در جریان سیل و آبگرفتگی در آذرماه ۹۹ در ۱۰ استان خوزستان، بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، فارس، گیلان، هرمزگان، قزوین، ایلام، گلستان و لرستان، ۹ نفر جان خود را از دست دادند و بیش از ۱۸هزار نفر بی‌سرپناه شدند.
تکرار وقوع سیل و آبگرفتگی شدید در استان خوزستان، اعتراض سیل‌زدگان «بندر خمینی» (بندر شاهپور) و اهواز را به دنبال داشت و منجر به تعلیق شهردار این شهرستان، بازداشت رئیس اداره آبفای آن و همچنین برکناری شهردار یکی از مناطق اهواز شد.
فقط پس از دو ساعت بارش باران دست‌کم حدود ۱۳۷ شهر و روستا و منطقه عشایری، خسارات جدی دیدند و فقدان زیرساخت‌ها بار دیگر، به بخش‌های آبرسانی، برق‌رسانی، تأسیسات عمرانی شهری و روستایی موجود خسارت وارد کرد و همچنین منازل مسکونی و مزارع کشاورزی بسیاری تخریب شدند.
با گذشت بیش از ۱۰ روز از وقوع اولین سیل، معابر و منازل مسکونی مناطق سیل‌زده هنوز بطور کامل از روان‌آب‌ها و آب فاضلاب و گِل و لای تخلیه نشده‌اند و خانه‌ها غیرقابل سکونت هستند و تردد در خیابان‌ها همچنان با مشکل روبروست.
مسئولان مسئولیت نمی‌پذیرند!
در انتقاد از عملکرد دولت حسن روحانی، صادق آملی لاریجانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام که خود با انبوهی از اتهامات فساد مالی روبروست گفت «تکرار مشکلات و تنگناهای ناشی از سیل در شأن نظام اسلامی ما نیست».
اسماعیل نجار رئیس سازمان مدیریت بحران کشور که زیر نظر وزارت کشور و درواقع دولت فعالیت می‌کند، از پرداخت نشدن بودجه مقابله با بلایای طبیعی استان خوزستان خبر داد و گفت: «برای مقابله با بلایای طبیعی سال گذشته پنج هزار و ۸۴ میلیارد تومان اعتبار پیشنهاد شد که حدود ۳۰۰ میلیارد تومان در قانون بودجه منظور شده و تا کنون نیز هیچ مبلغی در اختیار دستگاه‌های اجرایی استان خوزستان قرار نگرفته است».
او همچنین شهرداری و شورای شهر اهواز را در زمینه پیشگیری از حوادث در این شهر متهم کرد و گفت: «در مناطقی که سیل جاری شده ظرفیت خروجی پل‌ها با دِبی آب رودخانه‌ها انطباق ندارد. این مسئله با جاری شدن سیل در برخی استانها از جمله خوزستان و بوشهر بسیار تاثیرگذار بوده است».
رئیس سازمان مدیریت بحران کشور با تاکید بر اینکه «اهواز فاقد نهر آب است و شبکه فاضلاب آن نیز بسیار فرسوده شده» گفت: «باید آبگرفتگی‌ها در این شهر با استفاده از پمپ تخلیه شود».
او وضعیت شبکه فاضلاب در شهرهای آبادان و خرمشهر را نیز مشابه وضعیت اهواز دانست.
در این بین، گزارش دیوان محاسبات از «هزینه‌کرد» بودجه‌های آب و فاضلاب اهواز و غیزانیه، از «سوء مدیریت‌های متعدد» و فساد مالی سازمان آب و فاضلاب خوزستان حکایت دارد. ۱۴۹ میلیون دلار وام از بانک جهانی و ۷۰۰ میلیارد تومان بودجه و همچنین ۱۳ میلیون یورو از صندوق توسعه ملی یا در بانک کشاورزی انباشت شده، یا صرف افزایش حقوق هیئت مدیره آبفای خوزستان شده و یا برخلاف قانون در معاملات دیگری هزینه شده‌اند!
تا اینجای کار ۲ هزار و ۳۵ میلیارد و ۷۰۰ میلیون ریال اعتبار هزینه‌ای براساس ماده ۲۸ قانون الحاق به دستور وزیر کشور برای سیل اخیر آذرماه در نظر گرفته شده است. حال آنکه فقط در بوشهر، یکهزار و ۵۷۰ واحد مسکونی تخریب شده یا خسارت دیده‌اند و به گفته‌ی مقامات این استان، خسارات چنان جدی است که تسهیلات کفاف تعمیر و بازسازی را نمی‌دهد.
پرسش اینجاست که اینهمه بودجه اختصاص یافته در کجا خرج می‌شود و چه نهادی مسئول پیگیریست؟! کوتاهی در چیست و تا کی ادامه خواهد داشت؟
وقتی پای بودجه‌های کلان به میان می‌آید
غلامرضا شریعتی استاندار خوزستان می‌گوید اهواز سال‌هاست با مشکل دفع آب‌های سطحی دست و پنجه نرم می‌کند و این کار جزو وظایف شهرداری است! اما به گفته شهرداران در دوره‌های مختلف، شهرداری توان تأمین هزینه‌های ایجاد شبکه دفع آب‌های سطحی را ندارد.
ایرنا به نقل از شریعتی نوشت که علی خامنه‌ای ۵۰ میلیون یورو برای مشکل فاضلاب اهواز کمک کرده اما حدود ۳۰۰ میلیون یورو هزینه نیاز است! حال آنکه همان ۵۰ میلیون نیز معلوم نیست صرف چه شده است!
با این همه همینکه خامنه‌ای به پروژه‌ی مربوطه پول تزریق کرد ناگهان سر و کله قرارگاه «خاتم‌الانبیاء» وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پیدا شد تا پیمانکار این پروژه شود!
بررسی‌ها نشان می‌دهد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تقریباً روی تمام پروژه‌های آبی اعم از انتقال آب و سدسازی و فاضلاب و پروژه‌های مشابه اعم از بزرگ و کوچک و دور و نزدیک چنبره زده در حالی که این قرارگاه در اجرای پروژه‌ها هم از نظر مهندسی و علمی و فنی ضعیف عمل می‌کند و هم از نظر مالی بسیار بدسابقه است.
در همین ارتباط، سیدکریم حسینی رئیس مجمع نمایندگان استان خوزستان می‌گوید، مردم خوزستان از قرارگاه سازندگی «خاتم الانبیاء» که منسوب به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است گلایه دارند و شایسته نیست در پروژه‌های آبی «تصمیمات غیرکارشناسی و غیرمنطقی» گرفته شود و اجرای پروژه جامع فاضلاب اهواز به پیمانکارهای دست دوم و سوم سپرده شود.
انبوهی از پروژه‌های عمرانی نیمه‌کاره در کشور وجود دارد که پیمانکار آن قرارگاه «خاتم‌الانبیاء» است و یکی از بهانه‌‌های آن این است که «عدم تامین منابع مالی» علت وقفه در اجرای پروژه‌هاست! حال آنکه انحصار این پروژه‌ها در دست این قرارگاه به دلیل همین «منابع مالی» است. این در حالیست که در جایی دیگر سردار سعید محمد ادعا کرده قرارگاه «خاتم‌الانبیاء» این پروژه‌ها را به علت «اختلاف بین استانها» متوقف کرده است.
مشکلات اما روی دوش مردم باقی می‌مانند
هر سال در استان‌های مختلف پس از جاری شدن سیلاب فصلی، شماری از پل‌ها و سازه‌های عمرانی تخریب می‌شود که قرارگاه «خاتم‌الانبیاء» و شرکت‌های پیمانکاری زیرمجموعه‌ی آن مجری ساخت و ساز آنها می‌شوند. اما سپاه پاسداران به روال همیشگی هرگز مسئولیت اشتباهات و خسارات ناشی از آنها را به عهده نمی‌گیرد. به عنوان مثال قرارگاه «خاتم الانبیاء» در ساخت سد «گتوند» که موجب فاجعه زیست محیطی و آواره شدن بسیاری از روستاییان خوزستان شده، نقش داشت اما هرگز مسئولیت این فاجعه را نپذیرفت.
اصولا نهادهای حکومتی در همه مسائل از خود سلب مسئولیت می‌کنند و ناتوانی در مقابله با خشکسالی یا مدیریت منابع آب یا احداث فاضلاب نیز از این قاعده جدا نیست. هم دولت در سطح کلان و استانداری‌ها و شهردار‌ی‌ها در سطوح محلی و هم قرارگاه «خاتم‌الانبیاء» که درواقع نبض اوضاع اقتصادی این پروژه‌ها نیز در دست آنهاست مسئولیت‌ها را به گردن یکدیگر می‌اندازند و مشکلات ناشی از بحران‌ها را نیز به سوی مردم هُل می‌دهند تا برای کنار زدن رقیب از آنها سوء استفاده و بهره‌برداری سیاسی کنند. در بحران کُرونا نیز سلامت و زندگی مردم به گروگان گرفته شد تا مقامات مسئول در داخل و لابیگران رژیم در خارج بر سر بسته بودن راه واردات دارو و واکسن تبلیغات به راه بیاندازند. در حالی که به گفته‌ی ناصر ریاحی رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو مشکلی در این زمینه وجود ندارد و با انتقال ارز از اروپا و آمریکا نیز دارو وارد کشور می‌شود منتها بخشی از این داروها به دلیل سوء مدیریت و ناکارآمدی نهادهای مسئول یا سر از بازار سیاه درمی‌آورد یا قاچاقی به کشورهای همسایه صادر می‌شود!
فجایعی مانند سیل نیز به میدان سیاست‌بازی باندهای حکومت تبدیل می‌شود. در این میان، جناحین نظام در حالی شکم خود را برای مذاکرات بین جمهوری اسلامی و آمریکا صابون زده‌اند که علی خامنه‌ای مدت‌ها پیش برای مذاکره بر سر «آب و هوا» چراغ سبز نشان داده بود! آنهم از کانال‌هایی که غربی‌ها با نیازسنجی دقیق آن را به عنوان بستری برای مذاکره با تهران پیشنهاد داده‌اند و پروژه‌های اقلیمی و همکاری‌های عمرانی به ویژه در حوزه آب و فاضلاب را در بر می‌گیرد.
منفذی برای مذاکرات احتمالی
درست دو سال پیش در آذرماه سال ۱۳۹۸ کشور سوئیس طرح «صلح آب» را به ایران پیشنهاد داد. این پیشنهاد ۱۰ روز پس از معامله بی‌‌سر و صدای دو زندانی میان ایران و آمریکا صورت گرفت. آنهم در شرایطی که اردیبهشت همان سال خامنه‌ای با انتقاد از اینکه آمریکا به دنبال مذاکره و درواقع معامله بر سر به اصطلاح «نقاط قوت» جمهوری اسلامی از جمله بُرد موشکهاست، بطور غیرمستقیم پیشنهاد داد درباره آب و هوا و مسائل اقلیمی و محیط زیست مذاکره شود.
اساساً پروژه‌های عمرانی و طرح‌های توسعه و جذب سرمایه‌گذاری برای اجرای این طرح‌ها به عنوان فرصتی جهت گسترش ارتباطات و همکاری‌های بین‌المللی و ارتقاء سطح دانش و تجربه در نظر گرفته می‌شود. اما رژیم غیرعادی جمهوری اسلامی همواره با نگاه امنیتی- سیاسی به این مسائل توجه می‌کند: مثلاً منفذی برای چانهزنی و معاملاتی نظیر برجام با غربی‌ها که به نظر می‌رسد در شرایط کنونی با توجه امکان استقرار «دمکرات‌ها» در کاخ سفید، آن را در حال فراهم شدن می‌بیند و اتفاقا فردی که «دولتمرد اقلیمی» و مسئول صحبت بر سر «آب و هوا» در دولت جو بایدن شده کسی نیست جز جان کری وزیر خارجه دولت اوباما که برجام را به سرانجام رساند!
آزاده کریمی و حامد محمدی
برگرفته ای از سایت کیهان لندن، ۲۱ دسامبر ۲۰۲۰