انجام مقایسه بین واکسن‌های مختلف کرونا می‌تواند یک بازی خطرناک باشد. در زمانی که گسترش برنامه‌های واکسیناسیون و ایمن‌سازی از هر چیز دیگر مهم‌تر است، مقایسه اثربخشی واکسن‌ها کار سازنده‌ای نیست.
واقعیت این است که اثبات شده است که همه واکسن‌های تأیید شده در جهان، در ایجاد ایمنی در برابر عوارض شدید و بستری شدن در بیمارستان به طرز چشمگیری موثر هستند. این یک پیروزی بسیار ضروری است که از فشار بر بخش خدمات بهداشتی اینک آسیب‌دیده در جهان می‌کاهد.
چالش واقعی، تزریق هر چه بیشتر واکسن به بازوان مردم است. در وضعیتی که کشورها برای تهیه واکسن با هم درگیر شده‌اند و صف‌های طولانی برای خرید واکسن شکل گرفته است، این بحث که این واکسن بهتر است یا آن واکسن، فقط باعث تضعیف اعتماد عمومی و جلب توجه مردم به نکات منفی می‌شود، و کار سازنده‌ای نیست.
البته، تفاوت‌های انکارناپذیری بین واکسن‌ها وجود دارد که نمی‌توان آنها را نادیده گرفت و باید آن را همزمان با تلاش برای گسترش برنامه واکسیناسیون در سراسر جهان، در نظر گرفت.
اولین مورد، قیمت است. حدود ۳.۳ میلیارد دوز واکسن آکسفورد-آسترازنکا، با سوءظن و بی‌اعتمادی‌ای که نسبت به آن در خارج از مرزهای بریتانیا شکل گرفته است، قرار است امسال با هزینه تولید فروخته شود. این بدان معنی است که این غول صنعت داروسازی به دنبال کسب سود از فروش اولیه این واکسن نیست.
این به برخی از کشورهای کم‌درآمد جهان که در خرید واکسن توان رقابت با کشورهایی مانند بریتانیا و ژاپن را ندارند، کمک می‌کند که با خرید واکسن به قیمت پایین‌تر، واکسیناسیون جمعیت خود را آغاز کنند.
در کنار این، آسترازنکا در حال ارائه واکسن خود به کوواکس، ابتکار جهانی برای توزیع واکسن کرونا، است که امیدوار است تقریباً ۲ میلیارد دوز را با حداکثر هزینه ۳ دلار در هر دوز، بین ۹۲ کشور فقیر جهان توزیع کند.
تاکنون ۱۷۰ میلیون دوز در این طرح تعهد شده است، اما معاملات فرعی بین آسترازنکا و موسسه سرم هند، بزرگترین تولیدکننده واکسن در جهان، این رقم را به ۱.۱ میلیارد دوز افزایش خواهد داد.
با این حال، تردیدهایی نسبت به تعهد شرکت هندی در زمینه فراهم کردن دسترسی عادلانه به واکسن مطرح شده است.
طبق لیستی که ماه گذشته تصادفی درز کرد، به نظر می‌رسد آسترازنکا در حال فروش واکسن به آفریقای جنوبی به قیمت ۵.۲۵ دلار در هر دوز بوده است. این مبلغ دو برابر قیمتی است که کشورهای ثروتمند اروپایی برای آن می‌پردازند. به علاوه، این قیمت بیشتر از سقف قیمت ۳ دلاری است که در ماه نوامبر گذشته وعده داده شده بود.
اما به رغم این و در مقایسه با دیگر واکسن‌ها، واکسن آسترازنکا همچنان به مراتب ارزان‌تر است. گزارش‌های مختلف نشان می‌دهد که قیمت واکسن فایزر-بایون‌تک در هر دوز۱۴.۷۰ تا ۱۹.۵۰ دلار تعیین شده است. هر دوز واکسن مدرنا نیز بین ۱۵ تا ۱۸ دلار قیمت دارد. هر دوی این شرکت‌ها میلیاردها میلیارد دلار از این فروش سودآوری خواهند داشت.
واکسن جانسون اند جانسون که از همان تکنولوژی آسترازنکا استفاده می‌کند، نیز بسیار ارزان‌تر از این کاندیداهای مبتنی بر تکنولوژی mRNA است و هزینه آن ۸ و نیم یورو است. این را نیز در نظر آورید که بر خلاف دیگر واکسن‌ها، واکسن جانسون اند جانسون تنها یک دوز نیاز دارد.
آشکارا، قیمت مسئله مهمی است. فقیرترین ملت‌های جهان می‌دانند که حتی در میانه یک بحران جهانی که میلیون‌ها کشته برجای گذاشته است، باید همچنان استطاعت مالی برای تهیه واکسن را داشته باشند که ندارند.
دومین تفاوت اصلی بین انواع واکسن‌ها، لجستیک توزیع آنها است. هر دو واکسن آسترازنکا و جانسون اند جانسون را می‌توان تا سه ماه در دمای یخچال معمولی نگهداری کرد. اما واکسن‌های تولیدشده با تکنولوژی mRNA ماندگاری کمتری دارند و باید در شرایط زیرانجماد نگهداری شوند.
در کشورهایی که خدمات بهداشتی و فن‌آوری‌های ذخیره‌سازی واکسن توسعه‌یافته نیست، همان‌طور که در بیشتر کشورهای غیرتوسعه‌یافته جهان مشاهده می‌شود، این امکانات وجود ندارد.
در موضوع توزیع دوزهای واکسن در سراسر جهان، باید ضروریات لجستیک را در نظر داشت. با این حال، با شدت گرفتن ملی‌گرایی در پیوند با واکسن، دسترسی به این داروی نجات‌‌بخش برای فقیرترین مردم جهان بیش از پیش محدود می‌شود.
در واقع، سازمان بهداشت جهانی اخیراً به شکلی خارق‌العاده توزیع واکسن در کشورهای ثروتمندتر مانند بریتانیا را به باد انتقاد گرفت، و رقابت آن با دیگر کشورها را برای محافظت از جمعیت خود به هزینه جان کارکنان مراقبت‌های بهداشتی و دیگر گروه‌های آسیب‌پذیر در کشورهای فقیرتر، «نفرت‌آور» خواند.
دکتر تدروس آدانوم گبریزوس، رئیس سازمان جهانی بهداشت، اخیراً «شکست اخلاقی فاجعه‌بار» در این زمینه را «بسیار حیرت‌انگیز»خواند.
واکسن جانسون اند جانسون با تنها یک دوز، گونه‌ای امید برای ملت‌های کم‌درآمد فراهم می‌کند. سازمان جهانی بهداشت این واکسن را به توجه به شرایط همه‌گیری، دسترسی بیشتر، امکان توزیع آسان‌تر، و انطباق آن با جغرافیای مناطق صعب‌العبور با دسترسی محدود به خدمات بهداشتی، به عنوان بهترین گزینه اعلام کرده است.
با این حال، در نهایت، واکسن‌های مختلف جهان باید در نظر اپیدمیولوژیک که از هر کشور به کشور دیگر متفاوت است، سازگاری داشته باشند. نسخه‌های نوظهور ویروس کرونا انجام مقایسه دقیق بین واکسن‌ها را از این منظر دشوار می‌کند.
اما یافته‌ها درباره اثربخشی واکسن‌ها همچنان دلگرم‌کننده است. عرضه سریع واکسن در اسرائیل، این کشور را به بزرگترین تجربه درباره اثربخشی واکسن فایزر تبدیل کرده است. از اواسط ژانویه تا فوریه، در میان اولین گروه کاملاً واکسینه‌شده در این کشور، شامل افراد ۷۰ سال به بالا ، ۵۳ درصد کاهش در موارد ابتلا، ۳۹ درصد کاهش در بستری شدن در بیمارستان، و ۳۱ درصد کاهش در بروز عوارض شدید بیماری کرونا مشاهده شده است.
در بریتانیا، داده‌های مربوط به بهداشت عمومی اسکاتلند نشان داده است که چهار هفته پس از دریافت اولین دوز، هم در مورد واکسن فایزر و هم واکسن آسترازنکا، بستری در بیمارستان به ترتیب تا ۸۵ و ۹۴ درصد کاهش می‌یابد. دیگر تحقیقات نشان داده است که واکسن کرونا می‌تواند انتقال ویروس را تا نصف کاهش دهد.
هم در بریتانیا و هم در اسرائیل، ویروس موسوم به کنت [شهری در بریتانیا] غالب است. مطالعات نشان می‌دهد که نسل فعلی واکسن‌های کرونا همچنان در خنثی‌سازی این نوع جهش‌یافته ویروس، بسیار توانا است. با این حال، اثربخشی این واکسن در برابر نوع آفریقای جنوبی، معروف به B1351، کمتر است.
نتایج حاصل از آزمایش واکسن نوواواکس در آفریقای جنوبی نشان می‌دهد که این واکسن ۶۰ درصد در جلوگیری از کرونا موثر بوده است. در بریتانیا که شیوع B1351 کم است، این رقم به ۸۹ درصد افزایش می‌یابد.
جانسون اند جانسون نیز نتایج مشابهی از آزمایش واکسن خود به دست آورده است. این شرکت توانسته است واکسن خود را در آفریقای جنوبی، آمریکای لاتین و ایالات متحده، در مراحل پسین شیوع همه‌گیری هنگامی که انواع مختلف ویروس ریشه دوانده بودند، آزمایش کند.
در ماه‌های آینده، ناگزیر نسخه‌های جهش‌یافته بیشتری از کرونا شیوع خواهند یافت. با این تحول گریزناپذیر، تصویر کنونی از میزان اثربخشی واکسن‌ها قاعدتاً دچار تغییراتی خواهد شد. با این حال، در حال حاضر، نتیجه نهایی این است که واکسن‌ها موثرند، ایمن هستند، شیوع ویروس را متوقف می‌کنند، و در برابر نسخه‌های کنونی ویروس کارایی دارند. مهم است که مقایسه واکسن‌ها ما را از این واقعیت غافل نکند.
برگرفته ای از سایت ایندیپندنت به زبان فارسی، ۴ آوریل۲۰۲۱