«امیل فیلتنبورگ» و «استفان وایکرت»، دو روزنامه‌نگار مستقل ساکن اوکراین در یک سلسله گزارش جدید برای «ایران‌وایر» به تشریح چشم‌اندازی از کمپین ضداطلاعات در روسیه و برخی از اطلاعات نادرستی که پس از شیوع ویروس کرونا از این کشور نشات گرفته است، می‌پردازند.
تظاهرات و شورش‌های فعلی در ایالات‌متحده امریکا، امکان دیگری در کنار موضوع همه‌گیری برای روسیه فراهم آورده است تا از افزایش تضاد و دوقطبی‌سازی در میان شهروندان امریکایی برای بی‌ثبات کردن این کشور بهره ببرد.
قتل «جورج فلوید» جرقه برای شروع ناآرامی‌ها توسط مردم خواهان عدالت بود. تنش‌ها میان تظاهرکنندگان و مدافعین اجرای قانون و نظم، در فضای سیاسی‌ای رخ می‌دهد که رییس‌جمهور «دونالد ترامپ» و «جو بایدن»، کاندیدای ریاست‌جمهوری هرکدام به یک روش کاملا متفاوت از دیگری، مشغول رسیدگی به این موضوع هستند. ایالات‌متحده امریکا همچنین در جدال با کووید-۱۹ است و هردو اینها موضوعاتی است که روسیه سعی می‌کند با بهره‌برداری از آن اختلاف افکنی و تفرقه را در میان امریکایی‌ها پیش ببرد.
«برایان فونسکا»، مدیر «موسسه جک دی.گوردن برای سیاست عمومی» در دانشگاه بین‌المللی فلوریدا (FIU) و پژوهشگر ضداطلاعات (گمراه‌سازی یا پخش اطلاعات دروغ و ساختگی) روسیه در امریکای شمالی و جنوبی می‌گوید: «ما در مورد کووید-۱۹ دیدیم که چگونه روسیه در هر دو سوی بحث، آتش بیار معرکه بود و به اختلافات و تفرقه میان امریکایی‌ها دامن می‌زد و با مهارت هر دو سوی جریان را اداره می‌کرد. اتفاق پیش‌آمده برای جورج فلوید این شانس را به روسیه داد تا در مورد مسائل نژادی در امریکا نیز وارد بازی شود.»
«کیت کاکس»، تحلیل‌گر ارشد در اتاق فکر سیاست جهانی «رند» معتقد است که روسیه با استفاده از فن‌آوری‌های جدید، در گمراه‌سازی با پخش اطلاعات جعلی و دروغ پیشرفته‌تر شده است. کاکس در ایمیل خود به «ایران‌وایر» می‌نویسد: «ترول‌های (اوباش اینترنتی) تحت حمایت روسیه، به‌طورمعمول با استفاده از شبکه‌های اجتماعی جنجال‌ها و اختلافات را در دو سو تشدید می‌کنند و با پررنگ کردن مسائل احساسی برای هر طرف و استفاده از الگوهای مکرر کلامی، حس نفاق را برمی‌انگیزانند.» او همچنین اشاره می‌کند که فعالیت‌های (ضداطلاعات) روسیه در طی انتخابات ریاست جمهوری امریکا در سال ۲۰۱۶ (۱۳۹۴ شمسی) از آنچه ما امروز می‌بینیم، پیشروتر بود.
کاکس اضافه می‌کند: «ضداطلاعات به یکی از ویژگی‌های اصلی بحران کووید-۱۹ تبدیل شده است. این شاید به مقیاس جهانی همه‌گیری مربوط است که بازیگران بیشتری را تحریک می‌کند تا برای پیشبرد برنامه‌های سیاسی خود از ضداطلاعات (گمراه‌سازی با پخش اطلاعات جعلی و دروغ) استفاده کنند. همچنین پیشرفت در یادگیری و مطالعه علمی الگوریتم‌ها و مدل‌های آماری مورداستفاده‌ی سیستم‌های کامپیوتری نیز مزید بر علت شده و کمپین‌های چندجانبه ضداطلاعات دسترسی به اطلاعات بدخواهانه و مخرب در پلت‌فرم‌های شبکه‌های اجتماعی را گسترش داده است.»
الگوهای رفتاری: یک ابزار قدرتمند برای روسیه
به‌راحتی می‌توان ضداطلاعات روسیه رو در محتوای رسانه‌های تحت کنترل دولت مانند «آرتی» و «اسپوتنیک» در نظر گرفت؛ اما در امریکا، روسیه بیشتر بر امکانات نامحدود ارائه‌شده توسط شبکه‌های اجتماعی تکیه دارد که منابع مرتبط به دولت را قادر می‌سازد تا پیام‌های دقیق خود را در عین مخفی نگاه داشتن منشا ارسال پیام، در شبکه‌های اجتماعی پخش کنند. این روش در زمان انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۶ امریکا مشهود بود و اکنون نیز روسیه از همین روش استفاده می‌کند.
فونسکا می‌گوید: «مم‌ها یا الگوهای رفتاری همراه با زبانی آتش‌افروز یا فتنه‌جو اغلب توسط روسیه استفاده می‌شود. آنها در استفاده از تصاویر ذهنی مردم بسیار خوب هستند و بر اختلافات بزرگ نژادی در امریکا سرمایه‌گذاری کرده‌اند. روس‌ها از الگوهای رفتاری و تصورات مردم برای دمیدن بر آتش خشم و ایجاد نفاق در جوامع استفاده می‌کنند. این همان روشی است که می‌بینیم در حال حاضر در مورد جورج فلوید و کوید-۱۹ در پیش گرفته‌اند.»
فونسکا می‌گوید روسیه همزمان هم متکی بر کارشناسان فنی با دانش استفاده از موثرترین پلت‌فرم شبکه‌های اجتماعی است و هم روانشناسانی که می‌توانند الگوهای رفتاری ویژه برای مطیع شدن مخاطبین موردنظر طراحی نمایند.
فونسکا اضافه می‌کند ارائه شواهد قابل تایید از استفاده الگوهای رفتاری خاص در دوران همه‌گیری کووید-۱۹ و ناآرامی‌های در امریکا سخت است. دقیقا به این دلیل که الگوهای رفتاری روسیه بسیار شبیه به دیگران است و تعیین منشا آنها زمان‌بر است.
ولی او حدس می‌زند که روسیه در حال حاضر بسیار فعال است. کمیته اطلاعاتی مجلس سنای امریکا گزارشی برای مستندسازی چگونگی استفاده روسیه از ضداطلاعات و الگوهای رفتاری در طول انتخابات ریاست جمهوری و نحوه بیرون آمدن آنها از «آژانس تحقیقات اینترت روسیه» (که اغلب درغرب با نام مستعار «مزرعه ترول روسیه» خوانده می‌شود) منتشر کرده است. رسانه امریکایی «وایرد» به این موضوع اشاره کرده است که چگونه این آژانس تلاش کرد با دامن زدن به بحث‌ها در هر دو سو، تخم نفاق و تفرقه در امریکا بپاشد.
فونسکا می‌گوید: «این روشن است که ضداطلاعات یک ابزار جنگ است و روسیه شاگرد اول کلاس در استفاده از این روش.»
چه پیام‌هایی در حال حاضر مطرح می‌شوند؟
موسسه «تجزیه‌وتحلیل پروپاگاندا» مستقر در امریکا، از سال ۱۹۳۷ تا ۱۹۴۲ فعال بود. این موسسه از محققان مستقل تشکیل شده بود و جزو اولین‌هایی بود که به تکنیک‌های خاص مورد استفاده در ضداطلاعات اشاره کرد. فونسکا می‌گوید این موسسه هفت تکنیک را شناسایی کرده است که ما امروز می‌توانیم به‌طور دقیق به استفاده ضداطلاعات روسیه از این تکنیک‌ها در طول همه‌گیری و اعتراضات در امریکا اشاره کنیم. در میان آنها، تکنیکی وجود دارد به نام «ارابه موسیقی» که به‌موجب آن، هدف متقاعد کردن مخاطب در مورد همه‌گیر بودن یک عقیده و نظر است. بدین معنا که این عقیده یک باور اصلی عمومی و اکثریتی است و مخاطب باید تابع جمع باشد. فونسکا می‌گوید شبکه‌های اجتماعی بستر بسیار مناسبی برای پیاده کردن این تکنیک هستند زیرا که یک نهاد دولتی می‌تواند با ایجاد پروفایل‌های جعلی در واقع در قالب تعداد زیادی شهروند عادی محیطی را تدارک ببینند تا یک نظر و عقیده به‌سرعت مورد پذیرش قرار گیرد.
او می‌گوید: «این یک ابزار قدرتمند است. داشتن و به اشتراک گذاشتن عقاید و نظراتی که جذاب و پذیرفتنی باشد باعث می‌شود که دیگران نیز از آن پیروی کنند. ما این روش را اکنون در تئوری توطئه درباره جورج فلوید می‌بینیم. این عقاید و نظرات ممکن است در ابتدا احمقانه به نظر برسند، اما زمانی که توسط مردم بیشتر و بیشتر به اشتراک گذاشته می‌شوند، مردم بیشتر به آن اعتماد می‌کنند و می‌پذیرند.»
روش دیگری که توسط این موسسه شناسایی شده و روسیه از آن استفاده می‌کند، تکنیک «فراخوانی نام» است که در آن عبارت‌ها و یا نام‌هایی تحقیرآمیز که قبل‌تر در امریکا برای یک گروه خاص استفاده شده است به اشتراک گذاشته و پخش می‌شود.
فونسکا می‌گوید: «رییس‌جمهور ترامپ اغلب به مردم لقب و اسم مستعار می‌دهد. روسیه با به اشتراک‌گذاری و تولید الگوهای رفتاری در مورد آن تلاش می‌کند تا این القاب به فرد موردنظر بچسبد و ماندگار شود. گروهی به این القاب می‌خندند و گروهی آن را اهانت‌آمیز می‌یابند و هر دو گروه به ایجاد تفرقه و نفاق در امریکا کمک می‌کنند که هدف بزرگتر روسیه است.»
منبع: سایت ایران وایر، ۱۴ ژوئن ۲۰۲۰