«خسارت اقتصادی خاموشی‌ها ۱۰۰ تا ۱۵۰ برابر هزینه تولید برق است.» این گفته «محمدعلی وحدتی»، رئیس سندیکای شرکت‌های تولید‌کننده برق در مرداد ۱۳۹۷ است. او دو سال و نیم پیش در گفت‌وگو با روزنامه ایران گفته بود: «اما یک قاعده کلی در دنیا برای محاسبه خسارت اقتصادی ناشی از قطع برق وجود دارد که بر مبنای آن می‌توان گفت که با وقوع خاموشی بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ برابر هزینه برق تولیدی خسارت به اقتصاد وارد می شود.»
در آن زمان قیمت تمام شده هر کیلووات ساعت برق ۱۱۰ تومان بود و بر این مبنا خسارت ناشی از قطع برق به ازای هر کیلووات ساعت ۱۶ هزار تومان محاسبه می‌شد. از سال ۹۷ تا الان قیمت همه کالا و خدمات گران شده، از جمله هزینه تولید برق نیز در ایران افزایش یافته است. در این گزارش تلاش کرده‌ایم به این سوال پاسخ دهیم که خاموشی‌های اخیر چقدر خرج روی دست دولت می‌گذارد؟
خسارت روزانه قطع برق چقدر است؟
در حال حاضر وزارت نیرو هر کیلووات ساعت برق را به قیمت خرید تضمینی ۲۵۰ تا ۵۲۰ تومان خریداری می‌کند. اگر میانگین قیمت تولید و تهیه برق هر کیلووات ساعت را برای دولت حدود ۳۵۰ تومان در نظر بگیریم، خسارت اقتصادی قطعی برق به ازای هر کیلووات ساعت به حدود ۵۰ هزار تومان می‌رسد.
اما بر تخمین خسارت قطع برق می‌توان از روش‌های دیگری هم استفاده کرد. اگر خوشبینانه فرض کنیم قطعی سراسری برق تنها ۵ درصد فعالیت‌های معمول در بخش‌های مختلف خدماتی، صنعتی و کشاورزی را مختل کند، در این صورت خسارت وارده به اقتصاد ایران روزانه به رقمی بیش از ۲۷۵ میلیارد تومان می‌رسد.
بر اساس محاسبات مرکز آمار ایران، ارزش روزانه میانگین محصول تولید ناخالص داخلی ایران در ۶ ماهه نخست امسال روزانه ۵۵۰۰ میلیارد تومان بوده است. اگر فرض کنیم قطعی برق صرفا ۵ درصد اقتصاد ایران را در بخش‌های مختلف صنعتی، خدماتی و کشاورزی مختل کند، روزانه چیزی در حدود ۲۷۵ میلیارد تومان ضرر و زیان به اقتصاد ایران وارد شده است.
البته خسارت اقتصادی قطعی برق به ساعت و محدوده مکانی جایی که برق رفته بستگی دارد. مثلا قطع دو ساعته برق وسط روز در یک شهر صنعتی می‌تواند ده‌ها واحد تولیدی را تعطیل کند. یا قطع برق در میانه روز دستگاه‌های کارت‌خوان را در بازار و واحدهای کوچک و بزرگ تجاری از کار بیندازد. به همین قطع برق در ساعات پیک باعث اختلال در کار بسیاری از کسب و کارها می‌شود که هیچ راه حل کارآمدی برای جبران آن پیش‌بینی نشده است، اما قطع برق چه تاثیری در خانه دارد؟
خسارت‌های خانگی و بیمه برق
خسارات‌هایی که قطعی برق به زندگی مردم وارد می‌کند مثل از کار افتادن وسایل مورد نیاز زندگی روزمره، احتمال آسیب دیدن وسایل برقی و الکترونیکی ساده‌ترین و دم‌دستی‌ترین چیزهایی است که به ذهن می‌رسد که برای جبران آن چیزی به نام «بیمه برق» پیش‌بینی شده است.
این بیمه البته همه هزینه‌های قطعی برق را پوشش نمی‌دهد، اما اگر تنها گروه کوچکی از آسیب‌دیدگان ادعای خسارت و غرامت کنند، هزینه زیادی به شرکت‌های بیمه و دولت تحمیل خواهد کرد.
از سال ۱۳۹۱ رقمی به عنوان حق بیمه برق، در قبض‌های برق گنجانده شده است. در بند «ز» تبصره ششم قانون بودجه امسال هم نوشته شده که ماهانه از هر واحد مسکونی مشترک برق در مناطق شهری ۱۰۰ تومان و در مناطق روستایی ۵۰ تومان برای بیمه گرفته می‌شود. این مبلغ صرف خرید بیمه برای خسارت ناشی از قطعی و نوسان برق خواهد شد.
بر اساس آمارهای رسمی، حدود ۳۵ میلیون مشترک خانگی در ایران وجود دارد که ماهانه حدود ۳ میلیارد تومان حق بیمه برق به دولت پرداخت می‌کنند. طبق اعلام شرکت توانیر، برای خسارت تجهیزات حداکثر ۱۲ میلیون تومان، آتش‌سوزی و انفجار حداکثر ۴۰۰ میلیون تومان ، غرامت فوت حداکثر ۴۵۰ میلیون تومان، غرامت نقص عضو حداکثر ۳۰۰ میلیون تومان و هزینه پزشکی حداکثر ۳۰۰ میلیون تومان تعلق می‌گیرد.
البته خسارت قطع برق محدود به خراب شدن وسایل برقی نیست. گرفتن خسارت قطع برق هم کار ساده‌ای نیست و بروکراسی خاص خود را دارد. به عنوان مثال برای خسارت وارده به تجهیزات باید مدارکی مانند فاکتور فروشگاه، گزارش معتمد محل یا نیروی انتظامی و برای خسارت‌های دیگر گزارش‌های پلیس و پرونده دادگاه ارائه شود.
اما همین خسارت محدود و جزئی هم می‌تواند دردسرآفرین باشد. اگر فرض کنیم از ۳۰ میلیون مشترک تنها هزار مشترک به دنبال قطعی‌های اخیر ادعای خسارت ۱۲ میلیونی کنند، در این صورت چیزی در حدود ۱۲ میلیارد تومان بار مالی برای شرکت‌های بیمه ایجاد خواهد شد. رقمی که با توجه به دامنه‌دار شدن قطعی برق و افزایش حساسیت عمومی نسبت به آن ممکن است افزایش چشمگیری پیدا کند و مشکلات مالی تازه‌ای برای دولت به بار بیاورد.
برگرفته ای از سایت ایران وایر، ۱۵ ژانویه ۲۰۲۱