رویارویی نظامی بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان، اختلاف نظر در حکومت اسلامی حاکم بر ایران پیرامون بحران قره‌باغ را در پی داشته است. بخشی از سپاه قدس عملا در بحران قره‌باغ در کنار نیرویی قرار گرفته که در سوریه علیه آن پیکار می کند.
گرچه راستی‌آزمایی خبر اعزام نیروهای جهادگرای سوری و لیبایی توسط ترکیه به منازعه قره‌باغ هنوز ممکن نیست، اما چنین امری می‌تواند به بحران قره‌باغ ابعاد بس بزرگتری ببخشد. همین موضوع از جمله می‌تواند به چالشی بزرگ برای مسئولان سیاسی و نظامی جمهوری اسلامی ایران بدل شود.
درباره اعزام نظامیان مزدور به منطقه قره‌باغ، اخبار متفاوتی منتشر شده است. خبرگزاری آلمان امروز شنبه سوم اکتبر (۱۲ مهر) با انتشار گزارشی از باکو و ایروان، به ابراز نگرانی بین‌المللی نسبت به حضور نیروهای مزدور در رویارویی نظامی در قره‌باغ اشاره کرده است.
گفته می‌شود که سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در همین رابطه با همتای ایرانی خود محمدجواد ظریف، تماس و گفتگو داشته است. بدیهی است که حضور جنگجویان دیگر کشورهای خاورمیانه در منازعات قره‌باغ، به این درگیری منطقه‌ای ابعاد گسترده‌تری می‌بخشد.
خبر اعزام جهادگرایان سوری توسط ترکیه به منطقه قره‌باغ ابتدا توسط دفتر دیده‌بان حقوق بشر سوریه مستقر در لندن منتشر شد.
نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان نیز ظرف روزهای گذشته بارها از مداخله نظامی و اعزام نیرو توسط ترکیه به منطقه قره‌باغ سخن گفته بود. نخست‌وزیر ارمنستان از حضور چندین هزار مزدور و جهادگرا در حمایت از ارتش آذربایجان خبر داده است.
روسیه و فرانسه نیز درباره حضور جهادگرایان مسلمان در جنگ قره‌باغ ابراز نگرانی کرده و امانوئل مکرون رسما از ترکیه در این ارتباط توضیح خواسته است.
دفتر دیده‌بان حقوق بشر سوریه از حضور ۸۵۰ جهادگرای سوری در منطقه قره باغ خبر داده است. همین مرکز حتی در اطلاعیه آخر خود نوشته است که تا کنون دست کم ۲۸ جنگجوی سوری در قره‌باغ کشته شده‌اند.
امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه، به گزارش‌هایی اشاره می‌کند که توسط سازمان‌های اطلاعاتی تهیه شده‌اند. بر اساس این گزارش‌ها، گفته شده است که ترکیه دست‌کم ۳۰۰ مزدور سوری را به منطقه قره‌باغ اعزام کرده است. این افراد بخشی از شورشیان سوری هستند که از حمایت و پشتیبانی ترکیه در جنگ علیه بشار اسد برخوردارند.
گزارش های منتشرشده از سوی سازمان‌های اطلاعاتی حکایت از آن دارند که ترکیه این افراد را از منطقه غازیان‌تپه به قره باغ اعزام کرده است.
این در حالی است که خبرگزاری آلمان حتی از حضور مزدوران لیبایی در جنگ بین ارمنستان و آذربایجان خبر داده است. گفته می‌شود که این افراد نیز به موازات جهادگرایان سوری، برای حمایت و پشتیبانی از ارتش آذربایجان در منازعات قره‌باغ حضور دارند.
درگیری در قره‌باغ همواره یکی از مسائل مربوط به سیاست خارجی رژیم اسلامی حاکم بر ایران ظرف ۲۶ سال گذشته بوده است.
افزون بر این، به لحاظ جغرافیایی نیز موضوع قره‌باغ تنها چالشی برای سیاست خارجی حکومت اسلامی نیست. رژیم ایران نیز می‌تواند بر اثر اوج گرفتن درگیری‌ها در قره‌باغ و تشدید رویارویی نظامی دو کشور ارمنستان و آذربایجان آسیب ببیند.
به عنوان نمونه، خبرگزاری حکومتی مهر امروز شنبه با انتشار گزارشی، خبر از اصابت چندین خمپاره به روستاهای نزدیک اصلاندوز داده است. در این گزارش آمده است: «بیش از ۲۰ خمپاره به مناطق مرزی و حاشیه رود ارس و روستاهای مرزی شهرستان اصلاندوز اصابت کرده است.»
خبرگزاری حکومتی مهر در گزارش خود منشا این خمپاره‌ها را روشن نکرده است. در خبر منتشرشده از سوی این خبرگزاری حتی به احتمال آسیب دیدن سد “میل” مغان اشاره شده است که در صورت وقوع آن، تامین آب مغان می تواند دست‌خوش اختلال شود.
علی خامنه‌ای، رهبر حکومت اسلامی، با صراحت قره‌باغ را بخشی از “اراضی اسلام” دانسته است؛ چنین امری دفاع از آن را ضروری می‌کند. حتی گفته می‌شود که بخشی از سپاه قدس نیز آشکارا در جنگ قره‌باغ جانب جمهوری آذربایجان را گرفته است.
علی مطهری به عنوان نمونه با انتشار یک پست توییتری از وزارت امور خارجه رژیم اسلامی خواسته است تا «به خاطر ملاحظات قومی جانب ارمنستان را نگیرد.»
مطهری حتی خطاب به آن بخش از حاکمیت رژیم اسلامی که خواستار آتش‌بس در بحران قره‌باغ شده، گفته است که «دعوت به مذاکره هم کافی نیست، باید دید حق با کدام طرف است.»
هشدار مطهری به وزارت امور خارجه رژیم ایران درباره پرهیز از جانبداری به سود ارمنستان در شرایطی منتشر می‌شود که رسانه‌های ترکیه و جمهوری آذربایجان، ایران را متهم به مشارکت در تجهیز نظامی ارمنستان کرده‌اند.
گزارش‌هایی که اخیرا توسط رسانه‌های ترکیه و به‌ویژه رسانه‌های آذربایجان منتشر شده، حکایت از آن دارد که روسیه از طریق نوشهر، اقدام به ارسال جنگ‌افزار به ارمنستان می‌کند.
هفته گذشته وب‌سایت آذربایجانی “۱news.az” با انتشار گزارش و همچنین تصویری از یک کامیون، مدعی شده بود که ایران در تجهیز نظامی ارمنستان نقش دارد.
در این گزارش آمده بود که به علت عدم همکاری گرجستان با روسیه در نقل و انتقال جنگ‌افزار به ارمنستان، مسکو خواستار همکاری و مشارکت قزاقستان، ترکمنستان و ایران شده است.
در این گزارش آمده بود که هواپیماهای باربری بزرگ “ایلیوشین ایل-۷۶” روسیه پس از مسدود شدن فضای گرجستان ناگزیر شده‌اند جنگ افزارهای خود را از شهرهای روستوف و مینودی در روسیه به شهر آقتاو واقع در قزاقستان، شهر ترکمن‌باشی در ترکمنستان و همچنین به نوشهر در ایران ارسال کنند.
رسانه‌های آذربایجان و برخی از رسانه‌های ترکیه مدعی شده‌اند که رژیم اسلامی با کامیون محموله نظامی ترخیص شده در نوشهر را به ارمنستان ارسال کرده است؛ موضوعی که از سوی سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه حکومت، تکذیب شد.
از سوی دیگر، حمایت از آذربایجان در جنگ این کشور علیه ارمنستان عملا باعث آن می‌شود که حکومت اسلامی در کنار جهادگرایانی قرار گیرد که در خاک سوریه علیه متحد حکومت اسلامی یعنی بشار اسد پیکار می‌کنند.
افزون بر این، حمایت از آذربایجان در بحران قره‌باغ در عمل باعث تقویت نقش و حضور نظامی ترکیه در منطقه می‌شود و رژیم اسلامی حاکم بر ایران به لحاظ محاسبات ژئوپلیتیک خواستار چنین تقویتی نیست.
بنابراین می‌توان گفت که حکومت اسلامی در یک بن‌بست سیاسی در ارتباط با بحران قره باغ قرار گرفته است: دفاع از “اراضی اسلامی” یا همکاری با ارمنستان و روسیه، برای محدود کردن نقش ترکیه در منطقه.
منبع: سایت صدای آلمان (دویچه وله) به زبان فارسی، ۴ اکتبر ۲۰۲۰