در مدت ۱۴ سال متوسط اضافه برداشت سالانه از سفره‌های آب زیرزمینی در ۳۰ حوضه آبریز فلات ایران در حدود ۵.۲۵ میلیارد مترمکعب بوده است.
بر اساس نتایج منتشر شده از تحقیقات سه پژوهشگر ایرانی در وبسایت «نیچر»، برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی در طول ۱۴ سال، باعث بروز خشکسالی فوق‌العاده در بیش از ۷۶ درصد وسعت ایران شده که تهدیدی جدی علیه امنیت انسانی و غذایی کشور به شمار می‌رود.
بر اساس این تحقیقات، در بازه زمانی ۱۳۸۱ تا ۱۳۹۵ برداشت بی‌رویه از ذخایر زیرزمینی ایران صورت گرفته که این میزان آب برابر با ۱.۶ حجم آب دریاچه اورمیه به عنوان بزرگترین دریاچه خاورمیانه و ششمین دریاچه آب شور دنیاست.
نویسندگان در این مقاله تاکید کرده‌اند، میزان کاهش آب سفره‌های زیرزمینی در ایران بیش از ۷۴کیلومتر مکعب بوده است.
در این تحقیقات آمده که همه حوضه‌های آبی درجاتی از تخلیه آب‌های زیرزمینی را داشته‌اند که در ۳۰ حوضه آبی فلات ایران نرخ آنها از ۲۰ تا ۲۶۰۰درصد کاهش در هر دوره بوده است. بیشترین میزان برداشت آب در حوضه دریاچه نمک قم مشاهده شده که بیش از ۲۶درصد از جمعیت ایران را پشتیبانی می‌کند و در بازه زمانی ۱۴ ساله، ۲۰ کیلومتر مکعب از حجم آب‌های زیرزمینی آن تخلیه شده است.
این حوضه آبریز شامل استان‌های تهران، قم و البرز (کرج) است که صدرنشین بیشترین میزان کاهش سطح آب‌های زیرزمینی در طول این مدت بوده است. اما حوضه آبریز دریاچه‌های طشک و بختگان در فلات مرکزی ایران با میزبانی ۳.۵ درصد جمعیت کشور، بالاترین تغییرات ذخیره آب‌های زیرزمینی را با ۲۶۰۰درصد داشته‌اند.
کمترین میزان برداشت آب‌های زیرزمینی ۰.۰۱ کیلومترمکعب و کمترین تغییر نسبی در ذخیره آب زیرزمینی در حوضه آبی هراز- قره سو در شمال کشور (مازندران، گیلان و گلستان) با میزان ۲۰درصد مشاهده شده است.
در مقیاس کشوری، ذخایر آب زیرزمینی ایران با کاهش ۵/۲۵ کیلومتر مکعب در سال، از سال ۱۳۸۱ تا ۱۳۹۴ با کاهش ۱۷۵۲درصدی در ۱۴ سال مواجه شده‌اند. این میزان تخلیه آب‌های زیر زمینی در دشت‌های ایالات متحده آمریکا طی سال‌های ۱۹۵۰ تا ۲۰۰۷ یعنی در طول ۵۷ سال رخ داده است.
در این تحقیقات با توجه به جمعیت ۸۴ میلیونی ایران آمده است که از نظر برداشت آب در خاورمیانه رتبه اول را به خود اختصاص داده و ۳۴درصد از کل برداشت آب در منطقه را دارد. آب‌های زیرزمینی منبع اصلی آب در ایران است که تقریبا ۶۰درصد از آب‌های شیرین ایران را تشکیل می‌دهد و بنابراین نقشی اساسی در حفظ امنیت ملی آب دارد.
نویسندگان این پژوهش بر مبنای داده‌های منتشر شده، هشدار داده‌اند که خشکسالی شدید، ناشی از برداشت‌های گسترده آب‌های زیرزمینی، ایران تهدید می‌کند و این امر به ویژه در مناطق پر جمعیت در شمال غربی، غرب و شمال شرق کشور بیشتر است.
یافته‌های این پژوهشگران نشان می‌دهد که ۷۷درصد از اراضی ایران (یعنی ۲۳ حوزه از ۳۰ حوضه آبی) تحت برداشت بیش از حد آب‌های زیر زمینی قرار دارند، مناطقی که میزان جذب انسان بیش از سه برابر میزان شارژ طبیعی است.
در این پژوهش هشدار داده شده که کمبود آب می‌تواند یک محدودیت مخرب برای امنیت غذایی در ایران باشد، به ویژه با توجه به کالری مورد نیاز برای کشوری که با تنش‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و ژئوپلیتیک سر و کار دارد.
در بخش دیگری از این پژوهش آمده که اثرات مخرب کاهش آب‌های زیرزمینی در ایران علاوه بر تهدید جدی امنیت آب و غذا، باعث افزایش شوری خاک در سراسر کشور و فرونشست زمین شده است. فرونشست زمین به دلیل برداشت بیش از حد آب زیرزمینی، پایداری خاک را کاهش می‌دهد که یک نگرانی مهم در مناطق بسیار پرجمعیت مانند تهران است که در معرض خطر زلزله قرار دارند.
این نویسندگان وضعیت کنونی کشور را نیازمند اتخاذ استراتژی‌های مدیریت یکپارچه برای متعادل ساختن عرضه و تقاضای آب دانسته‌اند.
برگرفته ای از سایت کیهان لندن، ۱ مه ۲۰۲۱