۲۰ آبان ۱۱۸۶: ۲۱۳ سال پیش در چنین روزی میرزا حبیب‌الله قاآنی در شیراز زاده شد:
“مختصر گویم به هر کاری که هست کور بینا بهتر از بینای کور”.
پدر میرزا حبیب‌الله قاآنی شاعر و خوشنویس بود: “یازده ساله بودم که پدرم هنوز خارش در پا بود که کارش از دست شد و به گلشن رضوان خرامیدن گرفت و چون جز فرش حصیر و قرص خمیری هیچ نداشتم، احتجاجم بر آن داشت که خود پدر خویش شده راهی پیش گیرم”.
۱۶ ساله بود که در دانش‌های قدیم به ویژه ادبیات عربی و فارسی نامدار شده بود و به این خاطر حسنعلی میرزا فرزند فتحعلی‌شاه قاجار او را با خود به محل فرمانروایی‌اش مشهد برد تا در آنجا به تحصیل ادامه دهد و سراینده دربار او باشد.
او به همراه حسنعلی میرزا به کرمان و یزد هم سفر کرد و در چند شهر دیگر ایران هم به یادگیری و آموزش پرداخت.
۲۵ ساله بود که محمدشاه قاجار بر تخت نشست و او سراینده دربارش شد و رفتار شاه تازه با اسیران جنگ هرات را در قصیده بلندی ستود.
او در همان سال به فراگیری فرانسه و سپس انگلیسی پرداخت و نخستین شاعر ایرانی به شمار آمد که زبان اروپایی می‌دانست.
بعدها به پیشنهاد امیرکبیر نخست‌وزیر ناصرالدین‌شاه کتابی درباره کشاورزی از فرانسه به فارسی گرداند چون امیرکبیر حاضر نبود تنها به خاطر ستودن شاه به او ماهیانه بدهد.
او در ستایش و نکوهش نخست‌وزیران وقت به هنگام قدرت و خلع، زیاده‌روی می‌کرد، با این حال قصیده‌هایش از چنان شیوایی و رسایی برخوردارند که به ویژه بیت‌های آغازین آنها که هنوز به مدیحه‌سرایی نرسیده از نمونه‌های ماندگار “سبک بازگشت” ادبیات فارسی به شمار می‌روند:
“به گیسویت که از سویت به دیگر سو نتابم رخ
گَرَم صدبار چون گیسو به گِردِ سر بگردانی”.
اگر او در کاربرد واژه‌های رکیک زیاده‌روی نمی‌کرد، نمونه‌های طنزآمیز سروده‌هایش خواندنی‌تر و ماندگارتر به شمار می‌آمدند به ویژه که پرداختن به موضوع‌های روز مانند درگیری‌های کشور با همسایگان، دخالت سفارت‌های روس و انگلیس و حتا پدیده‌های روزمره خواننده را با فضای اجتماعی روزگار شاعر آشنا می‌کند.
او در بهره‌گیری از هیچ مضمون و ترفندی در ادبیات پرهیز نداشت و همین او را جزو نخستین کوشندگان نوسرایی در شعر معاصر فارسی قرار می‌دهد. در زمانی که شعر فارسی جز واژه‌پردازی‌های فرسوده نبود، او برای بیان حالت یک “طفل الکن” لکنت او را در شعر می‌آورد که در “ادبیات فاخر” بی‌مانند است:
“مَ مَ مَن هم گُ گُ گُنگَم مِ مِ مِثلِ تُ تُ تو،
تُ تُ تو هم گُ گُ گُنگی مِ مِ مِثلِ مَ مَ مَن”.
میرزا حبیب‌الله قاآنی در ۴۶ سالگی در زادگاهش درگذشت.
برگرفته ای سایت صدای آلمان (دویچه وله) به زبان فارسی، ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰