«حسن روحانی»، رییس جمهوری ایران روز چهارشنبه دوم تیر ۱۴۰۰ در جلسه هیات دولت مدعی شد: «صادرات غیرنفتی ایران در سه ماهه اول سال ۱۴۰۰ در مقایسه با بهار ۱۳۹۹، معادل ۶۹ درصد افزایش یافته است.»
او افزود: «در سه ماهه اول امسال، صادرات غیرنفتی نسبت به سال گذشته ۶۹ درصد افزایش داشته و تراز تجاری نیز در سه ماهه اول امسال مثبت بوده است.»
آیا صادرات غیرنفتی در سال ۱۴۰۰ جهش قابل توجهی داشته است؟ آیا افزایش صادرات غیرنفتی در سال ۱۴۰۰ نشانه رونق بازار صادراتی ایران است؟ «ایران‌وایر» در این گزارش می‌کوشد به این پرسش‌ها پاسخ دهد.
صادرات غیرنفتی ایران در سال ۱۴۰۰ و مقایسه آن با سال قبل
براساس گزارشرییسگمرکایران در بهار ۱۴۰۰، معادل ۳۰ میلیون تن کالا به ارزش ۱۰ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار از گمرکات کشور به نقاط مختلف جهان صادر شده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر وزن، ۳۸ درصد و از لحاظ ارزش، ۶۹ درصد رشد داشته است.
«مهدی میراشرفی» درخصوص آمار واردات کالا در بهار سال‌جاری گفته است: «در این مدت هشت میلیون و ۴۰۰ هزار تن کالا به ارزش ۱۰ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار وارد کشور شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته از لحاظ وزن، شش درصد کاهش و از حیث ارزش، ۳۴ درصد رشد داشته است.»
گزارش رییس کل گمرک ایران نشان می‌دهد که بازرگانان ایرانی در بهار ۱۴۰۰ در مجموع ۱۰ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار صادرات و ۱۰ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار واردات داشته‌اند. بنابراین تراز تجاری ایران مثبت بوده است.
تا این‌جای کار آن‌چه روشن است، این‌که ادعای حسن روحانی مطابق با گزارش گمرک ایران است اما آن‌چه در این گزارش بیان نشده، این است که:
۱- صادرات غیرنفتی ایران در سال ۱۳۹۹ پایین‌ترین ارزش در ۱۱ سال گذشته را داشته است. نمودار زیر نشان می‌دهد که صادرات غیرنفتی ایران در هیچ سالی در یک دهه گذشته به اندازه سال ۱۳۹۹ تنزل نداشته است:
بنابراین، مقایسه حجم صادرات غیرنفتی ایران با بهار ۱۳۹۹ گمراه کننده است. زیرا در بهار ۱۳۹۹ به دلیل شیوع ویروس کرونا و مسدود شدن مرزها، اخلال جدی در تجارت خارجی ایجاد شده و حجم صادرات غیرنفتی ایران حدود ۵۰ درصد به نسبت بهار ۱۳۹۸ کاهش یافته بود.
«اکو ایران» در بررسی چراییکاهشچشم‌گیرصادراتغیرنفتیایراندربهار ۱۳۹۹ علاوه بر مساله کرونا و مسدود شدن مرزها، شش دلیل دیگر را نیز به این شرح برشمرده است:
- انقباض اقتصادی کشورهای همسایه که عموما مقصد کالاهای ایرانی هستند
- تشدید همراهی کشورهایی هم‌چون کره و هند با نظام تحریم‌ها علیه ایران
- الزام به حمل محصولات کشاورزی با کانتینرهای یخچال‌دار به کشورهای حوزه خلیج فارس
- کاهش قیمت محصولات پتروشیمی
- قطع صادرات گاز به ترکیه به دلیل انفجار خط انتقال
- انسداد طولانی مدت مرز ترکمنستان و قطع مسیر ترانزیتی به کشورهای آسیای میانه
۲- اگر آمار صادرات غیرنفتی ایران در بهار ۱۴۰۰ را با فصل قبل، یعنی زمستان ۱۳۹۹ مقایسه کنیم، میزان رشد اندک خواهد بود. زیرا در آن زمان ارزش صادرات غیرنفتی ایران معادل ۱۰ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار از گمرکات کشور بوده حال آن‌که در زمستان ۱۳۹۹ حجم صادرات غیرنفتی ۹ میلیارد و ۸۸۶ میلیون دلار بوده است؛ یعنی حدود ۸۰۰ میلیون دلار.
۳- اگر صادرات غیرنفتی ایران در تابستان ۱۴۰۰ معادل بهار همین سال باشد، معنای آن این خواهد بود که ارزش آن در نیمه اول سال ۱۴۰۰ تازه شبیه ارزش صادرات غیرنفتی ایران در نیمه اول سال ۱۳۹۸، یعنی سال قبل از شیوع کرونا خواهد بود. جدول زیر ارزش صادرات غیرنفتی ایران در نیمه اول ۱۰ سال گذشته را نشان می‌دهد:
جمع‌بندی
حسن روحانی، رییس جمهوری ایران روز چهارشنبه دوم تیر ۱۴۰۰ در جلسه هیات دولت مدعی شد صادرات غیرنفتی ایران در سه ماهه اول سال ۱۴۰۰ در مقایسه با بهار ۱۳۹۹، معادل ۶۹ درصد افزایش یافته است. این ادعا اگرچه با گزارش گمرک ایران تطابق دارد و درست است ولی نشان دهنده رونق و رشد چشم‌گیر بازرگانی ایران نیست. زیرا این آمار نشان می‌دهد که وضعیت صادرات غیرنفتی ایران به سال قبل از کرونا بازگشته است.
مقایسه آمار صادرات ایران با بهار ۱۴۰۰ که به دلیل مسدود بودن مرزها ناشی از شیوع ویروس کرونا، مقایسه صحیحی نیست و اطلاعات درستی به مخاطب ارایه نمی‌کند. سال ۱۳۹۹ صادرات ایران به کمترین میزان خود در ۱۰، ۱۱ سال گذشته رسیده بود و می‌توان آن را یک سال خاص قلمداد کرد. با این وجود، مقایسه ارزش صادرات غیرنفتی ایران در بهار ۱۴۰۰ با فصل قبل نشان می‌دهد که تنها کمتر از ۹۰۰ میلیون دلار افزایش داشته و چیزی شبیه همین مقدار صادرات در سال ۱۳۹۸ بوده است.
بنابراین، «ایران‌وایر» ضمن تاکید بر درستی ادعای حسن روحانی مبنی بر این‌که صادرات غیرنفتی ایران در سه ماهه اول سال ۱۴۰۰ در مقایسه با بهار ۱۳۹۹، معادل ۶۹ درصد افزایش یافته است، از آن جهت که اطلاعات درستی به مخاطب ارایه نمی‌کند به آن نشان «گمراه کننده» می‌دهد.
گمراه کننده: موردی که ممکن است از واقعیاتی خاص در اظهارات استفاده شود تا ادعای نادرست یا غیر قابل اثبات دیگری را القا کند.
برگرفته ای از سایت ایران وایر، ۲۵ ژوئن ۲۰۲۱