امارات و اسرائیل روز پنجشنبه گذشته اعلام کردند که روابط دیپلماتیک رسمی برقرار می کنند. این اولین بار است که اسرائیل روابط رسمی با یکی از کشورهای عضو شورای همکاری برقرار می کند.
تا چند دهه اکثریت مطلق کشورهای عربی و اسلامی بر به رسمیت نشناختن اسرائیل و نداشتن رابطه دیپلماتیک با آن تا زمان تعیین تکلیف تشکیل کشور مستقل فلسطینی تأکید داشتند. اما در این میان برخی از آنها روابط رسمی و برخی روابط غیر رسمی با اسرائیل دارند.
مصر و اردن
در دهه های نخست بعد از اعلام تشکیل اسرائیل در ۱۹۴۸، جنگ هایی میان کشورهای عربی منطقه با اسرائیل درگرفت. تا اینکه در سال ۱۹۷۹ مصر اولین کشور منطقه شد که معاهده صلح با اسرائیل امضا کرد. در ازای این معاهده، اسرائیل شبه جزیره سینا را که در ۱۹۶۷ اشغال کرده بود به مصر پس داد.
کشور دوم اردن بود که در ۱۹۹۴ با اسرائیل معاهده صلح امضا کرد و در ازای آن مشوق های مالی و اقتصادی ازجمله سالانه یک میلیارد دلار کمک مالی از امریکا دریافت کرد. در این مدت روابط این دو کشور با اسرائیل افت و خیزهایی نیز داشته اما روابط امنیتی آنها پایدار و مستحکم بوده و حرکت مسافران میانشان درجریان است.
مراکش و تونس
مراکش و تونس معاهده صلح رسمی با اسرائیل امضا نکرده اند اما روابط پرتنشی با اسرائیل ندارند و شهروندان اسرائیلی با گذرنامه اسرائیل می توانند به مراکش و تونس تردد کنند. مراکش و تونس از مراکز مهم یهودیان در شمال آفریقا بوده اند و برای همین بسیاری از اسرائیلی هایی که پیش تر در مراکش یا تونس سکونت داشته اند مناسبات فرهنگی خود را حفظ کرده اند.
شورای همکاری
توافق امارات و اسرائیل که روز پنجشنبه از آن رسما پرده برداری شد شامل سفر و بازرگانی و افتتاح دفتر دیپلماتیک میان آنها می شود. بسیاری پیش بینی می کنند که بحرین و عمان نیز به زودی دست به اقدامی مشابه امارات بزنند. بحرین در سال گذشته میزبان نشست مقدماتی طرح امریکا برای صلح میان فلسطین و اسرائیل موسوم به «معامله قرن» بود و روزنامه نگاران و مقامات اسرائیلی با گذرنامه های اسرائیلی خود به بحرین سفر کردند. بحرین از کشورهایی بود که از «رهبری خردمندانه» امارات بابت برقراری روابط با اسرائیل تقدیر کرد.
در این میان عربستان دربرابر اقدام امارات سکوت پیشه کرده است.
عمان نیز در دو سال پیش میزبان بنیامین نتانیاهو بود که در مسقط با ملک قابوس، پادشاه فقید عمان، دیدار کرد. پس از آن وزیر خارجه عمان نیز دیدارهایی با نتانیاهو انجام داد اما همچنان عمان روابط دیپلماتیک رسمی با اسرائیل ندارد.
قطر نیز در سال ۱۹۹۶ از برقراری روابط تجاری با اسرائیل خبر داد و دفاتر وابسته بازرگانی در تل آویو و دوحه افتتاح شد. قطر از این روابط برای ارسال کمک های مالی به نوار غزه نیز استفاده کرده است. قطر نیز همچنان روابط دیپلماتیک رسمی با اسرائیل ندارد.
لبنان، سوریه، عراق
لبنان و سوریه از کشورهایی بودند که وارد جنگ مستقیم با اسرائیل شدند و بخش هایی از خاک آنها به اشغال اسرائیل درآمد. یکی از قدرتمندترین گروه های ضداسرائیلی یعنی حزب الله در لبنان پایگاهی نیرومند دارد.
با این همه از سال گذشته و در پی اکتشاف گاز در دریای مدیترانه، لبنان از طریق ایالات متحده مذاکراتی غیر مستقیم با اسرائیل برای ترسیم مرزهای آبی خود انجام داده است.
عراق پیش از تشکیل اسرائیل از مراکز مهم یهودیان در خاورمیانه بود که بعدتر اکثریت مطلق آنها به اسرائیل مهاجرت کردند. اسناد مهمی درباره این یهودیان وجود دارد که پس از حمله امریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ این آرشیو به امریکا منتقل شد.
همواره زمزمه هایی از روابط تجاری و امنیتی میان اقلیم کردستان عراق و اسرائیل مطرح شده است و اخیرا نیز موضوع بررسی پرونده فروش نفت اقلیم کردستان به اسرائیل در دستور کار مجلس فدرال عراق قرار گرفته است.
سودان نیز روابط دیپلماتیک با اسرائیل ندارد اما در فوریه سال جاری نتانیاهو با «عبدالفتاح البرهان»، رئیس شورای حاکم بر لبنان در اوگاندا دیدار کرد.
ترکیه و ایران
ایران پیش از انقلاب ۱۹۷۹ با اسرائیل روابط نزدیکی داشت و اسرائیل را به صورت «دوفاکتو» به رسمیت شناخته بود. ایران اولین کشور خاورمیانه بود که اسرائیل را در ۱۹۴۸ به رسمیت شناخت. اما بعد از انقلاب اسلامی، رژیم اسلامی ایران از اصلی ترین دشمنان اسرائیل در منطقه و حامی اصلی گروه های دشمن اسرائیل شد.
ترکیه نیز از ۱۹۴۹ روابط دیپلماتیک رسمی با اسرائیل دارد و در سال ۲۰۰۵ رجب طیب اردوغان که آن زمان نخست وزیر ترکیه بود به اسرائیل سفر کرد. با وجود این، ترکیه در سال های اخیر در عین حفظ روابط دیپلماتیک و امنیتی خود، از سیاست های دولت اسرائیل انتقادهای بسیاری کرده است.
گفتنی است یمن نیز از مراکز مهم یهودیان در خاورمیانه بود که بعدتر اکثر آنها به اسرائیل مهاجرت کردند. روز گذشته رئیس شورای انتقالی جنوب یمن، هانی بن بریک، با انتشار توئیتی گفت که به زودی «جنوبی ها»، یعنی شهروندان یمن این منطقه که شورای انتقالی جنوب یمن در پی خودمختاری آن است، می توانند به اسرائیل سفر کنند و تأکید کرد که خود به تل آویو خواهد رفت.
منبع: سایت عراقی میدل ایست نیوز به زبان فارسی، ۱۶ اوت ۲۰۲۰