بابک تقوایی
بعدازظهر روز جمعه ۱۲ دی ۱۳۹۹، شرکت رافائل و وزارت دفاع اسرائیل، دومین سامانه «گنبد آهنین» سفارش ایالات‌متحده آمریکا را به نیروی زمینی ارتش این کشور تحویل دادند و این محموله سفارشی، سوار بر یک کشتی باری، اسرائیل را به سوی مقصد نهایی خود ترک کرد. حدود سه هفته پس از تحویل دومین گردان از سامانه گنبد آهنین به ارتش آمریکا، مقامات اسرائیلی در روز جمعه، سوم بهمن‌ماه، اجازه اعزام و استقرار این دو سامانه را، برای محافظت از پایگاه‌های نظامی آمریکا در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس در برابر خطرات حملات موشکی سپاه پاسداران، صادر کردند.
در مصاحبه‌های امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران با رسانه‌های حکومتی جمهوری اسلامی در سال‌های اخیر، به خصوص در سالگرد کشته شدن قاسم سلیمانی، همواره از هدف قرار دادن پایگاه‌های آمریکا در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس با موشک‌های بالستیک و کروز و پهپادهای انتحاری نیروی هوافضای سپاه، در صورت بروز درگیری نظامی با آمریکا، سخن به میان آورده شده است. در گفت‌وگوی امیرعلی حاجی‌زاده با برنامه «بدون تعارف»، به مناسبت نخستین سالگرد حمله موشکی سپاه به پایگاه هوایی عین‌الاسد در عراق، که شبکه خبر صداوسیمای رژیم جمهوری اسلامی آن را در تاریخ جمعه ۲۶ دی ۱۳۹۹ پخش کرد، تصاویر ماهواره‌ای پایگاه العدید قطر، پیش و پس از حمله موشکی سپاه به عین‌الاسد به نمایش در آمد و به قصد سپاه برای حمله به آن‌ها در صورت پاسخگویی نظامی آمریکا به حمله عین‌الاسد، اشاره شد.
سامانه‌های پدافند موشکی گنبد آهنین، تا به امروز کارایی بالای خود را در مقابله با حملات راکتی حماس و جهاد اسلامی فلسطین به شهرهای جنوبی اسرائیل و به خصوص اشدود، به نمایش گذاشته‌اند. موشک‌های زمین به هوای تامیر (Tamir) سامانه‌های گنبد آهنین، همان‌طور که قادر به رهگیری و شکار راکت‌های شلیک شده از نوار غزه هستند، خواهند توانست تا سرهای جنگی جداشونده مانورپذیر موشک‌های بالستیک نیروی هوافضای سپاه و همچنین کلاهک‌های خوشه‌ای آن‌ها را پیش از برخورد به اهدافشان در پایگاه‌های نظامی آمریکا در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، مورد هدف قرار دهند.
فالانکس، پاتریوت و تاد، محافظان پایگاه‌های آمریکا در خاورمیانه پیش از تحویل گنبد آهنین
موشک‌های بالستیک سپاه پاسداران و به خصوص انواع مجهز به کلاهک‌های جنگی جداشونده و مانورپذیر یا کلاهک‌های مجهز به مهمات خوشه‌ای، همواره مهمترین تهدید برای پایگاه‌های نظامی ایالات‌متحده آمریکا در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس محسوب شده‌اند؛ زیرا با وجود استقرار سامانه‌های پدافند موشکی برد بلند پاتریوت پی‌ای سی-۳ (Patriot PAC-3) برای محافظت از پایگاه‌های هوایی مورداستفاده آمریکا، از سامانه پدافند هوایی مرحله پایانی ارتفاع بالا موسوم به تاد (THAAD) برای انهدام موشک‌های بالستیک در ارتفاع بسیار زیاد، پیش از جدا شدن کلاهک آن‌ها نیز استفاده می‌شود؛ اما در صورت شلیک تعداد بالایی از موشک‌های بالستیک از سوی سپاه، امکان اصابت تعدادی از آن‌ها به پایگاه‌هایی چون العدید و الظفره وجود دارد. به همین دلیل است که ارتش ایالات‌متحده آمریکا قصد دارد تا به‌زودی دو گردان از سامانه‌های پدافند موشکی گنبد آهنین را برای محافظت از پایگاه‌های هوایی خود در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس مستقر کند تا از آن‌ها در برابر موشک‌ها و کلاهک‌های جنگی مانورپذیر و جداشونده‌ای که از گزند انهدام به وسیله پاتریوت‌ها و تادها در امان مانده‌اند، محافظت کند.
در حال حاضر چهار پایگاه هوایی در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس مورداستفاده هواگردهای نیروی هوایی، دریایی و سپاه تفنگداران دریایی ایالات‌متحده آمریکا هستند: علی السالم در کویت که با یک سامانه پاتریوت پی‌ای سی-۳ محافظت می‌شود، شاهزاده سلطان در نزدیکی ریاض که با یک سامانه پاتریوت پی‌ای سی-۳ و یک سامانه پدافند ضد موشک بالستیک تاد محافظت می‌شود و پایگاه‌های العدید و الظفره به ترتیب در قطر و امارات متحده عربی که برای محافظت از هر یک از آن‌ها، یک گردان سامانه پدافند موشکی پاتریوت پی‌ای سی-۳ به همراه تاد نیروی زمینی آمریکا، مورداستفاده قرار می‌گیرند.
به دنبال حمله موشکی سپاه پاسداران به پایگاه هوایی عین‌الاسد در عراق که در جریان آن دقت بالای موشک‌های بالستیک قیام-۲ و فاتح-۳۱۳ نیروی هوافضای سپاه در انهدام اهدافشان به نمایش گذاشته شد، نیروی زمینی آمریکا سامانه‌های دفاع ضد هوایی برد کوتاه سی-رم (C-RAM) مجهز به تیربارهای ضد هوایی فالانکس (Phalanx) را بار دیگر به عراق اعزام کرد تا از پایگاه‌های نظامی و اماکن دیپلماتیک چون سفارت این کشور در منطقه سبز بغداد در برابر موشک‌ها، راکت‌ها، گلوله‌های توپخانه و خمپاره‌های پرتابی شبه‌نظامیان حشد الشعبی وابسته به سپاه قدس محافظت کند. این سامانه‌ها در چندین نوبت، به‌عنوان مثال در تاریخ ۲۷ آبان ۱۳۹۹ موفق شدند تا راکت‌های شلیک شده کتائب حزب‌الله به سمت سفارتخانه آمریکا را منهدم کنند. اما آن‌ها همیشه در این کار موفق نبوده‌اند به‌طوری که در تاریخ ۳۰ آذر ۱۳۹۹، راکت‌های فجر ۱۰۷ میلیمتری شلیک شده شبه‌نظامیان وابسته به سپاه قدس، به ساختمان سفارت آمریکا در بغداد برخورد کردند.
فقدان سامانه‌های دفاع موشکی ارتفاع پست در خدمت نیروی زمینی ارتش آمریکا و همچنین ناتوانی تیربارهای فالانکس در مقابله با خطر کلاهک‌های جنگی جداشونده و متحرک موشک‌های بالستیک نیروی هوافضای سپاه پاسداران، سبب شد تا سرانجام قرارداد خرید دو گردان کامل از سامانه پدافند موشکی ارتفاع پست گنبد آهنین از شرکت رافائل اسرائیل به منظور استفاده ارتش آمریکا برای محافظت از پایگاه‌های این کشور در خاورمیانه، در مردادماه سال ۱۳۹۸ منعقد شود. نخستین گردان از سامانه‌های خریداری شده در شهریور ۱۳۹۹ به نیروی زمینی آمریکا تحویل شدند. شرکت سازنده آن‌ها، یعنی رافائل، خبر تحویل آن‌ها را در تاریخ ۹ مهر ۱۳۹۹ منتشر کرد.
روز جمعه، ۲۳ آبان ۱۳۹۹، نیروی زمینی ارتش آمریکا اعلام کرد که نخستین سامانه تحویلی گنبد آهنین را در پایگاه خود در فورت بلیس (Fort Bliss) تگزاس عملیاتی کرده است. سه روز پس از اعلام این خبر، نخستین آزمایش عملیاتی علیه پهپادهای هدفی که نقش موشک‌های کروز را در این آزمایش ایفا می‌کردند، با ۲۶ خدمه‌ای که به تازگی آموزششان به پایان رسیده بود، با موفقیت انجام شد.
سرانجام دومین گردان گنبد آهنین سفارش داده شده ارتش ایالات‌متحده در تاریخ جمعه ۱۲ دی‌ماه ۱۳۹۹ تحویل شد و سه هفته پس از آن در تاریخ سوم بهمن‌ماه ۱۳۹۹، مقامات اسرائیلی به ارتش آمریکا اجازه دادند تا این سامانه‌ها را برای محافظت از پایگاه‌های هوایی این کشور در منطقه حاشیه خلیج‌فارس در برابر هرگونه حمله احتمالی نیروی هوافضای سپاه و یا نیروهای نیابتی ایران در عراق و یمن مورداستفاده قرار دهد. دو پایگاه اصلی مورداستفاده نیروی هوایی آمریکا در حال حاضر، العدید در قطر و الظفره در امارات هستند.
گنبد آهنین امکان استقرار دوباره بی-۵۲ اِچ ها را در خاورمیانه فراهم خواهد کرد
پایگاه العدید در حال حاضر پذیرای حدود ۲۰ فروند هواپیمای سوخت‌رسان کِی سی-۱۳۵آر است که نقش مهمی در پشتیبانی از ماموریت هواپیماهای جنگنده نیروی هوایی، دریایی و سپاه تفنگداران دریایی آمریکا در منطقه خلیج‌فارس ایفا می‌کنند. در کنار آن‌ها، دو فروند هواپیمای جاسوسی رادیویی و الکترونیکی آر سی-۱۳۵دبلیو ریوِت جوینت (RC-135W Rivet Joint) که همواره برای رصد کردن فعالیت‌های سپاه قدس و حشدالشعبی و همچنین نیروی دریایی سپاه در خلیج‌فارس استفاده می‌شوند، در این پایگاه مستقر هستند. هواپیماهایی که به علت ابعاد بزرگ خود، در صورت حمله موشکی سپاه به این پایگاه، می‌توانند به‌راحتی آسیب ببینند.
به دلیل خطر موشک‌های بالستیک سپاه پاسداران، امکان استقرار بمب‌افکن‌های راهبردی بی-۵۲اِچ از دی‌ماه ۱۳۹۸ تا به امروز در پایگاه العدید فراهم نبود و به همین دلیل این بمب‌افکن‌ها در سه ماه اخیر از طریق پرواز مستقیم از پایگاه‌های خود در برکسدِیل (Baksdale) و مینوت (Minot) در خاک آمریکا خود را به خاورمیانه می‌رساندند و پروازهای گشتی خود را انجام می‌دادند. با استقرار سامانه‌های دفاع هوایی گنبد آهنین، بار دیگر امکان استقرار هواپیماهای راهبردی و سنگین نیروی هوایی آمریکا در پایگاه‌های هوایی مورداستفاده این نیرو در منطقه خاورمیانه ممکن خواهد شد.
هر گردان از سامانه گنبد آهنین دارای ۱۲ بخش مجزا است. مهمترین آن‌ها رادار ئی اِل/اِم-۲۰۸۴ (EL/M-2084) است که وظیفه شناسایی و رهگیری اهداف پرنده را بر عهده دارد. این رادار را که شرکت اِلتا (Elta)، زیرمجموعه صنایع هوافضای اسرائیل آن را می‌سازد، می‌تواند اهداف پروازی در ابعاد یک گلوله توپ کوچک را از فاصله ۱۰۰ کیلومتری تشخیص دهد و اطلاعات آن‌ها را به سامانه مدیریت صحنه نبرد و کنترل سلاح هر گردان از گنبد آهنین منتقل کند. این سامانه که درون یک خودروی سنگین قرار دارد، اطلاعات لازم را برای پرتابگرهای موشک‌های زمین به هوای گنبد آهنین می‌فرستد. درمجموع، هر گردان از گنبد آهنین دو پرتابگر ۲۰تایی از موشک‌های زمین به هوای تامیر (Tamir) با برد حداکثر ۷۰ کیلومتر دارد. این موشک‌های زمین به هوا به‌طور خودکار و با سامانه مدیریت کنترل نبرد و کنترل سلاح، علیه اهداف متخاصم مورداستفاده قرار می‌گیرند. هر گردان از گنبد آهنین می‌تواند منطقه‌ای را به وسعت ۱۵۰ کیلومترمربع تحت پوشش محافظتی خود قرار دهد.
لازم به ذکر است اگرچه، سامانه گنبد آهنین قابلیت بسیار بالایی در انهدام اهداف پرنده کوچک دارد و میزان موفقیت آن در انهدام اهداف پروازی بین ۸۷ تا ۹۰ درصد تخمین زده شده است، اما در سال‌های اخیر و در جریان حملاتی که شبه‌نظامیان حماس و جهاد اسلامی فلسطین در آن‌ها از تعداد بسیار زیادی راکت برای حمله به شهرها و روستاهای جنوب اسرائیل استفاده کردند، شماری از راکت‌ها از گزند انهدام در امان ماندند و به مناطق شهری برخورد کردند که تخریب خانه‌های غیرنظامیان و کشته شدن آن‌ها را به دنبال داشته است؛ با این وجود گنبد آهنین هنوز هم بهترین سامانه دفاع موشکی ارتفاع پست در جهان است.
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت به زبان فارسی، ۲۸ ژانویه ۲۰۲۱