بر اساس اعلام سایت‌های ارز و طلا چهارشنبه ۱۹ شهریور هر دلار آمریکا به قیمت ۲۵ هزار و ۷۰۰ تومان معامله شد. قیمت یورو هم از ۳۰ هزار تومان فراتر رفت و به ۳۰ هزار و ۲۲۰ تومان رسید. “همشهری آنلاین” همراه با خبرگزاری‌های امنیتی و سایت‌های نزدیک به دولت اما قیمت دلار در بانک‌ها و صرافی‌ها را ۲۲ هزار و ۷۵۰ تومان اعلام کردند. بر این اساس قیمت یورو هم ۲۶ هزار و ۹۵۰ تومان اعلام شده است.
رئیس بانک مرکزی ایران همزمان با افزایش قیمت دلار در بازارهای ایران در یادداشتی در صفحه اینستاگرام خود نوشت فاصله بین نرخ صرافی‌ها و بازار غیر رسمی ارز سبب فعالیت گسترده سفته‌بازان شده است. عبدالناصر همتی نوشت:
«در دو سال گذشته سیاست بانک مرکزی، حضور در حاشیه بازار برای جلوگیری از سفته‌بازی بوده است. این امر موجب کاهش نوسانات و ثبات بازار و تعدیل تدریجی نرخ ارز بوده است. این سیاست را با قدرت ادامه خواهیم داد.»
در مورد میزان تأثیر سفته‌بازی بر قیمت ارز برداشت‌ها یکسان نیست، چنانکه این نظر مطرح است که آنچه سبب جهش قیمت ارز شده، عدم تخصیص ارز دولتی و نیمایی به واردات کالاها، حتی کالاهای ضروری است. سیامک قاسمی، اقتصاددان، در مصاحبه با اقتصادآنلاین گفته است:
«سهم سفته‌بازی در بازار کاغذی زیاد است. خیلی موقع‌ها رییس کل بانک مرکزی و سایر مدیران می‌گویند که سهم دلار کاغذی از کل تقاضای عرضه و تقاضای ارز پایین است. این حرف درست است، اما یک نکته که گفته نمی‌شود این است که قیمت آن تعیین کننده است. یعنی اگر ۵ درصد مبادلات ارزی هم کاغذی باشد، ولی این قیمت برای سایر مبادلات تعیین کننده است. به عبارتی، نرخ بازار، قیمت لیدر است و وقتی جلو می‌رود، بقیه قیمت‌ها را به سمت خود می‌کشاند. شما وقتی به بازار لوازم خانگی مراجعه می‌کنید، می‌بینید که همه خود را با قیمت بازار تطبیق می‌دهند، نه با قیمت نیما.»
آیا گرانی دلار کار دولت است؟
عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی رژیم ایران از مبادله ۱۰۰ میلیون دلاری به صورت روزانه در سامانه نیما خبر داد و اعلام کرد: بازار اصلی ارز، همانا بازار مبادلات ارزی در سامانه نیما است.
در همان حال همتی ناگفته می‌گذارد که دولت عرضه ارز برای واردات را به حدود صفر رسانده و حتی به کالاهای اساسی هم ارز دولتی تعلق نمی گیرد. به همین سبب واردکنندگان برای تامین ارز سراغ بازار آزاد می‌روند. این عدم توازن در کنار سفته‌بازی در بازار ارز سبب جهش قیمت دلار می‌شود که در قیمت کالاهای مورد نیاز مردم، از لوازم خانگی تا خودرو اثرگذار است.
حسین راغفر، اقتصاددان و پژوهشگر حوزه فقر و عدالت اقتصادی، در خرداد سال جاری در مصاحبه با فرارو پیش‌بینی کرده بود که دولت برای جبران کسری بودجه خود در پی افزایش قیمت دلار به ۲۵ هزار تومان است. زاغفر در آن زمان گفته بود دولت به جای گران کردن ارز «باید از فعالیت‌های سفته‌بازانه در همه عرصه های اقتصاد از جمله، سهام، مسکن، خودرو، طلا، ارز، سکه و… مالیات بگیرد، تا اینطور بازارها متلاطم نشود.»
عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی ایران در آن زمان در پاسخ به انتقادات گفته بود به این سبب که دولت بخشی از ارزهای بانک مرکزی را با مجوز قانونی با قیمت ۴۲۰۰ تومان برای واردات کالا هزینه کرده است، بنابراین افزایش قیمت ارز تاثیری در درآمدهای دولت ندارد. اما اکنون که تخصیص ارز به واردات کالا به صفر نزدیک شده، این معادله نیز اعتبار خود را از دست داده است. همتی در یادداشت روز چهارشنبه خود اعلام کرد که بانک مرکزی در تلاش است که پایه پولی کشور تضعیف نشود.
در بازار نیمایی (نیما مخفف «نظام یکپارچه‌ی معاملات ارزی») قیمت دلار ۲۰ هزار تومان است. واردات کالاهای اساسی با ارز نیمایی پیکر نیمه‌جان سبد غذایی خانوار ایرانی را تحت تأثیر قرار داده است. در تازه‌ترین موج گرانی قیمت برنج که بعد از نان قوت روزانه ایرانی‌هاست به طور روزافزونی در حال افزایش است.
منبع: سایت رادیو زمانه (مستقر در هلند)، ۹ سپتامبر ۲۰۲۰