رقابت حسین فهمیده‌ها در جنگ ایران و عراق شکل گرفت اما پس از گذشت سه دهه از پایان جنگ به عنوان سیاست شاخص بسیج دانش‌آموزی و سپاه پاسداران همچنان ادامه دارد و فرهنگ نوشیدن شربت شهادت در راه دفاع از مام میهن در اردوهای راهیان نور (بسیج دانش‌آموزی) همچنان تبلیغ می‌شود.
کودکان در جنگ ایران و عراق حتی بدون اجازه خانواده‌های‌شان به جنگ می‌رفتند و مسوولان گردان نظامی نیز آنها را می‌پذیرفتند. در آن زمان استدلال این بود که چاره‌ای نیست، دشمن به ناگهان حمله کرده و باید دفاع کرد. جنگ در تاریخ ۲۹ مرداد ۱۳۶۷ پایان یافت و ۱۷ سال بعد در اسفند ۱۳۷۲ ایران عضو کنوانسیون بین‌المللی حقوق کودک با شرط عدم مخالفت با موازین داخلی و اسلامی شد. با این حال اگرچه دولت ایران این کنوانسیون را ۱۷ سال پیش پذیرفت اما آموزش نظامی کودکان و استفاده تبلیغاتی گاه به گاه از کودکان در این حیطه را متوقف نکرد.
طبق آمار بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، بیش از ۲۲ هزار دانش‌آموز طی هشت سال جنگ جان خود را از دست دادند. اما اکنون آماری از بسیج دانش‌آموزی و کودکان آموزش دیده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی وجود ندارد، حتی مشخص نیست چند نفر از کودکان معروف به مدافع حرم در سوریه کشته شدند، چند نفر هنوز در خاک سوریه مشغول جنگیدن هستند و چند نفر منتظر اعزام به سوریه هستند. این آمارها در سال‌های اخیر علیرغم گزارش‌های مختلف سازمان‌های حقوق بشری مانند دیده‌بان حقوق بشر هنوز به طور رسمی از سوی دولت ایران اعلام نشده است.
کودکان حتی در مراسم‌های مانند راهپیمایی روز قدس، ۲۲ بهمن و سخنرانی‌های رهبر انقلاب در جهت تبلیغات نظام و دفاع مقدس استفاده می‌شوند و رسانه‌های تندرو و دولتی حضور آنها را با پلاکاردهای در دست‌شان پوشش می‌دهند. به این شکل رقابت حسین فهمیده‌ها در فرهنگ نظامی ایران هنوز ادامه دارد.
طبق تعریف قوانین داخلی و قوانین بین‌المللی افراد تا سن ۱۸ سالگی کودک نامیده می‌شوند که هنوز قادر به قبول مسوولیت کیفری اعمال‌شان، تشخیص و تمیز نیستند.
براساس ٰ«پروتکل اختیاری کنوانسیون حقوق کودک در مورد مداخله کودکان در منازعات مسلحانه» کشورهای عضو این پروتکل باید از اعزام افراد زیر ۱۸ سال به میدان جنگ خودداری کنند و سربازان زیر ۱۸ سال در صورت شناسایی، بلافاصله از خدمت در نیروی مسلح خارج شوند. همچنین گروه‌های مسلح خارج از شمول نیروهای مسلح ملی، مطلقا و تحت هیچ شرایطی نباید افراد زیر ۱۸ سال را در مناقشات مسلحانه به خدمت بگیرند.
طبق تبصره ۳ ماده ۳ این پروتکل، اگر کشورهای عضو قصد استفاده از کودکان ۱۵ تا ۱۸ سال را در نیروهای مسلح (به شرط عدم استفاده از آنها در جنگ) دارند، باید حضورشان داوطلبانه باشد.
مجلس شورای اسلامی از سال ۹۵ تاکنون این پروتکل را به دلیل مخالفان به خصوص بسیج و سپاه پاسداران نتوانسته امضا کند.
منع استفاده از کودکان در مسایل جنگی به هر شکلی
شیرین عبادی، حقوقدان و برنده جایزه صلح نوبل به ایران وایر گفت دولت ایران اگرچه یکی از کشورهای عضو کنوانسیون بین‌المللی حقوق کودک است اما هر کجا که بخواهد مخالف آن عمل می‌کند و این کشورهای عضو و سازمان ملل را دچار سردرگمی کرده است.
شیرین عبادی گفت: « دولت ایران به کنوانسیون بین‌المللی حقوق کودک پیوسته و متعهد اجرای آن شده است. البته دولت ایران به هنگام الحاق این کنوانسیون شرط گذاشت که اگر مغایر اسلام یا قوانین جاری کشورش باشد اجرا نخواهد کرد. سازمان ملل به ایران اخطار داده که شرایط‌تان را مشخص کنید که کدام اصول را از این کنوانسیون قبول ندارید. از سوی دیگر طبق تفسیری که از کنوانسیون به عمل آمده و به تایید هم رسیده، شروطی که مغایر با اساس و بنیاد کنوانسیون باشد قابل قبول نیست و بر همین اساس دولت ایران باید طبق کنوانسیون عمل کند و یکی از اصول مهم کنوانسیون منع استفاده از کودکان در مسایل جنگی به هر شکلی است.»
خانم عبادی درباره اینکه پوشاندن لباس نظامی به کودکان، شرکت دادن آنها در رژه نظامی و یا استفاده از آنها در راهپیمایی‌ها با پلاکاردهای در دست‌هایشان از موارد نقض کنوانسیون بین‌اللملی حقوق کودک است، گفت: «یکی از اصول مهم کنوانسیون بین‌المللی حقوق کودک منع استفاده کودکان در مسایل تبلیغاتی است. چون آنها در سنی هستند که نمی‌توانند خودشان تصمیم بگیرند. حالا شاید این بچه ۱۵ سال بعد به هیج‌وجه مایل نباشد که در کودکی لباس یک گروه نظامی آن هم گروهی که در سطح بین‌المللی تروریست نامید شده بر تن کرده باشد و عکسش هم همه جا منتشر شده باشد. این رفتار مغایر کنوانسیون بین‌المللی حقوق کودک است.»
این حقوقدان درباره واکنش‌های نهادهای بین‌المللی به اینگونه عملکرد غیرقانونی دولت ایران گفت: «من امیدوارم یونیسف در این زمینه به دولت ایران تذکر بدهد. اما از جهت بین‌الملی اتفاقی که خواهد افتاد این است که این مورد در پرونده نقض حقوق کودک و نقض حقوق بشر دولت ایران لحاظ می‌شود.»
کنوانسیون بین‌اللملی حقوق کودک پس از پذیرش مجمع عمومی سازمان ملل متحد از تاریخ دوم سپتامبر ۱۹۹۰ لازم الاجرا شد و تاکنون بالغ بر ۱۹۳ کشور این کنوانسیون را پذیرفته‌اند. ایران در اسفند ۱۳۷۲ آن را پذیرفت مشروط بر آنکه مفاد آن در هر مورد و هر زمان در تعارض با قوانین داخلی و موازین اسلامی باشد یا قرار گیرد به آن عمل نخواهد کرد. به این ترتیب با این شرط دولت ایران دست خود را برای نقض آن با بهانه مغایرت با قوانین اسلامی و داخلی باز گذاشت.
در سال ۲۰۰۰، یک پروتکل اختیاری دیگری با تصویب مجمع عمومی سازمان ملل متحد به این کنوانسیون با نام «پروتکل اختیاری منع به کارگیری کودکان در مناقشات مسلحانه» است. این پروتکل در سال ۱۳۸۹ در سکوت به امضای وزیر امور خارجه ایران در حاشیه اجلاس سازمان ملل متحد رسید اما نزدیک به پنج سال طول کشید تا این پروتکل در سال ۱۳۹۵ از سوی دولت حسن روحانی به مجلس ارائه شد. با این حال پس از ارائه آن به مجلس بلافاصله نهادهای مشخصی مانند بسیج و خبرگزاری‌های تندرو مانند فارس و تسنیم و روزنامه کیهان با آن مخالفت کردند و هنوز این پروتکل به تصویب ایران نرسیده است.
سایت «سربازان کودک بین‌المللی» در گزارش اخیر خود با اشاره به اینکه دولت ایران از کودکان خود و کودکان کشور افغانستان برای جنگیدن در سوریه به عنوان «مدافعان حرم» استفاده می‌کند نوشته اگرچه ایران قرارداد منع استفاده از کودکان زیر ۱۸ سال را در جنگ امضا کرده اما هنوز مجلس آن را به تصویب نرسانده است.
وکیل و مشاور «ایران وایر» پیش از این در گفت‌وگویی با ایران وایر درباره اقداماتی که سازمان‌های بین‌المللی می‌توانند علیه ایران در به کارگیری کودکان در جنگ انجام دهند، گفته بود: «متاسفانه کار دیگری جز بیانیه دادن نمی‌شود انجام داد. چون این جرایم جزو جرایم داخلی هستند و ما هنوز در دنیا مرجع بین‌اللملی برای جرم‌های داخلی نداریم. متاسفانه ایران عضو دیوان بین‌المللی کیفری هم نیست که از این طریق بتوان آن را محاکمه کرد. فقط سازمان ملل و کمیسیون‌های حقوق بشری می‌توانند در این رابطه گزارش‌هایی را تهیه و ایران را موظف به پاسخگویی کنند ولی جز این کار، عمل دیگری از نظر قانونی امکان‌پذیر نیست.»
نقل از سایت ایران وایر