در لایحه پیشنهادی وزارتخانه های علوم و بهداشت بر حفظ چهارگروه از سهمیه‌های پذیرش دانشجو تاکید شده است. آیا امکان حذف مابقی سهمیه‌های بحث برانگیز وجود دارد؟
رئیس سازمان سنجش و آموزش ایران پیشنهاد داد که بجز سهمیه‌های مناطق، ایثارگران، استعدادهای درخشان و سهمیه منطبق با نیاز مناطق کم برخوردار، سایر سهمیه‌ها حذف شوند.
به گفته ابراهیم خدایی اینها چهار سهمیه‌ای هستند که در «لایحه پیشنهادی» مطرح شده‌اند. این لایحه توسط وزراتخانه‌های علوم و بهداشت تهیه شده و دولت آن را جهت تصمیم گیری به شورای عالی انقلاب فرهنگی فرستاده است.
خدایی که در نشست شورای اسلامی شدن دانشگاهها و مراکز آموزشی سخن میگفت، تاکید کرد، در این لایحه «تلاش شده است، مواردی چون تجمیع و بهینه سازی سهمیه ها، ایجاد توازن و تعادل در توان علمی ورودی آموزش عالی، ملاحظه مصالح علمی و جلب اعتماد عمومی جامعه، برقراری عدالت آموزشی، حمایت از مناطق کم برخوردار، ایجاد رقابت سالم و مواردی از این قبیل مورد توجه باشد.»
بر أساس پیشنهاد دو وزارتخانه نامبرده بومی گزینی درکنکور باید حذف شود و براساس نیاز استانها سهمیههایی «به شکلی خاص» مدنظر قرار گیرد.
در این لایحه همچنین توصیه شده است که برخی سهمیه‌ها، از جمله برای ایثارگران به عنوان سهمیه مازاد بر ظرفیت دانشگاهها در نظر گرفته شود.
فرزاد جهان بین، سرپرست معاونت فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی در نشست شورای اسلامی شدن دانشگاهها و مراکز آموزش اظهار داشت: «به نظر می رسد بخش زیادی از مشکلات مربوطه جز با تغییر بنیادین در نظام سنجش و پذیرش اتفاق نخواهد افتاد. باید با در نظر گرفتن حد نصاب مشخصی برای آزمون، فرآیند گزینش را به دانشگاهها واگذار کرد.»
سعید رضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز خواستار بازنگری در روند رایج شد و گفت، بیش از سی سال است که جنگ به پایان رسیده و جامعه آماری ایثارگران و رزمندگان کاهش داشته است.
او تصریح کرد: «با کاهش جمعیت ثبت نام کننده سهمیه‌های مذکور، درصد شمول سهمیه نیز بایستی متناسب سازی شود».
عبدالله جاسبی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی هم خواهان حذف بومی گزینی شد زیرا به اعتقاد او، با گسترش مراکز آموزش عالی دولتی و غیردولتی در ایران «فلسفه وجودی بومی گزینی در سطح استانی از میان رفته است.»
او پیشنهاد کرد، برای برقراری عدالت آموزشی «سهمیه‌های گذشته» حذف شوند و «روند اعمال سهمیه‌ها فرآیندی متفاوت و البته محدودتری به خود گیرد.»
جاسبی همچنین خواهان «به روز آوری و اصلاح فرمول بندی سهمیه ایثارگران» شد و این که درصد مشخصی از ایثارگران «به عنوان ظرفیت مازاد ظرفیت کنکور» به مراکز آموزش عالی معرفی شود.
بحث در باره دانشجویان سهمیه‌ای تازه نیست و در سال‌های اخیر همواره برای مدت کوتاهی اوج گرفته و سپس فرونشسته است.
یکی از مواردی که توجه رسانه ها را به خود جلب کرد، انتقاد حمید اکبری، قائم مقام معاون آموزشی وزیر بهداشت در مرداد ۱۳۹۸ بود. او از وضعیت سهمیه‌های پذیرش در رشته‌های پزشکی، یعنی دندانپزشکی، داورسازی و پزشکی به شدت انتقاد کرد.
به گفته او، بیش از ۶۰ درصد دانشجویان این رشته ها از طریق سهمیه وارد دانشگاه می‌شوند و پیگیری‌های وزارت بهداشت برای حل این معضل بی‌ثمر بوده است.
اکبری این پدیده را «نوعی بی‌‌عدالتی آموزشی» خواند و تاکید کرد: «ما نگران کیفیت آموزش در بین این دانشجویان هستیم».
در کنار سهمیه‌های گوناگون شناخته شده سهمیههایی وجود دارد که افکار عمومی از آن بی‌اطلاع است، از جمله سهمیه علوم پزشکی برای افرادی که در خارج تحصیل خود را آغاز می‌کنند و در ایران ادامه می‌دهند، یا سهمیه فرزندان اعضای هیات علمی که برای تغییررشته در نظر گرفته شده است.
در برنامه ریزی سهمیه‌ها نهادها و افراد گوناگون، از مجلس و شورای انقلاب فرهنگی گرفته تا رهبر جمهوری اسلامی و معاونان دانشگاهی اعمال نظر می‌کنند، به همین دلیل حذف رانت‌خواری تحصیلی یا دستکم برنامه ریزی دقیق برای آن فعلا امکان‌پذیر نیست.
برگرفته ای از سایت صدای آلمان (دویچه وله) به زبان فارسی، ۷ ژانویه ۲۰۲۱