاجعه همکاری نکند، آنها نیز با پرواز هواپیماهای شرکت‌های هواپیمایی خود بر فراز خاک ایران موافقت نکنند.
این دادخواست تاکنون به امضای بیش از ۴۴ هزار نفر (تا زمان انتشار این گزارش) رسیده است.
منبع: سایت رادیو زمانه (مستقر در هلند)، ۲۹ ماه مه ۲۰۲۰