۱۰ اسفند ۱۳۰۷؛ ۹۲ سال پيش در چنين روزی مهدی اخوان ثالث (م. اميد) در توس مشهد زاده شد: «بهار آمد پريشان، باغ من افسرده بود اما / به جو باز آمد آب رفته، ماهی مرده بود اما.»
پدر مهدی اخوان ثالث پزشک جايگزين و داروساز داروهای گياهی بود: «او زنی داشت به نام مريم و در ۱۳۰۷ شمسی هيچ‌آقايی را كه من باشم در توس خراسان به دامن روزگار افكند.»
از كودكی شيفته هنر بود و نخست به موسيقی روی آورد: «چندی بود كه تار می‌زدم. پيشرفت هم كرده بودم و ترانه‌های آن روزها را از آب درمی‌آوردم. اما پدر نصيحت می‌كرد كه موسيقی نكبت دارد. گذشت و گذشت تا شوق فوق‌العاده‌ام از ساز و سرود به شعر و سخن كشيده شد.»
۱۹ ساله بود كه نخست به خواست پدر رشته آهنگری را در هنرستان مشهد به پايان رساند و در ورامين تهران آموزگار شد.
۲۳ ساله بود كه نخستين جُنگش “ارغنون” را به چاپ رساند. او در اين جُنگ از يك سو چيرگی بر ادبيات كهن را آشكار می‌سازد و از سوی ديگر آغازه‌های نوگرايی و نوپردازی را نشان می‌دهد:
«آرامشی خوش بود چون آرامش صلح
آن خلوت شيرين اندک ماجرا را.»
۲۸ ساله بود كه اثر ماندگار “زمستان” را به پيروی از سبک نيمايی منتشر كرد. او در اينجا به جای شكوه‌های مجرد و سوز و گداز دلدادگان، حتا در غزل‌هايش به نارسايی‌های ملموس زمان و زمانه پس از كودتای ۱۳۳۲ می‌پردازد:
«هوا بس ناجوانمردانه سرد است آی
سلامم را تو پاسخ گوی
در بگشای.»
در سروده‌های او روايت و وصف در بيانی ساده و صادقانه و صميمی دست به دست هم می‌دهند تا خواننده و شنونده، همترازی واژگان فاخر را در كنار اصطلاحات عاميانه دريابد:
«خانه خالی بود و خوان بی آب و نان
وآنچه بود آشِ دهن‌سوزی نبود
اين شب است آری شبی بس هولناک
ليک پشت تپه هم روزی نبود.»
در يكی از آخرين گفتگوهايش زندگی‌اش را در “آن نظام” و “اين نظام” ورق زد: «دو سه باری به زندان افتاديم و بعد هم تبعيد به حومه كاشان و همين چيزها. بعد هم كه ممنوع‌التدريس شديم و تمام مزايای ما را قطع كردند. اما آن‌وقت‌ها لااقل حقوق اصلی ما را بالاخره می‌دادند.»
در آخرين سال زندگی “ترا ای كهن بوم و بر” را به چاپ رساند كه مانند جُنگ نخستش به سبک كهن سروده، گو اينكه درونمايه و واژگان شعرها همه رنگ و بوی تازه زمان و زمانه كنونی را دارند:
«ز پوچ جهان هيچ اگر دوست دارم
ترا ای كهن بوم و بر دوست دارم.»
مهدی اخوان ثالث (م. اميد) در ۶۱ سالگی در تهران درگذشت.
برگرفته ای از سایت صدای آلمان (دویچه وله) به زبان فارسی، ۲۸ فوریه۲۰۲۱