هم‌زمان با سالگرد اعتراضات آبان ۱۳۹۸، جمعی از مدافعان حقوق بشر اعلام کردهاند که در بهمن ماه امسال یک دادگاه بین‌المللی مردمی سه روز پیاپی در لاهه برای رسیدگی به پرونده قربانیان سرکوب آبان ماه سال گذشته برگزار می‌شود.
بنا به درخواست سازمان‌های بین‌المللی قرار است در بهمن ماه یک دادگاه بین‌المللی مردمی به پرونده جان‌باختگان اعتراضات آبان ماه سال ۱۳۹۸ رسیدگی و برای مسببان آن رای صادر کند.
اعتراضات آبان ۱۳۹۸ با گرانی ناگهانی بنزین در شهرهای مختلف ایران آغاز شد و خیلی زود گسترش یافت. این اعتراضات با سرکوب خشن و گسترده نیروهای امنیتی همراه شد. اینترنت ایران سه روز متوالی قطع شد و نیروهای امنیتی در شهرهای مختلف معترضان را هدف گلوله مستقیم از ناحیه سر و گردن قرار دادند. «سازمان عفو بین‌الملل» اعلام کرده که اطلاعات ۳۰۴ نفر از قربانیان اعتراضات آبان ماه را جمع‌آوری کرده است. «خبرگزاری رویترز» شمار کشته‌شدگان این اعتراضات را بیش از ۱۵۰۰ نفر برآورد کرده بود. مقامات حکومت اسلامی ماه‌ها از اعلام تعداد کشته‌شدگان این اعتراضات طفره رفتند، تا این که خرداد ماه ۱۳۹۹«عبدالرضا رحمانی فضلی»، وزیر کشور، در یک برنامه تلویزیونی آمار کشته‌شدگان اعتراضات آبان را به طور تلویحی حدود ۲۳۰ نفر اعلام کرد. او گفت: «حوادث غم‌باری رخ داد و حدود ۴۰ یا ۴۵ نفر یعنی حدود ۲۰ درصد کشته‌شدگان، افرادی بودند که با سلاح‌هایی کشته شدند که سلاح سازمانی نبود و آن‌ها شهید شدند.»
حالا به درخواست سه سازمان حقوق بشری «با هم علیه اعدام»، «عدالت برای ایران» و «حقوق بشر ایران» از گروهی از حقوق‌دانان بین‌المللی قرار است یک دادگاه بین‌المللی برای رسیدگی به پرونده قربانیان آبان ماه تشکیل شود. این سازمان‌های بین‌المللی می‌گویند: «دادگاه بین‌المللی مردمی آبان، در پاسخ به خواست مکرر خانواده‌های جان‌باختگان برای دادخواهی از یک سو و بی‌اعتنایی نهادهای بین‌المللی و جامعه جهانی به کشتار آبان ۱۳۹۸ در ایران از سوی دیگر، تشکیل شده است. ده‌ها تن از خانواده‌ها و همین‌طور شاهدان عینی، از تشکیل چنین دادگاهی استقبال کرده و اعلام کردهاند که برای ادای شهادت در آن حضور خواهند یافت.»
بسیاری از خانواده‌های قربانیان سرکوب آبان در ایران هم پرونده کشته شدن عزیزان‌شان را پی‌گیری کردهاند، اما به نتیجه‌ای نرسیده‌اند. چند روز پیش «پوران حشمدار»، خواهر «محمد حشمدار»، پسر جوانی که روز بیست‌وپنجم آبان ماه سال گذشته در شهر بهبهان هدف گلوله نیروهای امنیتی قرار گرفت و جان سپرد، درباره پی‌گیری‌های خانواده‌اش به «رادیو فردا» گفته بود: «از دفتر رهبر به موبایل مادرم زنگ زدند. چون مادرم سواد نداشت، گوشی را به من داد. گفتند از دفتر رهبری تماس می‌گیریم، شما شکایت کردید؟ گفتم بله. گفتند چه‌جوری بوده، چی بوده؟ گفتم برادرم آبان کشته شده. گفتند کدام آبان؟» پس از انتشار این گفت‌و گو هشتگ «کدام آبان» در شبکه‌های مجازی مورد توجه کاربران فارسی‌زبان قرار گرفت و هزاران روایت از آن‌چه بر سر معترضان آبان سال ۱۳۹۸ آمده بود، نوشته شد. حالا سازمان‌های حقوق بشری می‌خواهند پرونده قربانیان اعتراضات آبان را در خارج از مرزهای ایران و در مقابل قضات بین‌الملل بررسی و برای مسببان آن مجازات تعیین کنند.
«حمید صبی» به همراه «رجینا پائولوس» دو حقوق‌دانی هستند که در دادستانی دادگاه بین‌المللی مردمی آبان کار اخذ شهادت شاهدان و جمع‌آوری مدارک و اسناد برای قضات را بر عهده دارند. آن‌ها از تمامی شاهدان عینی اعتراضات، کسانی که زخمی یا بازداشت شدهاند و همین‌طور خانواده‌های جان‌باختگان و زندانیان می‌خواهند تا با این دادگاه تماس بگیرند و با شهادت خود به این روند دادخواهی بین‌المللی یاری رسانند. هیئت قضات دادگاه بین‌المللی مردمی آبان که از کشورهای آفریقای جنوبی، آمریکا، اندونزی، انگلیس، لیبی و کانادا هستند، در بهمن ماه امسال در لاهه گرد هم می‌آیند تا شهادت شاهدان و سایر اسناد مربوط به وقایع آبان را استماع کنند. پس از آن، این حقوق‌دانان رای نهایی خود را بر مبنای موازین حقوق بین‌الملل صادر خواهند کرد.
رای دادگاه بین‌المللی مردمی آبان به این سوال پاسخ خواهد داد که آیا مقامات حکومت اسلامی در جریان اعتراضات آبان ماه ۱۳۹۸، مرتکب جنایت‌های بین‌المللی شدهاند؟ و اگر آری، کدام‌یک از مقامات حکومت اسلامی مسئول ارتکاب این جنایت‌های بین‌المللی هستند؟
اولین بار «برتراند راسل» و «ژان پل سارتر» یک دادگاه بین‌المللی مردمی برای رسیدگی به جنایات جنگ ویتنام تشکیل دادند که به «راسل تریبونال» معروف شد و از آن زمان به بعد، در بسیاری از پرونده‌های جرایم بین‌المللی که توسط جامعه بین‌المللی نادیده گرفته شدهاند، دادگاه‌های بین‌المللی مردمی تشکیل شدهاند تا وظیفه دادخواهی و روشن کردن حقیقت را بر عهده بگیرند.
قضات و حقوق‌دانان دادگاه بین‌المللی مردمی آبان همگی داوطلبانه و با هدف برقراری عدالت در حق قربانیان کشتار آبان کار می‌کنند. دادگاه تمامی ضوابط بین‌المللی رسیدگی حقوقی را رعایت خواهد کرد، از جمله این که از نماینده حکومت اسلامی حاکم بر ایران دعوت خواهد کرد که به همراه وکلایش برای دفاع در جلسه حاضر شود.
علاوه بر شهادت شاهدان، تمامی اسناد و مدارکی که تا کنون در مورد کشتار معترضان توسط سازمان‌های حقوق بشری جمع‌آوری شدهاند و یا تا زمان برگزاری این دادگاه جمع‌آوری خواهند شد به آن ارائه می‌شوند.
از جمله این اسناد، مجموعه بیش از ۱۲۰۰ ویدیوی گردآوری‌شده از اعتراضات است که به دقت تاریخ‌گذاری شده و به ترتیب زمان و شهر محل وقوع مرتب شدهاند. همچنین گزارش‌های تحقیقی سازمان عدالت برای ایران و سازمان حقوق بشر ایران که تمرکزش‌شان بر استفاده نیروهای انتظامی و امنیتی از سلاح علیه معترضان و کشتار آنان است، بخش دیگری از این مجموعه اسناد هستند.
تازه‌ترین گزارش عدالت برای ایران که هم‌زمان با نخستین سالگرد اعتراضات آبان منتشر می‌شود، مروری دارد بر وقایع منتهی به کشته شدن نخستین نفر در کل کشور که در جریان اعتراضات شهر سیرجان اتفاق افتاده است. مجموعه گزارش‌های تحقیقی «کشتار آبان ۹۸ به روایت هر شهر»، ترتیب زمانی وقایع در هر شهر، محل دقیق وقوع آن‌ها، شکل استفاده از قوای قهری توسط نیروهای حکومتی و نیز هویت افراد و نهادهایی را مشخص می‌کند که باید به دلیل مسئولیت‌شان در ارتکاب موارد فاحش نقض حقوق بشر و جرایم بین‌المللی تحت تحقیق و پی‌گرد قرار گیرند.
برگرفته ای از سایت ایران وایر، ۱۴ نوامبر ۲۰۲۰