آرامش دوستدار نویسنده و فیلسوف ایرانی روز چهارشنبه ۲۷ اکتبر ۲۰۲۱ / ۵ آبان ۱۴۰۰ در سن ۹۰ سالگی در شهر کلن آلمان درگذشت. «امتناع تفکر در فرهنگ دینی»، مشهورترین و پربازتاب‌ترین اثر آرامش دوستدار است که در سال ۱۳۷۰ در پاریس چاپ رسید. نقد دین و فرهنگ دینی موضوع اصلی این کتاب است. آقای دوستدار در این کتاب می‌گوید: «در فرهنگ دینی اندیشیدن محال است.»
آرامش دوستدار در سال ۱۳۱۰ خورشیدی در تهران به دنیا آمد. در سال ۱۳۳۷ خورشیدی برای تحصیل فلسفه به آلمان رفت و در سال ۱۳۵۰ خورشیدی مدرک دکترا در رشته اصلی فلسفه و رشته‌های جنبی روانشناسی و دین‌شناسی تطبیقی را از دانشگاه بن دریافت کرد. عنوان رساله دکتری آقای دوستدار «رابطه اخلاق و ارادهٔ سلطه‌گرا در آثار نیچه» بود.
از سال ۱۳۵۱ خورشیدی تا ۱۳۵۸ خورشیدی به عنوان استاد به تدریس در گروه فلسفه دانشگاه تهران پرداخت. با بسته‌شدن دانشگاه‌ها در پی آنچه که «انقلاب فرهنگی» نامیده شد، از دانشگاه اخراج شد و دوباره به آلمان مهاجرت کرد.
نخستین کتاب آقای دوستدار با عنوان «ملاحظات فلسفی در دین و علم» در سال ۱۳۵۹ در تهران و از سوی نشر آگه به چاپ رسید. بقیه کتاب‌ها و مقالات ایشان در خارج از ایران منتشر شدند. «امتناع تفکر در فرهنگ دینی»، «درخشش‌های تیره» و «خویشاوندی پنهان» و «زبان و شبه‌زبان فرهنگ و شبه‌فرهنگ» چهار اثر این نویسنده هستند که موضوع محوری آنها نقد دین و فرهنگ دینی است. واژه‌های «دین‌خویی» و «امتناع تفکر» و روزمرگی، سه واژهٔ کلیدی اوست.
دوستدار در کتاب «امتناع تفکر در فرهنگ دینی» با نام‌گذاری «فرهنگ دین‌خو» بر فرهنگ ایرانیان در قبل و بعد از اسلام، این پندار را که فرهنگ ایران اندیشنده و پرسنده است؛ به چالش کشیده‌است. وی بر این باور است که فرهنگ ایرانی فرهنگی «دین‌خو» است و از این روی قدرت اندیشیدن ندارد.
آرامش دوستدار «دین‌خویی» را نه شکلی از تفکر، که «امتناع تفکر» و به معنای محال بودن اندیشیدن در فرهنگ دینی می‌داند. او در کتاب «خویشاوندی پنهان» در بخشی با عنوان «شاخص‌های فرهنگ دینی» بعد نخست «فرهنگ دینی» را عدم پرسش‌گری می‌داند. او معتقد است آنچه در فرهنگ دینی وجود دارد نه پرسش که «استخبار» است و در فرهنگ دینی پرسش، محال است.
برگرفته ای از سایت ایران امروز، ۲۸ اکتبر ۲۰۲۱