اتحادیه اروپا یکشنبه ۱۶ اوت/۲۶ مرداد اعلام کرد ایالات متحده آمریکا به‌خاطر خروج یک‌جانبه از برجام دیگر عضو این توافقنامه هسته‌ای به‌شمار نمی‌آید و به همین خاطر نمی‌تواند مکانیسم ماشه موسوم به «اسنپ بک» (snapback) را علیه ایران فعال کند. به گزارش شبکه الجزیره سخنگوی جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در این رابطه گفت:
«با توجه به اینکه ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ به صورت یک‌جانبه از برجام خارج شده است و در هیچ بخشی از ساختار برجام یا فعالیت‌های مرتبط با آن مشارکت نکرده، دیگر نمی‌تواند به عنوان یکی از طرفین این معاهده محسوب شود. به همین خاطر از نظر ما ایالات متحده در موضعی قرار ندارد که مکانیسمی را که برای اعضای برجام پیش‌بینی شده فعال کند». ایالات متحده هنوز به این بیانیه واکنش نشان نداده است.
مسئله استفاده از مکانیسم ماشه پس از رد قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی رژیم ایران در شورای امنیت، مطرح شد. در شامگاه ۱۴ اوت/ ۲۴ مرداد، از ۱۵عضو شورای امنیت تنها ایالات متحده آمریکا که خود این قطعنامه را پیشنهاد کرده بود و جمهوری دومینیکن به این قطعنامه رأی مثبت دادند؛ چین و روسیه رأی مخالف و ۱۱ کشور باقیمانده از جمله بریتانیا، فرانسه و آلمان به این قطعنامه رأی ممتنع دادند.
به‌دنبال اعلام نتایج این رای گیری مقامات کاخ سفید اعلام کردند ایالات متحده از طریق فعال کردن مکانیسم ماشه سعی خواهد کرد «وعده تحریم تسلیحاتی را به هر قیمتی شده عملی کند». واشنگتن استدلال می‌کند از آنجا که نام ایالات متحده به عنوان یکی از اعضا برجام در شورای امنیت سازمان ملل آورده شده، این کشور می‌تواند از مکانیسم ماشه استفاده کند. بقیه کشورهای حاضر در برجام اما با این اقدام مخالفند.
طبق «مکانیسم ماشه»، که در واقع سازوکاریست که در متن قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد آمده است، هر یک از کشورهای طرف ایران در قرارداد برجام می‌توانند به شورای امنیت یک ماه فرصت بدهند که قطعنامه‌ای را با توافق همه صادر و جایگزین قطعنامه ۲۲۳۱ کند. اگر این ممکن نشود، تمام تحریم‌های پیشین علیه ایران باز خواهند گشت.
ترامپ روز شنبه ۱۵ اوت/۲۵ مرداد به خبرنگاران گفته بود ما «اسنپ بک» را فعال می‌کنیم و «هفته آینده شاهد آن خواهید بود». او همچنین اعلام کرد احتمالا در نشستی که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه پیشنهاد کرده، شرکت نخواهد کرد.
ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه ساعاتی پس از اعلام نتایج رای‌گیری در شورای امنیت پیشنهاد داد نشستی ویدیویی با حضور سران ایالات متحده، و کشورهایی که همچنان در توافق برجام باقی مانده‌اند یعنی بریتانیا، فرانسه، چین، آلمان و ایران برگزار شود تا جلوی «تقابل و تشدید تنش» در سازمان ملل بر سر مسئله ایران گرفته شود.
ادامه واکنش‌ها به عدم تصویب قطعنامه آمریکا
در دو روز گذشته بسیاری از مقامات کشورهای مختلف و تحلیل گران درباره عدم تمدید تحریم تسلیحاتی ایران اظهارنظر کرده‌اند. مقام‌های ایران اشاره کرده‌اند در صحبت‌های خود این رای‌گیری را «تحقیر» ایالات متحده و پیروزی دیپلماتیک جمهوری اسلامی خوانده‌اند. حسن روحانی، رئیس جمهوری روز شنبه گفته: «اولین بار است که آمریکا قطعنامه‌ای به سازمان ملل بیاورد و یک کشور که یک سوم یک جزیره است به آن رای می‌دهد. کار آمریکا را ببینید به کجا رسیده است. برجام نیمه جان روبروی آمریکا ایستاد و آن را شکست داد. آمریکا در این توطئه با خواری و خفت شکست خورد».
برخی از تحلیل‌گران نیز پافشاری کاخ سفید بر سیاست‌های خود در قبال برجام را «تقلای» ترامپ برای کسب پیروزی در آستانه انتخابات دور بعدی ریاست جمهوری دانسته‌اند. جارت بلان، یک مقام سابق وزارت امور خارجه این کشور که در مذاکرات هسته‌ای ایران حضور داشته، در مورد پیامدهای عملکرد دولت دونالد ترامپ هشدار داده و گفته نقش ایالات متحده در جهان و اقتدار سازمان ملل متحد به خاطر جاه‌طلبی‌های ترامپ در مخاطره قرار گرفته است.
مقامات اسرائیل اما به صورت علنی از نتیجه این رای‌گیری اظهار نارضایتی کرده‌اند. گبی اشکنازی، وزیرخارجه اسرائیل گفته: تصمیم شورای امنیت مبنی بر عدم تمدید تحریم تسلیحاتی علیه ایران «منجر به بی ثباتی بیشتر خاورمیانه خواهد شد»، چرا که «رژیم افراطی ایران فقط تروریسم را تأمین نمی کند، از طریق شعبه های خود در سراسر جهان نقش فعال در تروریسم را دارد و از آن به عنوان یک ابزار سیاسی استفاده می کند. این رفتار خطری برای ثبات منطقه‌ای و بین المللی است».
مطابق با توافق هسته‌ای برجام تحریم فروش «تسلیحات متعارف» به رژیم ایران در تاریخ ۱۸ اکتبر/۲۷ مهر سال جاری منقضی خواهد شد.
منبع: سایت رادیو زمانه (مستقر در هلند)، ۱۶ اوت ۲۰۲۰
تصویر: مایک پمپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا و جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا